Ocena kompetencji językowych w warunkach wielojęzyczności dziecięcej – przyczynek do dalszych badań

Sofia Kamińska

doi:10.18778/2544-7238.10.10

Autor

Sofia Kamińska Uniwersytet w Siedlcach, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa https://orcid.org/0000-0002-0393-3178

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.10.10

Słowa kluczowe:

dziecko wielojęzyczne, wielojęzyczność dziecięca, metody badania wielojęzyczności, proces diagnostyczny

Abstrakt

Współczesne badania nad wielojęzycznością potwierdzają, że rozwój mowy u dzieci wielojęzycznych przebiega podobnie jak u dzieci jednojęzycznych. Kamienie milowe rozwoju językowego osiągane są mniej więcej w tym samym czasie. Odmienność dotyczy występowania pewnych specyficznych zjawisk językowych, które są wynikiem kontaktu języków w umyśle dziecka. Osobliwe zjawiska językowe w mowie dzieci wielojęzycznych mogą niekiedy maskować trudności w rozwoju mowy lub też stać się przyczyną fałszywie dodatnich diagnoz logopedycznych. W artykule przedstawiono propozycję postępowania diagnostycznego w kierunku oceny wypowiedzi pod kątem biegłości językowej oraz płynności wypowiedzi. W tym celu analizie poddano wskaźniki lingwistyczne i paralingwistyczne.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Błasiak‑Tytuła M., 2019, Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Błasiak‑Tytuła M., 2023, Specyficzne trudności w nabywaniu dwóch języków. Na przykładzie dwujęzyczności angielsko‑polskiej, [w:] A. Żurek (red.) Wielojęzyczność jako wyzwanie społeczne, kulturowe i edukacyjne, Kraków: Wydawnictwo Universitas, s. 111–126.
Google Scholar

Cheng L.R.L., 2006, Lessons From the Da Vinci Code: Working with Bilingual/Multicultural Children and Families, „The ASHA Leader”, Vol. 11(13), s. 14–15, https://leader.pubs.asha.org/doi/full/10.1044/leader.FTR4.11132006.14 (dostęp: 31.12.2023).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/leader.FTR4.11132006.14

Chłopek Z., 2011, Nabywanie języków trzecich i kolejnych oraz wielojęzyczność: aspekty psycholingwistyczne (i inne), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Cichocki P., Jędrkiewicz T., Zydel R., 2012, Etnografia wirtualna, [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 203–231.
Google Scholar

Cieszyńska‑Rożek J., 2018a, Glottodydaktyka i logopedia (metoda krakowska), https://centrummetodykrakowskiej.pl/blog/glottodydaktyka‑i‑logopedia‑artykul‑prof‑jagody‑cieszynskiej‑rozek/ (dostęp: 30.12.2023).
Google Scholar

Cieszyńska‑Rożek J., 2018b, Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 132–148.
Google Scholar

Crystal D., 2008, A dictionary of linguistics and phonetics, Oxford: Blackwell.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781444302776

De Houwer A., 2005, Early bilingual acquisition: Focus on morphosyntax and the separate development hypothesis, [w:] J.F. Krol, A.M.B. De Groot (red.), The handbook of bilingualism, s. 30–48, https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=VWfnBwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA30&dq=De+Houwer+A.,+2005,+Early+bilingual+acquisition:+Focus+on+morphosyntax+and+the+separate+development+hypothesis,+%5Bw:%5D+J.F.+Krol,+A.M.B.+De+Groot+(red.),+The+handbook+of+bilingualism,++s.+30%E2%80%9348.&ots=ymq04BuKKW&sig=1ptcIOzjlcjfARBJJLeM_RuN4BI&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false/ (dostęp: 1.07.2024).
Google Scholar

Einarsdóttir J.T., Úlfsdóttir Þ.S., 2018, Málsýnataka: Gagnabanki Jóhönnu T. Einarsdóttur um málsýni (GJEUM). Handbók, http://malsyni.hi.is/wp‑content/uploads/2018/02/handb%C3%B3k-6.2.2018.pdf (dostęp: 30.12.2023).
Google Scholar

Essen O. von, 1967, Fonetyka ogólna i stosowana, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Gacka E., 2022, SLI czy DLD? Zmiany w terminologii zaburzeń mowy o niejednoznacznej etiologii w kontekście polskiego prawa oświatowego, „Logopaedica Lodziensia”, nr 6, s. 51–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.06.04

Górska A., 2015, Błędy studentów z Ukrainy – zapobieganie i eliminacja w grupach o zróżnicowanych możliwościach (na podstawie doświadczeń Centrum Partnerstwa Wschodniego Uniwersytetu Opolskiego), „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 22, s. 357–370.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.24

Grabias S.A., 2019, Język w zachowaniach społecznych: podstawy socjolingwistyki i logopedii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Grosjean F., 1989, Neurolinguists, beware! The bilingual is not two monolinguals in one person, „Brain and Language”, Vol. 36(1), s. 3–15.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0093-934X(89)90048-5

Grosjean F., 2015, Bicultural bilinguals, „International Journal of Bilingualism”, Vol. 19(5), s. 572–586.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1367006914526297

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., 1998, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Haman E., Łuniewska M., Maryniak A., Wodniecka Z., 2018, Specyficzne zaburzenie językowe (SLI) i dwujęzyczność: pozorne związki i realne konsekwencje, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 150–173.
Google Scholar

Harley B., 1993, Instructional strategies and SLA in early French immersion, „Studies in Second Language Acquisition”, Vol. 15(2), s. 245–259.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0272263100011980

Jasiewicz J., 2018, Metody etnograficzne w bibliotekoznawstwie, „Przegląd Biblioteczny”, nr 86(3), s. 358–373.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36702/pb.434

Kamińska S., 2022, Rozwojowe zaburzenie językowe o nieustalonej przyczynie – historia badań i współczesne interpretacje zjawiska, [w:] K. Bigos (red.), Neurologopedia w teorii i praktyce, Siedlce: Uniwersytet Przyrodniczo‑Humanistyczny, s. 83–111.
Google Scholar

Kamińska S., 2023, Ocena zachowań językowych wielojęzycznej dziewczynki, [w:] S. Kamińska (red.), Wielojęzyczność. Wyzwanie współczesnej logopedii, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Siedlcach, s. 157–192.
Google Scholar

Korendo M., Błasiak‑Tytuła M., 2019, Ocena rozwoju mowy dzieci dwujęzycznych – znaczenie wczesnej diagnozy dla rozpoznania i terapii zaburzeń, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 26(2), s. 103–114.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2019.26.2.7

Kurcz I . (red.), 2007, Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Kurowska M., Sadowska E., Zawadka J., 2021, Ustalenie standardu logopedycznego postępowania diagnostycznego u dzieci dwujęzycznych – uwarunkowania i wyzwania, „Poradnik Językowy”, t. 785(6), s. 22–38.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2021.6.2

Kurowska M., Sadowska E., Zawadka J., 2023, Projekt badawczy „Wsparcie logopedy w diagnozie dzieci obcojęzycznych”, [w:] S. Kamińska (red.), Wielojęzyczność. Wyzwanie współczesnej logopedii, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Siedlcach, s. 193–208.
Google Scholar

Leonard L.B., 2006, SLI – specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. O dzieciach, które nie potrafią mówić, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Lowit A., 2014, Acquired motor speech disorders, [w:] L. Cummings (red.), The Cambridge handbook of communication disorders, Cambridge: Cambridge University Press, s. 400–418.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139108683.027

Łuczyński E., 2015, Badanie kompetencji gramatycznej osób z zaburzeniami mowy, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych. Z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 56–73.
Google Scholar

Majewska‑Tworek A., 2021, Postępowanie logopedyczne w przypadku bilingwizmu, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Diagnozowanie i terapia zaburzeń mowy, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 377–390.
Google Scholar

Majewska‑Tworek A., 2023, Wymowa polska jako obca w nauczaniu dzieci (nie tylko ukraińskich) wyzwaniem dla glottodydaktyka i logopedy, [w:] S. Kamińska (red.), Wielojęzyczność. Wyzwanie współczesnej logopedii, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Siedlcach, s. 13–35.
Google Scholar

Majewska‑Tworek A., Tarkowski Z., 2018, Terapia logopedyczna dziecka dwujęzycznego, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 261–286.
Google Scholar

Michalik M., Czaplewska E., Solak A., Szkotak A., 2019, Tempo artykulacji i tempo mówienia w dwujęzyczności równoczesnej niezrównoważonej (na przykładzie wypowiedzi tworzonych przez dzieci flamandzko‑polskojęzyczne), „Język Polski”, R. XCIX, z. 1, s. 26–37.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31286/JP.99.1.3

Michalik M., Milewski S., Kaczorowska‑Bray K., Solak A., 2018, Tempo wypowiedzi jako kategoria badawcza – w normie i w zaburzeniach, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, Vol. 13, s. 87–99.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/20831765.13.8

Miodunka W., 2016, Biografia językowa jako jedna z metod badania dwujęzyczności, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/34568/miodunka_biografia_jezykowa_jako_jedna_z_metod_badania_dwujezycznosci_2016.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 31.05.2023).
Google Scholar

Młyński R., 2021, Ocena dwujęzyczności dziecięcej przy zastosowaniu formuły RIOT, „Logopaedica Lodziensia”, nr 5, s. 159–170.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.05.10

Młyński R., 2023, Biografia językowa jako metoda badania dwujęzyczności polsko‑obcej i zaburzeń kompetencji komunikacyjnej. Przegląd badań logopedycznych, [w:] S. Kamińska (red.), Wielojęzyczność. Wyzwanie współczesnej logopedii, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Siedlcach, s. 141–156.
Google Scholar

Mystkowska H., 1970, Właściwości mowy dziecka sześcio‑siedmioletniego, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar

Niestorowicz T., 2014/2015, Zjawisko interjęzyka w procesie przyswajania języka drugiego, „Logopedia”, t. 43, s. 33–42.
Google Scholar

Owens R.E., 2009, A functional approach to assessment and intervention, Boston: Pearson Education.
Google Scholar

Paradis J., 2005, Grammatical morphology in children learning English as a second language: Implications of similarities with specific language impairment, „Language, Speech and Hearing Services in Schools”, Vol. 36(3), s. 172–187.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/0161-1461(2005/019)

Paradis J., Genesee F., 1996, Syntactic acquisition in bilingual children: Autonomous or interdependent?, „Studies in Second Language Acquisition”, Vol. 18(1), s. 1–25.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0272263100014662

Paradis J., Genesee F., Crago M.B., 2011, Dual language development and disorders: A handbook on bilingualism and second language learning, Baltimore: Paul H. Brookes Publishing.
Google Scholar

Paul R., Norbury C., 2012, Language Disorders from Infancy through Adolescence: Listening, Speaking, Reading, Writing, and Communicating, Maryland Heights: Elsevier Health Sciences.
Google Scholar

Porayski‑Pomsta J., 2023, Nasze dziecko mówi. Rozważania o rozwoju mowy dziecka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Sawicka I., 1995, Fonologia, [w:] H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 107–191.
Google Scholar

Smoczyńska M., Haman E., Kochańska M., Łuniewska M., 2015, Standaryzowane narzędzie do oceny wypowiedzi. SNOW. Podręcznik, część 1: Opis i instrukcje, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Google Scholar

Śniatkowski S., 2020, Pauza i milczenie – ich miejsce i funkcje w zachowaniach komunikacyjnych, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 123–134.
Google Scholar

Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Google Scholar

Werker J.F., Byers‑Heinlein K., Fennell C.T., 2009, Bilingual beginnings to learning words. Philosophical Transactions of the Royal Society B, „Biological Sciences”, Vol. 364(1536), s. 3649–3663.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1098/rstb.2009.0105

Wodniecka Z., Mieszkowska K., Durlik J., Haman E., 2018, Kiedy 1+1 ≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i), [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 92–131.
Google Scholar

Wołoszynowa L., 1977, Młodszy wiek szkolny, [w:] M. Żebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 522–663.
Google Scholar

Woźniak T., 2012, Niepłynność mówienia, [w:] S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 549–565.
Google Scholar