Wpływ afazji pierwotnie postępującej na możliwość dokonywania kategoryzacji semantycznej – wybrane aspekty
DOI:
https://doi.org/10.18778/2544-7238.06.05Słowa kluczowe:
afazja, afazja pierwotnie postępująca, PPA – wariant logopenicznyAbstrakt
Celem badań była ocena możliwości dokonywania weryfikacji kategorialnej (semantycznej) przez pacjentkę ze zdiagnozowaną afazją pierwotnie postępującą wariantem logopenicznym. W badaniu wykorzystano metodę eksperymentu klinicznego. Wyniki zostały poddane analizie jakościowej oraz ilościowej. Wskazano najlepiej zachowane relacje semantyczne, określono zjawiska świadczące o jakości dostępu do słownika mentalnego, wyszczególniono objawy degradacji słownika semantycznego, ustalono, na którym etapie przetwarzania dochodzi do zaburzeń. Obserwowane u badanej znaczne obniżenie możliwości wyszukiwania nazw kategorii semantycznych przy względnie dobrze zachowanej możliwości dokonywania weryfikacji semantycznej to m.in. efekt spadku szybkości przetwarzania poznawczego, zaburzeń sterowania, spadku jakości procesów przeszukiwania słownika semantycznego, zaburzeń selektywności i możliwości podtrzymywania uwagi, dysfunkcji połączeń pojęcie–znaczenie, zaburzeń relacji w obrębie kategorii semantycznych, zaburzeń słuchowej pamięci słownej.
Pobrania
Bibliografia
Apostolova L., Lu P., Rogers S., Dutton R., Hayashi K., Toga A., Cummings J., Thompson P., 2008, 3D mapping of language networks in clinical and pre‑clinical Alzheimer’s disease, „Brain and Language”, No. 104, s. 33–41.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.bandl.2007.03.008
Barsalou L.W., 1985, Ideals, central tendency, and frequency of instantiation as determinants of graded structure in categories, „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition”, Vol. 11(4), s. 629–654.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1037/0278-7393.11.1-4.629
Berko Gleason J., Bernstein Ratner N., 2005, Psycholingwistyka, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Domagała A., 2019, Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera, „Logopaedica Lodziensia”, nr 3, s. 45–61.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.03.04
Field J., 2004, Psycholinguistics. The Key Concepts, Oxon: Blackwell.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203506929
Gliwa R., 2019, Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera, „Polonica”, nr 39, s. 45–70.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.17651/POLON.39.3
Grossman M., Robinson K., Bernhardt N., Koenig Ph., 2001, A rule‑based categorization deficit in Alzheimer’s Disease?, „Brain and Cognition”, No. 45, s. 265–276.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1006/brcg.2000.1245
Grzegorczykowa R., 1996, Filozoficzne aspekty kategoryzacji, [w:] R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.), Językowa kategoryzacja świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 11–25.
Google Scholar
Herzyk A., 1996, Pierwotna afazja postępująca, „Audiofonologia”, nr 9, s. 41–59.
Google Scholar
Jodzio K., 1999, Afazja pierwotnie postępująca, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Kielar‑Turska M., Byczewska‑Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 429–441.
Google Scholar
Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka: przegląd problemów badawczych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Kurcz I., Okuniewska H., 2018, Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Google Scholar
Łozowski P., 1994, Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej, [w:] H. Kardela (red.), Podstawy gramatyki kognitywnej, Warszawa: Biblioteka Myśli Semiotycznej, s. 243–254.
Google Scholar
Maćkiewicz J., 1999, Kategoryzacja a językowy obraz świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar
Maruszewski T., 2011, Psychologia poznania. Umysł i świat, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Medin D.L., Lynch E.B., Solomon K.O., 2000, Are there kinds of concepts?, „Annual Review of Psychology”, No. 51, s. 121–147.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.psych.51.1.121
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., 2007, Psychologia poznawcza, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Google Scholar
Olszewski H., 2008, Otępienie czołowo‑skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar
Pąchalska M., 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Rakinson D.H., Oakes L.M., 2003, Early Category and Concept Development, New York: Oxford University Press.
Google Scholar
Rende B., Ramsberger G., Miyake A., 2002, Commonalities and differences in the working memory components underlying letter and category fluency task: A dual task investigation, „Neuropsychology”, Vol. 16(3), s. 309–321.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1037/0894-4105.16.3.309
Rutkiewicz‑Hanczewska M., 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Rzepa T., 1985, Język jako narzędzie procesu kategoryzacji, „Studia Philosophiae Christianae”, nr 21/2, s. 169–175.
Google Scholar
Sitek E.J., Barczak A., Kluj‑Kozłowska K., Harciarek M., 2018, Afazja pierwotnie postępująca – diagnostyka różnicowa i terapia, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska‑Brey (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 488–522.
Google Scholar
Sitek E.J., Barczak A., Senderecka M., 2017, Zastosowanie jakościowej analizy profilu wykonania skali ACE‑III w diagnostyce różnicowej chorób otępiennych, „Aktualności Neurologiczne”, nr 17(1), s. 34–41.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15557/AN.2017.0004
Szczepańska‑Gieracha J., Greń G., Morga P., 2014, Zaburzenia językowe w chorobie Alzheimera, „Gerontologia Współczesna”, t. 2, nr 2, s. 73–75.
Google Scholar
Szepietowska E.M., 2000, Badanie neuropsychologiczne. Procedura i ocena, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar
Szepietowska E.M., Gawda B., 2011, Ścieżkami fluencji werbalnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar
Tabakowska E., 1995, Nauka dla wszystkich. Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków: Wydawnictwo Oddziału PAN.
Google Scholar
Tabakowska E., 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar
Taylor J.R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językowej, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar
Troyer A.K., Moscovitch M., Winocur G., Alexander M.P., Stuss D., 1998, Clustering and switching on verbal fluency: the effects of focal frontal and temporal‑lobe lesions, „Neuropsychologia”, No. 36, s. 499–504.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0028-3932(97)00152-8
Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Woźniak J., 2000, Kategoryzacja, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Google Scholar
Zawadzka E., 2013, Świat w obrazach u osób po udarze mózgu, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.