Wpływ afazji pierwotnie postępującej na możliwość dokonywania kategoryzacji semantycznej – wybrane aspekty

Renata Gliwa‑Patyńska

doi:10.18778/2544-7238.06.05

Autor

Renata Gliwa‑Patyńska Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź https://orcid.org/0000-0003-2231-9197

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.06.05

Słowa kluczowe:

afazja, afazja pierwotnie postępująca, PPA – wariant logopeniczny

Abstrakt

Celem badań była ocena możliwości dokonywania weryfikacji kategorialnej (semantycznej) przez pacjentkę ze zdiagnozowaną afazją pierwotnie postępującą wariantem logopenicznym. W badaniu wykorzystano metodę eksperymentu klinicznego. Wyniki zostały poddane analizie jakościowej oraz ilościowej. Wskazano najlepiej zachowane relacje semantyczne, określono zjawiska świadczące o jakości dostępu do słownika mentalnego, wyszczególniono objawy degradacji słownika semantycznego, ustalono, na którym etapie przetwarzania dochodzi do zaburzeń. Obserwowane u badanej znaczne obniżenie możliwości wyszukiwania nazw kategorii semantycznych przy względnie dobrze zachowanej możliwości dokonywania weryfikacji semantycznej to m.in. efekt spadku szybkości przetwarzania poznawczego, zaburzeń sterowania, spadku jakości procesów przeszukiwania słownika semantycznego, zaburzeń selektywności i możliwości podtrzymywania uwagi, dysfunkcji połączeń pojęcie–znaczenie, zaburzeń relacji w obrębie kategorii semantycznych, zaburzeń słuchowej pamięci słownej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Apostolova L., Lu P., Rogers S., Dutton R., Hayashi K., Toga A., Cummings J., Thompson P., 2008, 3D mapping of language networks in clinical and pre‑clinical Alzheimer’s disease, „Brain and Language”, No. 104, s. 33–41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.bandl.2007.03.008

Barsalou L.W., 1985, Ideals, central tendency, and frequency of instantiation as determinants of graded structure in categories, „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition”, Vol. 11(4), s. 629–654.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0278-7393.11.1-4.629

Berko Gleason J., Bernstein Ratner N., 2005, Psycholingwistyka, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Domagała A., 2019, Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera, „Logopaedica Lodziensia”, nr 3, s. 45–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.03.04

Field J., 2004, Psycholinguistics. The Key Concepts, Oxon: Blackwell.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203506929

Gliwa R., 2019, Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera, „Polonica”, nr 39, s. 45–70.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17651/POLON.39.3

Grossman M., Robinson K., Bernhardt N., Koenig Ph., 2001, A rule‑based categorization deficit in Alzheimer’s Disease?, „Brain and Cognition”, No. 45, s. 265–276.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1006/brcg.2000.1245

Grzegorczykowa R., 1996, Filozoficzne aspekty kategoryzacji, [w:] R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska (red.), Językowa kategoryzacja świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 11–25.
Google Scholar

Herzyk A., 1996, Pierwotna afazja postępująca, „Audiofonologia”, nr 9, s. 41–59.
Google Scholar

Jodzio K., 1999, Afazja pierwotnie postępująca, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Kielar‑Turska M., Byczewska‑Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 429–441.
Google Scholar

Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka: przegląd problemów badawczych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kurcz I., Okuniewska H., 2018, Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Google Scholar

Łozowski P., 1994, Czym jest prototyp w semantyce diachronicznej, [w:] H. Kardela (red.), Podstawy gramatyki kognitywnej, Warszawa: Biblioteka Myśli Semiotycznej, s. 243–254.
Google Scholar

Maćkiewicz J., 1999, Kategoryzacja a językowy obraz świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Maruszewski T., 2011, Psychologia poznania. Umysł i świat, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Medin D.L., Lynch E.B., Solomon K.O., 2000, Are there kinds of concepts?, „Annual Review of Psychology”, No. 51, s. 121–147.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.psych.51.1.121

Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., 2007, Psychologia poznawcza, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Google Scholar

Olszewski H., 2008, Otępienie czołowo‑skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Pąchalska M., 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rakinson D.H., Oakes L.M., 2003, Early Category and Concept Development, New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Rende B., Ramsberger G., Miyake A., 2002, Commonalities and differences in the working memory components underlying letter and category fluency task: A dual task investigation, „Neuropsychology”, Vol. 16(3), s. 309–321.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0894-4105.16.3.309

Rutkiewicz‑Hanczewska M., 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Rzepa T., 1985, Język jako narzędzie procesu kategoryzacji, „Studia Philosophiae Christianae”, nr 21/2, s. 169–175.
Google Scholar

Sitek E.J., Barczak A., Kluj‑Kozłowska K., Harciarek M., 2018, Afazja pierwotnie postępująca – diagnostyka różnicowa i terapia, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska‑Brey (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 488–522.
Google Scholar

Sitek E.J., Barczak A., Senderecka M., 2017, Zastosowanie jakościowej analizy profilu wykonania skali ACE‑III w diagnostyce różnicowej chorób otępiennych, „Aktualności Neurologiczne”, nr 17(1), s. 34–41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15557/AN.2017.0004

Szczepańska‑Gieracha J., Greń G., Morga P., 2014, Zaburzenia językowe w chorobie Alzheimera, „Gerontologia Współczesna”, t. 2, nr 2, s. 73–75.
Google Scholar

Szepietowska E.M., 2000, Badanie neuropsychologiczne. Procedura i ocena, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Szepietowska E.M., Gawda B., 2011, Ścieżkami fluencji werbalnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Tabakowska E., 1995, Nauka dla wszystkich. Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków: Wydawnictwo Oddziału PAN.
Google Scholar

Tabakowska E., 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Taylor J.R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językowej, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Troyer A.K., Moscovitch M., Winocur G., Alexander M.P., Stuss D., 1998, Clustering and switching on verbal fluency: the effects of focal frontal and temporal‑lobe lesions, „Neuropsychologia”, No. 36, s. 499–504.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0028-3932(97)00152-8

Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Woźniak J., 2000, Kategoryzacja, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Google Scholar

Zawadzka E., 2013, Świat w obrazach u osób po udarze mózgu, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar