Znaczenie wysp środowiskowych w ochronie szaty roślinnej gminy Uniejów
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.05Słowa kluczowe:
flora, roślinność, siedliska marginalne, ochrona, UniejówAbstrakt
W rolniczym krajobrazie ważną funkcję pełnią powierzchnie wyłączone z użytkowania, czyli siedliska marginalne (wyspy środowiskowe). Są to zarówno obiekty linearne: miedze, śródpolne skarpy, brzegi cieków i lasów, pobocza dróg i polne drogi, jak i wyspy ekologiczne: oczka śródpolne, małe torfowiska, niewielkie zadrzewienia, ekstensywnie użytkowane łąki i murawy. Obiekty te charakteryzują się znacznie większą różnorodnością biologiczną niż otaczające je pola lub intensywnie użytkowane łąki. Można je uznać za ostoje roślin i zwierząt. Florę gminy Uniejów tworzą 623 rodzime i trwale zadomowione gatunki roślin naczyniowych. Na siedliskach wyłączonych z użytkowania stwierdzono 319 gatunków. Najbogatszymi florystycznie obiektami są pobocza dróg, które zasiedla 128 gatunków, a najuboższymi – niewielkie płaty ciepłolubnych muraw z 75 taksonami. Najwyższy wskaźnik naturalności (64,4%) cechuje florę małych mokradeł, a najniższy – flory miedz śródpolnych i poboczy dróg. Wyspy środowiskowe mogą być chronione w formie użytków ekologicznych oraz w ramach systemu rekompensat finansowych, zachęcających rolników do ich utrzymywania w zakresie programów rolnośrodowiskowych.
Bibliografia
Andrzejewski H., Stanowisko kosaćca syberyjskiego Iris sibirica w Polsce środkowej, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” 1985, t. 41 (3), s. 63‒67.
Google Scholar
Arczyńska-Chudy E., Gołdyn H., Michalak A., Kraska M., Znaczenie roślinności wodnej dla utrzymania różnorodności flory na terenie Agroekologicznego Parku Krajobrazowego, [w:] L. Ryszkowski, S. Bałazy (red.), Ekologiczne procesy na obszarach intensywnego rolnictwa, Poznań 1996, s. 7‒20.
Google Scholar
Brzeg A., Wojterska M., Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia, „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią” 1996, Seria B, t. 45, s. 7‒40.
Google Scholar
Castri F. di, Hansen A.J., The environment and development crises as determinants of landscape dynamics, [w:] A.J. Hansen, F. di Castri (red.), Landscape Boundaries. „Ecological Studies” 1992, t. 92, s. 3‒18. https://doi.org/10.1007/978-1-4612-2804-2_1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4612-2804-2_1
Chmiel J., Zróżnicowanie przestrzenne flory jako podstawa ochrony przyrody w krajobrazie rolniczym, Prace Zakładu Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nr 14, Poznań 2006.
Google Scholar
Chmielecki B., Kucharski L., Gatunki inwazyjne w dolinie środkowej Warty, „Biuletyn Uniejowski” 2018, nr 7, s. 77‒95. https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.06
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.06
Chmielecki B., Kucharski L., Walory przyrodnicze i kulturowe doliny Pisi, „Biuletyn Uniejowski” 2016, nr 5, s. 159‒174. https://doi.org/10.18778/2299-8403.05.11
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.05.11
Cofta-Broniewska A, Kośko A., Historia pierwotna społeczeństw Kujaw, Seria C, t. 25, Poznań 1982, s. 1–285.
Google Scholar
Czarnecka J., Miedze Wołynia Zachodniego jako siedliska rzadkich nawapiennych gatunków roślin, „Woda ‒ Środowisko ‒ Obszary Wiejskie” 2011, t. 11, z. 2, s. 43‒52.
Google Scholar
Dajdok Z., Wuczyński A., Alien plants in field margins and fields of southwestern Poland, „Biodiversity: Research and Conservation” 2008, t. 9‒10, s. 19‒33.
Google Scholar
Dudzińska M., Szachownica gruntów rolnych jako czynnik kształtujący przestrzeń wiejską, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich” 2012, t. 3 (2), s. 45‒56.
Google Scholar
Falińska K., Ekologia roślin. Podstawy teoretyczne, populacja, zbiorowisko, procesy, Warszawa 1996.
Google Scholar
Faliński J.B., Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych, Seria: Vademecum Geobotanicum, Warszawa 2001.
Google Scholar
Fischer A., Rugel O., Rattay R., „Ruderale Wiesen” ‒ Ein Beitrag zur Kenntnis des Arrhenatherion-Verbandes, „Tuexenia” 1985, t. 5, s. 237‒248.
Google Scholar
Gamrat R., Burczyk P., Wesołowski P., Szata roślinna skarp i poboczy rowów melioracyjnych w centralnej części Równiny Wełtyńskiej, „Woda ‒ Środowisko ‒ Obszary Wiejskie” 2007, t. 7, z. 1, s. 61‒77.
Google Scholar
Gamrat R., Kochanowska R., Różnorodność grup ekologicznych flory dna i strefy ekotonowej zarastających rowów melioracyjnych w dolinie Iny, „Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica” 2007, t. 253 (3), s. 67‒74.
Google Scholar
Hładyłowicz K.J., Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od xiv do xix w., „Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1932, nr 12, s. 1‒256.
Google Scholar
Jakubowska-Gabara J., Kucharski L., Zielińska K., Kołodziejek J., Witosławski P., Popkiewicz P., Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce Środkowej, Łódź 2011.
Google Scholar
Jakubowska-Gabara J., Witosławski P., Zielińska K., Flora naczyniowa – różnorodność, zmiany, zagrożenia, [w:] J.K. Kurowski (red.), Szata roślinna Polski Środkowej, Łódź 2009, s. 57‒80.
Google Scholar
Józefaciuk, C., Józefaciuk, A., Analiza dotychczasowych wyników badań z zakresu uwarunkowań powstawania gruntów marginalnych oraz uzasadnienie potrzeb i celowości wydzielania gleb marginalnych i opracowanie ich definicji, Puławy 1996.
Google Scholar
Józefczuk J., Krukowska-Szopa I., Chrońmy aleje śródpolne i przydrożne, Legnica 2010.
Google Scholar
Karg J., Kujawa K., The importance of young shelterbelts for biodiversity in an agricultural landscape, „Annual Report” 2006, s. 74‒76.
Google Scholar
Kloss M., Wilpiszewska I., Roślinność zagłębień bezodpływowych zlewni rzeki Jorki, „Polish Ecological Studies” 1985, t. 11 (2), s. 209‒214.
Google Scholar
Kobojek E., Położenie fizycznogeograficzne miasta i gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2012, t. 1, s. 9‒22.
Google Scholar
Koc J., Polakowski B., Charakterystyka zagłębień bezodpływowych na Pojezierzu Mazurskim w aspekcie przyrodniczym, urządzeniowo-rolnym i rolniczym, [w:] Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym, Warszawa 1990, s. 25‒57.
Google Scholar
Kochanowska R., Gamrat R., Łysko A., Sotek Z., Stasińska M., Prajs B., Roślinność strefy ekotonowej dolnego biegu Iny, „Woda ‒ Środowisko ‒ Obszary Wiejskie” 2004, t. 4, z. 2a, s. 321‒334.
Google Scholar
Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 1998.
Google Scholar
Kornaś J., Oddziaływanie człowieka na florę: mechanizmy i konsekwencje, „Wiadomości Botaniczne” 1981, t. 25, z. 3, s. 165‒182.
Google Scholar
Kotańska K., Gleby marginalne w Polsce i ich wykorzystanie, Poznań 1999.
Google Scholar
Kryszak A., Kryszak J., Owsianowska P., Klarzyńska A., Zróżnicowanie florystyczne miedz śródpolnych, „Fragmenta Agronomica” 2017, t. 34 (4), s. 67‒76.
Google Scholar
Krzywański D., Zbiorowiska roślinne starorzeczy środkowej Warty, „Monographiae Botanicae” 1974, t. 43, s. 1‒80.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5586/mb.1974.004
Kucharski L., Naturalna i półnaturalna roślinność nieleśna, [w:] J.K. Kurowski (red.), Szata roślinna Polski Środkowej, Łódź 2009.
Google Scholar
Kucharski L., Vegetation of oak-grass meadows in Central Poland, „Steciana” 2014, t. 18 (3), 119‒125. https://doi.org/10.12657/steciana.018.013
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12657/steciana.018.013
Kucharski L., Barcka A., Chmielecki B., Flora starorzeczy w dolinie Warty – stan, zagrożenia oraz możliwości ochrony, „Biuletyn Uniejowski” 2013, t. 2, s. 23‒38.
Google Scholar
Kucharski L., Chmielecki B., Szata roślinna łąk w dolinie Pisi, „Biuletyn Uniejowski” 2017, t. 6, s. 131‒158. https://doi.org/10.18778/2299-8403.06.09
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.06.09
Kucharski L., Pisarek W., Charakterystyka i waloryzacja mokradeł i użytków zielonych w Polsce Środkowej w aspekcie ochrony środowiska (synteza regionalna), Łódź 1994 [manuskrypt].
Google Scholar
Kucharski L., Samosiej L., Szata roślinna zagłębień śródpolnych Kujaw Południowych, [w:] Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym, Warszawa 1990, s. 68‒82.
Google Scholar
Kucharski L., Sienkiewicz J., Walczak M., Murawy kserotermiczne z Inula ensifolia w obszarach Natura 2000 Wyżyny Miechowskiej, „Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody” 2017, t. 36, z. 2, s. 3‒23.
Google Scholar
Kurowski J.K., Roślinność leśna, [w:] J.K. Kurowski (red.), Szata roślinna Polski środkowej, Łódź 2009.
Google Scholar
Kuszewska K., Fenyk M.A., Różnorodność biologiczna w krajobrazie rolniczym, „Acta Scientiarum Polonorum, Administratio Locorum” 2010, t. 9 (1), s. 57‒67.
Google Scholar
Link M., Harrach T., Artenvielfalt von Gras- und Krautrainen – Ermittlung einer Mindestbreite aus floristischer floristischer Sicht, „Naturschutz und Landschaftsplanung” 1998, t. 30 (1), s. 5‒9.
Google Scholar
Loster S., Różnorodność florystyczna w krajobrazie rolniczym i znaczenie dla niej naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk wyspowych, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica” 1991, t. 36 (2), s. 427‒457.
Google Scholar
Marks M., Nowicki J., Pola uprawne i użytki zielone we współczesnym krajobrazie rolniczym, „Acta Scientiarum Polonorum, Administratio Locorum” 2010, t. 9 (3), s. 95‒106.
Google Scholar
Marshall E.J.P., Moonen A.C., Field margins in northern Europe: their functions and interactions with agriculture, „Agriculture, Ecosystems & Environment” 2002, t. 89, s. 5‒21. https://doi.org/10.1016/S0167-8809(01)00315-2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0167-8809(01)00315-2
Materiał informacyjny dotyczący płatności z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska (zazielenianie), Departament Płatności Bezpośrednich MRiRW, Warszawa 2019.
Google Scholar
Matuszkiewicz J.M., Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, Warszawa 1993.
Google Scholar
Matuszkiewicz W., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa 2005.
Google Scholar
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., Flowering plant and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski, W. Szafer Institute of Botany, Kraków 2002.
Google Scholar
Musiał K., Grygierzec B., Mozaikowatość siedlisk i różnorodność florystyczna na terenie rolniczej gminy Sędziszów, „Fragmenta Agronomica” 2017, t. 34 (2), s. 55–66.
Google Scholar
Odum E.P., Podstawy ekologii, Warszawa 1982.
Google Scholar
Olaczek R., Materiały do flory Polski Środkowej, „Zeszyty Naukowe UŁ” 1974, Seria II, nr 54, s. 27‒39.
Google Scholar
Olaczek R., Park w Uniejowie – zagadnienie regeneracji naturalnego zespołu roślinnego, „Acta Universitatis Lodziensis” 1976, Seria II, nr 2, s. 81‒107.
Google Scholar
Olaczek R., Siedliska marginalne w systemie klasyfikacji gruntów i problem użytków ekologicznych, [w:] Użytki ekologiczne w krajobrazie rolniczym, Warszawa 1990.
Google Scholar
Olaczek R., Kucharski L., Pisarek W., Zanikanie obszarów podmokłych i jego skutki środowiskowe na przykładzie województwa piotrkowskiego (zlewni Pilicy i Warty). „Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej” 1990, t. 18, s. 141‒199.
Google Scholar
Ostrowski J., Podlacha K., Mapy tematyczne generowane z bazy danych o glebach marginalnych, „Pr. IGiK” 2000, t. 47, z. 100, s. 121‒143.
Google Scholar
Podlaska M., Flora rowów odwadniających nieużytkowanych łąk pobagiennych Dolnego Śląska, „Woda ‒ Środowisko ‒ Obszary Wiejskie” 2011, t. 11, z. 2, s. 109‒124.
Google Scholar
Pospieszny Ł., Neolit i epoka brązu w Europie Środkowej w świetle poznańskich badań na cmentarzyskach, „Folia Prehistorica Posnaniensia” 2013, nr 18, s. 235‒245. https://doi.org/10.14746/fpp.2013.18.13
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2013.18.13
Ratyńska H., Szwed W., Stan i struktura roślin drzewiastych wybranych drobnych cieków Wielkopolski, Materiały konferencji i obrad sekcji 51 zjazdu ptb, 15‒19 września 1998, Botanika Polska u progu xxi wieku, Gdańsk 1998, s. 411.
Google Scholar
Richling A., Solon J., Ekologia krajobrazu, Warszawa 1996.
Google Scholar
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r., poz. 1409).
Google Scholar
Sajnóg N., Wójcik J., Możliwości zagospodarowania gruntów marginalnych i nieużytków gruntowych w scaleniu gruntów, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich” 2013, nr 2, s. 155‒166.
Google Scholar
Sławski M., Granica lasu jako strefa ochronna ekosystemu leśnego. Analiza roślinności wybranych ekotonów na Pomorzu, „Sylwan” 2001, nr 2, s. 77‒87.
Google Scholar
Smętkiewicz K.M., Smętkiewicz K.K., Walory przyrodnicze gminy Uniejów – formy ochrony przyrody, „Biuletyn Uniejowski” 2012, t. 1, s. 95‒119.
Google Scholar
Staniak M., Feledyn-Szewczyk B., Bioróżnorodność obszarów wiejskich – znaczenie i zagrożenie, Warszawa 2016.
Google Scholar
Strategia Rozwoju Gminy Uniejów na lata 2013–2020.
Google Scholar
Suárez-Esteban A., Delibes M., Fedriani J.M., Barriers or corridors? The overlooked role of unpaved roads in endozoochorous seed dispersal, „Journal of Applied Ecology” 2013, vol. 50, s. 767‒774. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12080
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/1365-2664.12080
Symonides E., Znaczenie powiązań ekologicznych w krajobrazie rolniczym, „Woda ‒ Środowisko ‒ Obszary Wiejskie” 2010, t. 10, z. 4, s. 249‒263.
Google Scholar
Szwed W., Ratyńska H., Danielewicz W., Mizgajski A., Przyrodnicze podstawy kształtowania marginesów ekologicznych w Wielkopolsce, Poznań 1999.
Google Scholar
Tryjanowski P., Dajdok Z., Kujawa K., Kałuski T., Mrówczyński M., Zagrożenia różnorodności biologicznej w krajobrazie rolniczym: czy badania wykonywane w Europie Zachodniej pozwalają na poprawną diagnozę w Polsce?, „Polish Journal of Agronomy” 2011, nr 7, s. 113‒119.
Google Scholar
Tryjanowski P., Kuźniak S., Kujawa K., Jerzak L., Ekologia ptaków krajobrazu rolniczego, Poznań 2009.
Google Scholar
Wierzcholska S., Dajdok Z., Wuczyński A., Do bryophytes reflect the diversity of vascular plants and birds in marginal habitats?, „Scripta Facultatis Rerum Naturalium Universitatis Ostraviensis” 2008, t. 186, s. 194‒200.
Google Scholar
Witosławski P., Michalak-Bim A., Rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych uroczyska Wielenin k. Uniejowa, „Przyroda Polski Środkowej” 2001, t. 2 (1), s. 25‒28.
Google Scholar
Zając, A., Zając, M. (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce / Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland, Kraków 2001.
Google Scholar
Załuski T., Kamińska A., Rola rowów melioracyjnych jako refugiów flory torfowiskowej na przykładzie kompleksu łąk w Koszelewkach, „Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, Agricultura” 1999, nr 75, s. 373‒376.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
