Analiza obuwia dziecięcego z krypt w kościele w Radzyniu Podlaskim (XVIII–XIX w., Polska Wschodnia)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.39.11Słowa kluczowe:
buty dziecięce, XVIII–XIX w., krypty, Radzyń Podlaski, PolskaAbstrakt
Omawiane w pracy relikty obuwia skórzanego odkryto podczas eksploracji nowożytnych (XVIII–XIX w.) pochówków w kryptach kościoła pod wezwaniem Św. Trójcy w Radzyniu Podlaskim. Dobrze zachowane buty razem ze szczątkami kostnymi i tekstyliami znaleziono w dwóch pochówkach należących do dzieci. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością zmarłe dzieci należały do klasy szlacheckiej. Jedno dziecko zmarło w wieku późnoniemowlęcym (obuwie A). Jego tożsamości nie udało się ustalić. Szczątki drugiego (obuwie B) najpewniej należały do Zofii Załozieckiej, która zmarła w wieku 3 lat. Nasze analizy skupiały się głównie na rozmiarze, kształcie, strukturze, konstrukcji i wykończeniu odkrytego obuwia. Staraliśmy się także szczegółowo opisać i zinterpretować widoczne ślady użytkowania butów, które odkryliśmy na zachowanych fragmentach.
Analizowane buty mają stosunkowo prostą konstrukcję, ale zostały starannie wykonane, zgodnie ze sztuką rzemieślniczą, z wysokiej jakości materiału – dwóch różnych skór – grubszej (prawdopodobnie bydlęcej), użytej na podeszwę i delikatniejszej, cieńszej (skóra cielęca), z której wykonano przyszwy i cholewki. Konstrukcja mogła stanowić kompromis pomiędzy walorami użytkowymi (trwałość i ochrona stopy) a komfortem ich noszenia. Badane fragmenty obuwia nie zostały stworzone z myślą o dostosowaniu buta do asymetrii anatomicznej i funkcjonalnej lewej i prawej stopy oraz biomechaniki. Względy ergonomiczne stały na niskim poziomie, a buty stanowiły praktycznie tylko ozdobę i ochronę przed przypadkowymi urazami. Badane obuwie musiało być noszone dość często lub długo. Świadczą o tym zgniecenia skóry, fałdy i pęknięcia, przetarcia i wybrzuszenia podeszwy, a także rozciągnięcia i deformacje widoczne na cholewkach i przyszwach. Układ i rozmieszczenie uszkodzeń wskazują, że ich noszenie mogło być jednak zlateralizowane. Intensywne ślady użytkowania (zwłaszcza butów „A”) wskazują także, że mogło je nosić nie tylko jedno dziecko, ale dziedziczyło je młodsze po starszym. Zmarłe dzieci mogły zostać wyposażone w mniej wartościowe na skutek znacznego zużycia przedmioty, co byłoby cechą znaną również z innych pochówków, w tym osób dorosłych świeckich i duchownych, którą można byłoby łączyć z szeroko pojętą „ekonomiką śmierci”.
Uważamy, że rezultaty naszych badań pozwolą wzbogacić wiedzę na temat kultury funeralnej dawnych elit, jak również będą przyczynkiem do lepszego zrozumienia przebiegu dzieciństwa w okresie XVIII i XIX w.
Pobrania
Bibliografia
Bialic M. (2019), Estoński mundurek – czyli angielska moda dla dzieci i jej przejawy w Polsce w drugiej połowie XVIII i XIX wieku, [in:] M. Janisz (ed.), Dziecko i jego świat. Ubiory dziecięce od XVII do XIX wieku, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa, p. 236–253.
Google Scholar
Bochenek A., Reicher M. (1990), Anatomia człowieka, vol. I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.
Google Scholar
The Cambridge Encyclopaedia of Human Growth and Development (1998), S.J. Ulijaszek, F.E. Johnston, M.A. Preece (ed.), Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar
Cunningham C., Scheuer L., Black S. (2016), Developmental Juvenile Osteology, Elsevier, London.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-382106-5.00003-7
Dabralet I., Michalik J., Grupa M., Gałka B. (2022), Double child coffin from the southern crypt of the Holy Trinity church in Radzyń Podlaski (19th century), “Analecta Archaeologica Ressoviensia” 17, p. 89–100.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2022.17.8
Dudziński T., Grupa M., Nowosad W. (2017), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. IV, Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
González-Elena M.L., Fernández-Espejo E., Castro-Méndez A., Guerra-Martín M.D., Córdoba-Fernández A. (2021), A Cross-Sectional Study of Foot Growth and its Correlation with Anthropometric Parameters in a Representative Cohort of Schoolchildren from Southern Spain, “International Journal of Environmental and Research and Public Health”, 18(4031), p. 1–10, https://doi.org/10.3390/ijerph18084031
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph18084031
Gray H., Carter H.V. (2005), Gray’s Anatomy, Greenwich Editions, London.
Google Scholar
Grupa D. (2016), Grave Gowns from Children Burials from the 16th–18th Centuries, “Archaeologia Polona”, 51–52, 2013–2014, p. 173–181.
Google Scholar
Grupa M. (2005), Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Grupa M. (2019), Not Only Socks Were Darned – Secondary Textile Usage as a Source of Material Culture Studies, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 32, p. 165–187, https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.011
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.011
Grupa M., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., Dudziński T. (2014), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. II, Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny. Secrets of the Crypt in St. Ann Chapel, Stowarzyszenie Centrum Aktywnych, Gniew.
Google Scholar
Kozłowski T., Grupa M. (2019), Cognitive Values of Ossuaries form the Cemetery and the Church of St. Nicholas in Gniew, Poland, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 32, p. 33–51, https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.003
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.003
Kulesz A. (2019), Women’s Shoes from the Crypt of the Church of the Name of the Holy Virgin Mary in Szczuczyn, Podlaskie Voivodship, “Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 14, p. 155–168, https://doi.org/10.15584/anarres.2019.14.11
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2019.14.11
Kulesz A., Grupa M. (2020), Open-back Shoes from the Southern Crypt in Piaseczno, Pomerania Province, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 35, p. 137–149, https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.09
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.09
Malinowski A. (2004), Auksologia. Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
Google Scholar
Montagnani E., Morrison S.C., Varga M., Price C. (2021), Pedobarographic Statistical Parametric Mapping of Plantar Pressure Data in New and Confident Walking Infants: a Preliminary Analysis, “Journal of Biomechanics”, 129, https://doi.org/10.1016/j.jbiomech.2021.110757
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jbiomech.2021.110757
Tomaszewski R., Czasławska B. (2020), Stopa płasko-koślawa dziecięca. Paediatric flatfoot, “Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 4, p. 368–372, https://doi.org/10.15557/PiMR.2020.0066
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15557/PiMR.2020.0066
Vedeler M. (2010), Dressing the Dead: Traditions of Burial Costume in Rural Norway, [in:] E. Andersson Strand, M. Gleba, U. Mannering, Ch. Munkholt, M. Ringgaard (ed.), X North European Symposium for Archaeological Textiles, vol. V, Oxbow Books, Oxford–Oakville (Ancient Textiles Series, 10), p. 252–256.
Google Scholar
Wacławek P., Drzał-Grabiec J., Truszczyńska-Baszak A. (2015), Rozwój stóp dzieci w wieku przedszkolnym. The Development of Children’s Feet in Preschool Age, “Advances in Rehabilitation”, 29(1), p. 13–20, https://doi.org/10.1515/rehab-2015-0015
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/rehab-2015-0015
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
