Obuwie wojskowe z wysoką cholewą pochodzące z dołów śmierci oficerów polskich – ofiar reżimu radzieckiego w okresie II wojny światowej
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.39.10Słowa kluczowe:
Katyń, Charków, Miednoje, Ostaszków, Starobielsk, Bykownia, obuwie wojskowe, II Rzeczpospolita, doły śmierciAbstrakt
Początek II wojny światowej na terenie Polski związany był z dwoma etapami rozbioru kraju: atakiem Niemiec 1 września i inwazją Związku Sowieckiego 17 września. Decyzja Stalina o masowej egzekucji wziętych do niewoli oficerów miała na celu zniszczenie warstw przywódczych i inteligencji. Do końca okupacji sowieckiej oficerowie, przedstawiciele administracji państwowej, a także wykształceni szeregowi żołnierze, byli typowani w obozach jenieckich i mordowani. Przez wiele lat temat ludobójstwa polskich oficerów przez Związek Radziecki był przemilczany. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX w. władze radzieckie wyraziły zgodę na ekshumacje masowych grobów ofiar represji NKWD przez polskich archeologów. W trakcie ekshumacji „dołów śmierci” pozyskano liczne przedmioty osobiste, dewocjonalia i odzież ofiar, w tym obuwie wojskowe, które czasami stanowiło jedyny zachowany element ubioru.
To właśnie przedmioty osobiste ofiar z katyńskich grobów, a także stan zachowania ich obuwia, w tym przetarcia skóry, chałupnicze naprawy i modyfikacje, były dowodem na to, że polskich oficerów, po długim oczekiwaniu w obozie jenieckim, zamordowano, a ich ciała wrzucono do dołów śmierci. Prace ekshumacyjne prowadzone w latach dziewięćdziesiątych XX w. rzuciły nowe światło na fakt ludobójstwa przeprowadzanego przez Związek Radziecki na polskich oficerach. Mimo wszystko, nadal jest to niewielki krok w kierunku odkrycia prawdy o zbrodni katyńskiej, gdyż po wielu latach w Rosji wciąż dochodzi do fałszowania historii, a istotne dokumenty pozostają utajnione.
Pobrania
Bibliografia
Dąbrowska A. (2018), Mój ojciec widział katyńskie doły śmierci, http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/25191?t=Moj-ojciec-widzial-katynskie-doly-smierci (access: 12 X 2023).
Google Scholar
Drążkowska A. (2001), Wybrane aspekty konserwacji przedmiotów z grobów oficerów polskich w Katyniu i Miednoje, [in:] A. Kola, J. Sziling (ed.), Charków – Katyń – Twer. W sześćdziesiątą rocznicę zbrodni, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 145–153.
Google Scholar
Drążkowska A. (2010), Conservation of Textiles Excavated from Polish Officers’ Collective Graves in Katyń and Kharkiv (Russ, Kharkov), “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 23, p. 97–102.
Google Scholar
Drążkowska A., Grupa M. (1996), Uwagi o konserwacji przedmiotów znalezionych w grobach oficerów polskich w Katyniu i Charkowie. Zbrodnia nie ukarana. Katyń – Twer – Charków, “Zeszyty Katyńskie”, 6, p. 78–90.
Google Scholar
Drążkowska A., Grupa M. (1998a), Wydobywanie i zabezpieczanie zabytków o złożonych strukturach surowcowych, [in:] Z. Kobyliński (ed.), Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Warszawa, p. 127–128.
Google Scholar
Drążkowska A., Grupa M. (1998b), Wydobywanie i zabezpieczanie zabytków skórzanych, [in:] Z. Kobyliński (ed.), Pierwsza pomoc dla zabytków archeologicznych, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Warszawa, p. 117–121.
Google Scholar
Drążkowska A., Grupa M., Płóciennik P., Rybka K., Szatkowski J., Zawadzka A. (2011), Using Vaccum Drying in Low Temperatures Technique for Cultural Heritage Objects of Leather Conservation. Wykorzystanie techniki suszenia próżniowego w niskich temperaturach do konserwacji zabytkowych skór, “Sprawozdania Archeologiczne”, 63, p. 353–381.
Google Scholar
Frątczak S., Bydoń B., Ciesielski K. (2019), Martyrologia polskich jeńców wojennych w ZSRR, [in:] M. Skotnicki (ed.), Wrzesień 1939. Wojsko Polskie 1935–1939. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa, p. 263–287.
Google Scholar
Głosek M. (2015), Mogiły obywateli radzieckich w Lesie Katyńskim i Miednoje, [in:] O. Ławrynowicz, J. Żelazko (ed.), Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział; Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, p. 205–216.
Google Scholar
Grüner-Żarnoch E. (2001), Starobielsk w oczach ocalałych jeńców, Stowarzyszenie Katyń, Szczecin.
Google Scholar
Grupa M. (1996), Z problematyki związanej z konserwacją zabytków z Charkowa i Katynia, [in:] Katyń, Miednoje, Charków. Odsłanianie śladów zbrodni, Muzeum Miasta Zgierza, Zgierz (Prace i Materiały), p. 75–78.
Google Scholar
Grupa M. (1998), Z badań archeologiczno–ekshumacyjnych na cmentarzu oficerów polskich w Charkowie z 1995–1996 r. – impresje konserwatorskie, [in:] Zbrodnia katyńska. Upamiętnienie ofiar i zadośćuczynienie, “Zeszyty Katyńskie”, 9, p. 75–83.
Google Scholar
Grupa M. (2001), Inskrypcje na przedmiotach wydobytych w trakcie ekshumacji szczątków oficerów polskich w Charkowie, [in:] A. Kola, J. Sziling (ed.), Charków – Katyń – Twer. W sześćdziesiątą rocznicę zbrodni, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 155–167.
Google Scholar
Grupa M., Kaźmierczak R. (2001), Dowody wydobyte z ziemi, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny. Secrets of the Crypt in St. Ann chapel, Stowarzyszenie Centrum Aktywnych Gniew, Gniew.
Google Scholar
Kola A. (2001), Prace archeologiczno-ekshumacyjne na cmentarzu oficerów polskich w Charkowie, [in:] A. Kola, J. Sziling (ed.), Charków – Katyń – Twer. W sześćdziesiątą rocznicę zbrodni, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 119–144.
Google Scholar
Kola A. (2005), Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika; Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Toruń.
Google Scholar
Kola A., Góra M. (2015), Archeologiczne badania grobów polskich ofiar na tajnych cmentarzyskach NKWD w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] O. Ławrynowicz, J. Żelazko (ed.), Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział; Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, p. 217–248.
Google Scholar
Kowalski W. (2016), Bohaterowie z dołów śmierci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Nowosad W., Grupa M., Grupa D. (2018), Relikty odzieży świeckiej. Secular Clothes Relics, [in:] M. Grupa, K. Jarzęcki, W. Nowosad (ed.), Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie. History of St. Oswald Church in Płonkowo, vol. II, Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Maksymiliana Marii Kolbego i Św. Benedykta, Jana, Mateusza, Izaaka i Krystyna, Pierwszych Męczenników Polskich, Płonkowo, p. 65–78.
Google Scholar
Paul A. (2006), Katyń. Stalinowska masakra i tryumf prawdy, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa.
Google Scholar
Persak K. (2010), Ekshumacje katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991–1996 i ich wyniki, “Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 4(111), p. 32–51.
Google Scholar
Siemińska D. (2021), „Na zawsze pozostaną w naszej pamięci”. Ślady ofiar zbrodni katyńskiej na cmentarzu w Bykowni pod Kijowem, https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/ekshumacje/63717,Na-zawsze-pozostana-w-naszej-pamieci-Slady-ofiar-zbrodni-katynskiej-na-cmentarzu.html (access: 12 X 2023).
Google Scholar
Smoliński A. (2001a), Zaopatrzenie Wojska Polskiego w obuwie w latach 1918–1921, [in:] Z. Karpus, L. Kuka, N. Kasparek (ed.), W kraju i na wychodźstwie. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Sławomirowi Kalembce w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń–Olsztyn, p. 961–975.
Google Scholar
Smoliński A. (2001b), Przyczynek do dziejów polskiego obuwnictwa wojskowego w latach 1918–1939, “Mars: problematyka i historia wojskowości. Studia i Materiały”, 10, p. 59–92.
Google Scholar
Smoliński A. (2002a), But saperski wz. 31, “Mars: problematyka i historia wojskowości. Studia i Materiały”, 12, p. 45–68.
Google Scholar
Smoliński A. (2002b), Jak wykonany był but saperski wz. 31, “Arsenał Poznański”, 11(1), p. 2–24.
Google Scholar
Smoliński A. (2022a), Sposób wykonania przepisowego buta saperskiego wz. 1931. Przyczynek do dziejów starań o zdrowie oraz możliwości marszowe i sprawność bojową Żołnierzy Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, [in:] M. Franz, Z. Pilarczyk (ed.), Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego. Pandemie, epidemie, choroby w życiu ludzi strefy Morza Bałtyckiego, vol. XVI, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, p. 217–251.
Google Scholar
Smoliński A. (2022b), „W jednym łapciu. W jednym bucie…”. O problemach z zaopatrzeniem Wojska Polskiego w obuwie w latach 1918–1921, [in:] A. Niewiński (ed.), Sub vexillo servire. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu urodzin i pracy naukowej prof. Jana Ptaka, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim, p. 347–377.
Google Scholar
Sypułkowski H.G. (1931a), Ministerstwo Spraw Wojskowych Departament Intendentury. Warunki techniczne materjałów wojskowych. Podkówki, Warszawa.
Google Scholar
Sypułkowski H.G. (1931b), Ministerstwo Spraw Wojskowych Departament Intendentury. Warunki techniczne materjałów wojskowych. Gwoździe ochronne, Warszawa.
Google Scholar
Sypułkowski H.G. (1931c), Ministerstwo Spraw Wojskowych Departament Intendentury. Warunki techniczne materjałów wojskowych. Buty Saperskie, Warszawa.
Google Scholar
Turska K. (1987), Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar
Wielecki H. (1995), Polski mundur wojskowy 1918–1939, Bellona, Warszawa.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
