Nowożytne klamry do butów z badań archeologicznych w Gniewie i Piasecznie (woj. pomorskie)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.10Słowa kluczowe:
klamra do butów, sprzączka do butów, archeologia, buty, epoka nowożytna, Gniew, Piaseczno, kultura pogrzebowaAbstrakt
W trakcie badań archeologicznych prowadzonych w latach 2009–2016 w kościele pw. św. Mikołaja w Gniewie pozyskano zespół trzech klamer metalowych. Następnie w 2017 r. przeprowadzono badania wykopaliskowe w kryptach kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny we wsi Piaseczno, należącej do gminy Gniew. Na stanowisku tym odkryto dwie kolejne pary klamer. Wszystkie znalezione klamry znacznie różnią się od siebie. Dzięki temu można odnieść wrażenie, że prócz trzymania buta na stopie, pełniły również funkcję dekoracyjną. Wyróżnić można dwa główne rodzaje klamer – wykonane z żelaza i ze stopu miedzi. Te drugie, sądząc po obecności zdobienia, mogły być bardziej wartościowe od ich odpowiedników ze stopu żelaza. Niezależnie od zastosowanego stopu korzystano z różnych technik ich produkcji, spośród których wymienić można te użyte w przypadku klamer z Gniewu i Piaseczna: kucie z drutu, wycinanie z kawałka grubej blachy i wywijane z cienkiej blachy.
Zbiór omawianych sprzączek, pochodzących z dwóch sąsiadujących z sobą stanowisk (odległość pomiędzy miejscowościami wynosi 6 km), nie wykazał żadnych cech charakterystycznych dla poszczególnych egzemplarzy. Nie udało się ustalić żadnych wyróżników, które mogłaby sugerować miejsce wykonania omawianych artefaktów. Zaobserwowano jednak, że wszystkie sprzączki są dość skromne formalnie, a wszystkie też zostały wykonane z popularnych metali. Z uwagi na biżuteryjny charakter klamry mogły być przekazywane w spadku, a obuwie grobowe zapinane było tylko szpilkami krawieckimi lub nasuwane na stopę zmarłego bez zapięcia. Praktyka ta odnosi się w szczególności do obuwia, którego wierzchy wykonane zostały z tkanin, czyli przede wszystkim damskiego. Może to sugerować, że omawiane egzemplarze raczej należały do mężczyzn. Opisywane klamry mogły zatem stanowić element ubioru codziennego.
Zagadnienia związane z interpretacją formalno-typologiczną znalezionych klamerek wskazują, z jakimi trudnościami interpretacyjnymi stykają się archeolodzy zajmujący się tymi aspektami kostiumologii. Obuwie z okresów nowożytnych z uwagi na niewielką ilość występowania w kolekcjach archeologicznych jest w dalszym ciągu materiałem tajemniczym i zagadkowym.
Pobrania
Bibliografia
Bednarz S. (2016), Sprzączki z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73–74 w Gdańsku, “Dantiscum”, 1, p. 267–334.
Google Scholar
Blusiewicz K. (2009), Warsaw Footwear in the 14th–18th Century. From the Archaeological Collection in the Historical Museum of the City of Warsaw, Muzeum Warszawy, Warszawa (Archeologia Dawnej Warszawy, 1).
Google Scholar
Bojarski J. (2013), Badania archeologiczne prowadzone w Toruniu na stanowisku 577, na obszarze historycznego Przedmieścia Chełmińskiego, [in:] E. Fudzińska (ed.), XVIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. II, Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, Muzeum Zamkowe, Malbork, p. 221–234.
Google Scholar
Boucher F. (2004), Historia mody. Dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Arkady, Warszawa.
Google Scholar
Ceynowa B. (2005), Patynki z badań na Wyspie Spichrzów w Gdańsku, [in:] H. Paner, M. Fudziński (ed.), XIV Sesja Pomorzoznawcza, vol. II, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, Muzeum Archeologiczne, Gdańsk, p. 319–326.
Google Scholar
Drążkowska A. (2006), Klamry od butów wydobyte z krypty grobowej w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, “Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 11, p. 69–72.
Google Scholar
Drążkowska A. (2007), Srebrna klamra od buta z połowy XVIII wieku wydobyta z krypty grobowej w kościele p.w. św. Józefa w Pułtusku, [in:] A. Henrykowska, R. Lolo (ed.), Pułtuskie osobliwości. Materiały wydane w roku obchodów 750-lecia nadania praw miejskich, Sarmatia Artistica, Warszawa, p. 13–19.
Google Scholar
Drążkowska A. (2011), Historia obuwia na ziemiach polskich od IX do końca XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. III, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Egan G., Pritchard F. (2013), Dress Accessories 1150–1450, Boydell Press, London.
Google Scholar
Goubitz O., Driel-Murray van C., Groenman-van Waateringe W. (2001), Stepping Through the Time. Archaeological Footwear From Prehistoric Times Until 1800, Stichting Promotie Archeologie, Zwolle.
Google Scholar
Grupa M. (2005), Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Grupa M. (2012), Pochówki w krypcie grobowej kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie jako źródło do lokalnych badań kostiumologicznych, [in:] T. Dudziński (ed.), Pozaarchiwalne materiały źródłowe do dziejów powiatu szczuczyńskiego w XIX wieku, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 109–125.
Google Scholar
Grupa M. (2019), Not Only Socks Were Darned: Secondary Textile Usage as a Source of Material Culture Studies, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 32, p. 165–187, https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.011
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.011
Grupa M., Wojciechowska A., Dudziński T. (2013), W czym do trumny – żupany, kontusze, dezabilki i inne ubiory pochowanych w szczuczyńskich kryptach, [in:] T. Dudziński, M. Grupa (ed.), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. I, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 99–108.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Secrets of the Crypt in St. Ann’s Chapel. Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew.
Google Scholar
Janowski A. (2016), Zabytki metalowe, [in:] M. Majewski (ed.), Archeologia Stargardu. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego, vol. II.2, Muzeum Archeologiczno-Historyczne, Stargard, p. 293–355.
Google Scholar
Każdy krok zostawia ślad. Obuwie historyczne ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Katalog wystawy (2017), B. Ceynowa, E. Trawicka (ed.), Muzeum Archeologiczne, Gdańsk.
Google Scholar
Konczewska M., Konczewski P. (2004), Zabytki metalowe z fosy miejskiej we Wrocławiu, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (ed.), Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 6), p. 89–205.
Google Scholar
Kulesz A. (2018), Męskie obuwie niskie z badań w kościele pw. narodzenia NMP w Piasecznie, gm. Gniew, “Rydwan”, 13, p. 79–88.
Google Scholar
Kulesz A. (2019), Women’s Shoes From the Crypt of the Church of the Name of the Holy Virgin Mary in Szczuczyn, Podlaskie Voivodship, “Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 14, p. 155–168.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2019.14.11
Lachi Ch. (2011), Sztuka Baroku, Arkady, Warszawa (Wielka Historia Sztuki, 5).
Google Scholar
Majorek M. (2017), Raport prac konserwatorskich i restauratorskich. Forma odlewnicza (Nr inw. IW 665/2016) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
Google Scholar
Michalik J. (2017), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Gniew, gm. Loco (nr inw. 4/11) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
Google Scholar
Michalik J. (2020), Pomiar hydrostatyczny i konserwacja metalowej klamry do buta z Piaseczna, “Rydwan”, 15, p. 102–111.
Google Scholar
Michalik J. (2020a), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Piaseczno, gm. Gniew (nr inw. 25/2017) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
Google Scholar
Michalik J. (2020b), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Gniew, gm. Loco (nr inw. 19/09) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
Google Scholar
Możdżyńska-Nawotka M. (2002), O modach i strojach, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Google Scholar
Pescio C. (2017), Malarstwo holenderskie. Złoty wiek, trans. A. Kłos, Arkady, Warszawa.
Google Scholar
Pratt L., Woolley L. (2008), Shoes, V & A Pub., London.
Google Scholar
Swann J. (1982), Shoes, B.T. Batsford, London.
Google Scholar
Wachowski K. (1995), Sprzączki profilowane z terenu Śląska, “Studia Archeologiczne”, 26, p. 247–251.
Google Scholar
Wachowski K. (2010), Kultura materialna publicznej przestrzeni miasta w świetle zabytków ruchomych. Sprzączki, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (ed.), Ulice średniowiecznego Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 11), p. 242–244.
Google Scholar
Whitehead R. (1996), Buckles 1250–1800, Greenlight Publishing, Witham.
Google Scholar
Willemsen A., Ernst M. (2012), Middeleeuwse mode in metaal. Sierbeslag op rieman en tassen uit de Nederlanden 1300–1600, Groningen.
Google Scholar
Wróblewska E. (2008), Buckles From Shoes and Clothing. Klamry do butów i odzieży, [in:] W. Ossowski (ed.), The General Carleton Shipwreck, 1785. Wrak statku General Carleton, 1785, Polish Maritime Museum, Gdańsk, p. 199–212.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
