Experiencing Loneliness as a Source of Existential Suffering during Alzheimer’s Disease

Arkadiusz Wąsiński

doi:10.18778/2450-4491.10.14

Autor

Arkadiusz Wąsiński University of Lodz, Faculty of Educational Sciences https://orcid.org/0000-0003-1867-8541

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.10.14

Słowa kluczowe:

samotność i osamotnienie, choroba Alzheimera, cierpienie egzystencjalne, trauma niezawinionego osamotnienia, lęk przed przyszłością, badania jakościowe, studium przypadku

Abstrakt

Artykuł dotyczy analizy specyfiki zjawiska samotności doświadczanego w sytuacji choroby Alzheimera. Część teoretyczna dotyczy dyskusji nad kwestią samotności i osamotnienia omawianą w literaturze naukowej, a także znaczenia różnych przejawów samotności dla możliwości osiągania spełnienia egzystencjalnego człowieka. Szczególną uwagę zwrócono na kontekst niezawinionego osamotnienia wywołanego przez destruktywne zmiany choroby Alzheimera, które zaburzają zdolność zapamiętywania oraz postrzegania siebie w relacji z własnym otoczeniem społecznym. W części empirycznej zrealizowanej w podejściu badań jakościowych rozwinięto pogłębiony namysł nad nieoczywistym, bardzo złożonym charakterem doświadczania osamotnienia przez starszą osobę chorą na Alzheimera. Poddano analizie własnoręcznie zapisywane przez nią w notatniku codziennym wpisy dotyczące sposobów doświadczania osamotnienia jako źródła cierpienia egzystencjalnego. Analiza zgromadzonego materiału badawczego pozwoliła na wyodrębnienie kilku przejawów osamotnienia Seniorki nieprzystających do typowego wyobrażenia osamotnienia doświadczanego przez człowieka niedotkniętego chorobą typu demencyjnego. W analizie uchwycono subtelny w swej złożoności charakter cierpienia egzystencjalnego będącego odbiciem specyfiki pogłębiającej się degradacji osobowej Seniorki powodowanej chorobą Alzheimera.

Biogram autora

Arkadiusz Wąsiński - University of Lodz, Faculty of Educational Sciences

Wąsiński Arkadiusz – doktor hab. nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, Katedra Andragogiki i Gerontologii Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w zakresie andragogiki, pedagogiki rodziny i geragogiki. Obszary badawcze: autokreacja człowieka dorosłego jako doniosłe egzystencjalnie doświadczenie biograficzne, a w tym kontekście autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego oraz egzystencjalne problemy starzenia się i starości. Uhonorowany „Nagrodą za wybitną monografię” w roku 2019 przez Zarząd Akademickiego Towarzystwa Andragogicznego.

Bibliografia

Antoniak D. (2018) Podstawowe informacje na temat choroby Alzheimera w: Choroba Alzheimera, T. Parnowski (ed.), Warszawa, PZWL Wydawnictwo Lekarskie: 16–22.
Google Scholar

Bates A. T. (2016) Addressing Existential Suffering, “BC Medical Journal”, 58 (5): 268–273.
Google Scholar

Cackowski Z. (1997) Ból. Lęk. Cierpienie, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar

Ciesielska M., Wolanik-Boström K., Öhlander M. (2012) Obserwacja in: Badania Jakościowe. Podejścia i teorie, Vol. 2, D. Jemielniak (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 41–67.
Google Scholar

Domeracki P. (2016) Filozoficzne aspekty, konteksty i wymiary fenomenu samotności in: Samotność – aspekty, konteksty, wymiary, Vol. 1, K. Arciszewska, L. Kalita, U. Patocka-Sigłowy (eds.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego: 11–22.
Google Scholar

Domeracki P. (2018) Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności, Toruń, Wydawnictwo Naukowe UMK.
Google Scholar

Dubas E. (2000) Edukacja dorosłych w sytuacji samotności i osamotnienia, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Dubas E. (2006) Samotność – uniwersalny „temat” życia ludzkiego i wychowania in: Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (eds.), Toruń, Wydawnictwo UMK: 329–349.
Google Scholar

Dyczewski L. (2006) Wartości w życiu człowieka starego in: Zostawić ślad na ziemi, M. Halicka, J. Halicki (eds.), Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 113–119.
Google Scholar

Fabiś A. (2018) Troski egzystencjalne w starości. Ujęcie geragogiczne, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Fayyaz A., Waqar M. D. (2018) Classification of Alzheimer’s Disease Stages: An Approach Using PCA-Based Algorithm, “American Journal of Alzheimer’s Disease & Other Dementias”, 33 (7): 433–439.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1533317518790038

Frankl V. (1998) Homo patiens. Logoterapia i jej kliniczne zastosowanie. Pluralizm nauk a jedność człowieka. Człowiek wolny, transl. by R. Czernecki, J. Morawski, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Frankl V. (2010) Wola sensu. Założenia i zastosowanie logoterapii, transl. by A. Wolnicka, Warszawa, Wydawnictwo Czarna Owca.
Google Scholar

Fromm E. (2002) O sztuce miłości, przekł. A. Bogdański, Poznań, Dom Wydawniczy REBIS.
Google Scholar

Kaśkiewicz K. (2006) Samotność geniusza in: Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (eds.), Toruń, Wydawnictwo UMK: 413–430.
Google Scholar

Lalak D. (2010) Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej, Warszawa, Wydawnictwa Akademickie “Żak”.
Google Scholar

Latawiec A. (2006) Destrukcyjny czy twórczy charakter samotności (ujęcie systemowe) in: Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (eds.), Toruń, Wydawnictwo UMK: 83–92.
Google Scholar

Leszko M., Bugajska B. (2018) Impact of environmental design on psychological and physical well-being among people with Alzheimer’s Disease, “Polish Social Gerontology Journal. Exlibris”, 1–2 (15): 82–97.
Google Scholar

Łuczewski M., Bednarz-Łuczewska P. (2012) Analiza dokumentów zastanych w: Badania Jakościowe. Metody i narzędzia, Vol. 2, D. Jemielniak (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 163–188.
Google Scholar

Marcel G. (1965) Od sprzeciwu do wezwania, transl. by S. Ławicki, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Merton T. (1982) Posiew kontemplacji, transl. by M. Morstin-Górska, Kraków, Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Nawroczyński B. (1947) Życie duchowe. Zarys filozofii kultury, Kraków–Warszawa, Księgarnia Wydawnicza F. Pieczątkowski i S-ka.
Google Scholar

Nestorowicz J. (2018) Przebieg choroby Alzheimera in: Choroba Alzheimera, T. Parnowski (ed.), Warszawa, PZWL Wydawnictwo Lekarskie: 23–32.
Google Scholar

Silverman D. (2008) Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji, transl. by M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Skibińska E. (2006) Mikroświaty kobiet. Relacje autobiograficzne, Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji.
Google Scholar

Sławecki B. (2012) Znaczenie paradygmatów w badaniach jakościowych in: Badania Jakościowe. Podejścia i teorie, Vol. 1, D. Jemielniak (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 57–87.
Google Scholar

Smith L. W., Amella E., Edlund B., Mueller M. (2014) A Dimensional Analysis of the Concept of Suffering in People With Dementia at End of Life, “Journal of Hospice & Palliative Nursing”, 16 (5): 263–270.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/NJH.0000000000000075

Stochmiałek J. (2005) Samotność oraz starość w świetle koncepcji jakości życia in: Przeciw samotności, J. Twardowska-Rajewska (ed.), Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM: 29–45.
Google Scholar

Strumińska-Kutra M., Koładkiewicz I. (2012) Studium przypadku in: Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Vol. 2, D. Jemielniak (ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 1–40.
Google Scholar

Sutin A. R., Stephan Y., Luchetti M., Terracciano A. (2018), Loneliness and Risk of Dementia, “Journals of Gerontology: Psychological Sciences”, XX, 1–9.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/geronb/gby112

Śmigórski K., Mydlikowska A. (2011) Doświadczanie bólu przez pacjentów z otępieniem – fakty i mity in: Człowiek z chorobą Alzheimera w rodzinie i środowisku lokalnym, A. Nowicka, W. Baziuk (eds.), Zielona Góra, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego: 59–78.
Google Scholar

Tischner J. (1982) Etyka wartości i nadziei in: D. von Hildebrand, J. Kłoczkowski, J. Paściak, J. Tischner, Wobec wartości, Poznań, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów “W drodze”: 51–148.
Google Scholar

Wałejko M. (2016) Osobno i razem. Personalistyczne wychowanie do samotności i wspólnoty, Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Wąsiński A. (2018) Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-049-5

Wilson R. S., Krueger K. R., Arnold S. E., Schneider J. A., Kelly J. F., Barnes L. L., Bennett D. A. (2007) Loneliness and Risk of Alzheimer Disease, “Archives of General Psychiatry”, 64: 234–240.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/archpsyc.64.2.234

Yalom I. (2008) Psychoterapia egzystencjalna, transl. by A. Tanalska-Dulęba, Warszawa, Instytut Psychologii Zdrowia.
Google Scholar

Zalewska S.L. (2015) Samotność i osamotnienie w doświadczeniach i narracjach małżeńskich, Warszawa, Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar