Ocena stanu partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.02Słowa kluczowe:
partycypacja społeczna, planowanie przestrzenne, konsultacje społeczne, interesariusze, PolskaAbstrakt
Partycypacja oznacza uczestnictwo jednostki przy podejmowaniu dotyczących jej bezpośrednio decyzji. Stanowi ona przedmiot rozważań naukowych ze względu na swoją wieloaspektowość. Poprzez partycypację społeczną rozumieć można udział mieszkańców i innych interesariuszy w formalnych i nieformalnych procesach samoorganizacji, zmierzających do polepszenia warunków życia i funkcjonowania w ramach społeczności lokalnej. Partycypacja bywa porównywana do partnerstwa samorządu gminnego z mieszkańcami, ukierunkowanego na realizację działań przyczyniających się do rozwoju lokalnego. Po roku 1989, gdy samorządy terytorialne w Polsce ponownie się odrodziły, udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji zaczął odgrywać ważną rolę. Uczestnictwo to polegało początkowo jedynie na wyborze swoich przedstawicieli do władz. Jednak wraz z upływem czasu zauważyć można zwiększające się zainteresowanie sprawami lokalnymi.
Partycypacja społeczna stanowić może duże wyzwanie dla władz. Jej zaplanowanie, a następnie organizacja nie zawsze przynoszą oczekiwane efekty. Mimo to dobrze przeprowadzony proces partycypacji może spowodować, że interesariusze będą mieli poczucie uczestniczenia w wypracowaniu danego rozwiązania. Różnorodność problemów i konfliktów występujących w gminach nie pozwala na jednoznaczne wskazanie zasad partycypacji. Każdy przedmiot poddawany konsultacjom jest w istocie nowym doświadczeniem, dlatego ramy partycypacji nie są i nie powinny być ściśle określone.
Głównym celem artykułu jest ocena stanu wykorzystania narzędzi partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym w wybranych gminach w Polsce. Zakres przestrzenny badań stanowi 20 gmin różnego typu, które w latach 2018–2021 brały udział w unijnym projekcie „Rozwinięcie zasobów ludzkich i rzeczowych do prowadzenia procesu pogłębionych konsultacji i monitoringu społecznego w obszarze zagospodarowania i planowania przestrzennego w 20 gminach z terenu całej Polski”. Na potrzeby niniejszego opracowania użyto następujących metod badawczych: a) analiza danych zastanych polegająca na analizie dokumentacji projektowej, b) pogłębione wywiady indywidualne (IDI) z ekspertami w dziedzinie partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym oraz pracownikami urzędów badanych gmin. Zaprezentowane w artykule wyniki badań mogą stanowić punkt wyjścia do szerszej dyskusji na temat roli i potrzeby partycypacji społecznej we współczesnym planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym w Polsce.
Z przeprowadzonych badań wynika, że partycypacja społeczna w Polsce ulega przemianom. Urzędnicy i władze zauważają, że społeczności lokalne zaczynają w coraz większym stopniu interesować się planowaniem przestrzennym, wskutek czego konieczne jest zapewnienie prawidłowego prowadzenia partycypacji społecznej. Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym powinna być częścią ciągłego dialogu między władzami a mieszkańcami. Angażowanie interesariuszy w kwestie związane z przestrzenią nie powinno być ograniczane do podstawowych konsultacji. Planowanie przestrzenne ma wpływ na otoczenie, a podjęte decyzje planistyczne mogą oddziaływać na warunki i jakość życia mieszkańców.
Pobrania
Bibliografia
Basaj M., 2013, Instrumenty partycypacji społecznej w teorii i praktyce zintegrowanego zarządzania miastem, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, 40: 279–288.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ZARZ.2013.023
Bluj A., Jagaciak M., Perchuć-Żółtkowska M., Pliszczyńska K., 2018, ABC partycypacji obywatelskiej – poradnik dla organizatorów procesów partycypacyjnych, Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, Warszawa.
Google Scholar
Brzeziński C., 2015, System planowania przestrzennego jako bariera realizacji komponentu miejskiego polityki spójności w Polsce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 391: 110 –118.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2015.391.11
Długosz D., Wygnański J.J., 2005, Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa.
Google Scholar
Dobosz-Mucha A., Goras E., Jadach-Sepioło A., Janas K., Kudłacz K., Matuszko A., Mikołajczyk D., Nowak K., Ogrodowski J., Spadło K., Tylka M., Ziółkowska M., 2018, Przestrzeń do dialogu. Praktyczny podręcznik o tym, jak prowadzić partycypację społeczną w planowaniu przestrzennym, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Departament Polityki Przestrzennej, Warszawa.
Google Scholar
Ferens A., Kondas R., Matysiak I., Rzeźnik G., Szyrski M., 2010, Jak prowadzić konsultacje społeczne w samorządach? Zasady i najlepsze praktyki współpracy samorządów z przedstawicielami społeczności lokalnych. Przewodnik dla samorządów, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
Google Scholar
Gerwin M., 2018, Panele obywatelskie. Przewodnik po demokracji, który działa, Fundacja Otwarty Plan, Kraków.
Google Scholar
Hajduk S., 2021, Partycypacja społeczna w zarządzaniu przestrzennym w kontekście planistycznym, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.
Google Scholar
Hausner J. (red.), 1999, Komunikacja i partycypacja społeczna: poradnik, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Google Scholar
Jankowski P., Kaczmarek T., Zwoliński Z., Bąkowska-Waldmann E., Brudka C., Czepkiewicz M., Mikuła Ł., Młodkowski M., 2018, Zastosowanie aplikacji geoankiety i geodyskusji w partycypacyjnym planowaniu przestrzennym: dobre praktyki, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Karłowska A., Suchomska J., 2018, Przepis na plan. Narzędziownik, Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, Toruń.
Google Scholar
Laurisz N., 2013, Wprowadzenie do partycypacji społecznej w Polsce, [w:] M. Ćwiklicki, M. Frączek (red.), Partycypacja społeczna w Polsce. Atlas dobrych praktyk, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków: 24–37.
Google Scholar
Leśniewska-Napierała K., 2017, Budżet partycypacyjny jako narzędzie finansowania inwestycji w Łodzi, „Studia Miejskie”, 25: 107–119.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.25167/sm2017.025.06
Leśniewska-Napierała K., Napierała T., 2020, Participatory budgeting: creator or creation of a better place? Evidence from rural Poland, „Bulletin of Geography. Socio-economic Series”, 48: 65–81.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/bog-2020-0014
Miński R., 2017, Wywiad pogłębiony jako technika badawcza. Możliwości wykorzystania IDI w badaniach ewaluacyjnych, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, 3: 30–51.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.3.02
Nicińska M., 2000, Indywidualne wywiady pogłębione i zogniskowane wywiady grupowe. Analiza porównawcza, „Ask: Research and Methods”, 8: 39–50.
Google Scholar
Pawlewicz K., Pawlewicz A., 2010, Rola partycypacji społecznej na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, „Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej”, 83: 71–80.
Google Scholar
Rokicki J., 2016, Partycypacja społeczna (pojęcie, aspekty teoretyczne), [w:] M. Gurdek (red.), Partycypacja społeczna we współczesnym samorządzie terytorialnym, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec: 13–34.
Google Scholar
Siemiński W., 2007, Cele i zasady partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym – przegląd literatury, „Człowiek i Środowisko”, 31(1–2): 37–59.
Google Scholar
Walenciak K., Kozieł Z., Antolak M., 2017, Some issues in planning and revitalization of urban green space in the light of use of the participatory GIS method based on Olsztyn geosurvey – study results (part 2), „Geoinformatica Polonica”, 16(1): 35–51.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4467/21995923GP.17.003.7190
Wójcicki M., 2013, Pojęcie, istota i formy partycypacji społecznej w procesie planowania przestrzennego, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 3(24): 169–184.
Google Scholar
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717.
Google Scholar
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. z 2015 r., poz. 1777.
Google Scholar
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
