W stronę socjologicznego ujęcia etyki badań naukowych

Dorota Rancew-Sikora; Borys Cymbrowski

doi:10.18778/1733-8069.12.3.02

Authors

Dorota Rancew-Sikora Uniwersytet Gdański
Borys Cymbrowski Uniwersytet Opolski

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.12.3.02

Keywords:

ethical codes, normative vs interpretative paradigm in social sciences, qualitative research, fieldwork, history of sociology

Abstract

According to the thesis that ethical competence is an important part of professional competence of social researchers and that ethical dilemmas are often experienced by them as methodological and theoretical dilemmas, the authors of the article highlight the problem of lack of link between ethical reflection and the paradigm of qualitative sociology. They argue that the separation of this topic within mainly normative-philosophical domain, which dominates in ethical codes, carries a risk of treating it differently than other issues of sociological investigation and can lead to a significant loss of its cognitive value.

Instead, the authors emphasize the possibility and the need to develop research ethics within the paradigm of qualitative sociology, looking for an inspiration in the works of Max Weber, Emile Durkheim, the Chicago School, Norman Denzin and Martyn Hammersley among others.

They are critical to the hope that creation of ethical codes is an effective way of scientific communities’ self-regulation, stressing the importance of specific historical, social and linguistic contexts of their creation. Consequently, the authors emphasize subjective, situational, processual, and discursive character of ethics-oriented activities, undertaken both by researchers in the field, and by academic institutions in this regard.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Dorota Rancew-Sikora, Uniwersytet Gdański

Dorota Rancew-Sikora, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, kieruje Zakładem Socjologii Życia Codziennego oraz Sekcją Antropologii Społecznej Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Opublikowała książki Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych (2007) i Sens polowania (2009) oraz pod redakcją i współredakcją Podróż i miejsce (2009), Kreacje i nostalgie (2009), Miasto nie-miasto (2010), O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia (2013), Mobility to the Edges of Europe: The Case of Iceland and Poland (2016), a t akże numery tematyczne c zasopism, „ Studiów Socjologicznych” (2012) o analizie dyskursu, „Kultury i Społeczeństwa” (2014) o relacji człowiek–woda, „Studiów Humanistycznych AGH” (2015) o podejściu narracyjnym i storytelling. Obecnie pracuje nad kulturowymi znaczeniami i społeczną organizacją polskiej gościnności.

Borys Cymbrowski, Uniwersytet Opolski

Borys Cymbrowski, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Opolskiego, obecnie przewodniczący Oddziału Opolskiego PTS. Zajmuje się socjologią historyczną, antropologią kulturową i socjologią jakościową. Ostatnio opublikował m.in. artykuł Walka klas w społeczeństwie dworskim („Kultura i Społeczeństwo” nr 1, 2015) oraz współredagował tom monograficzny (razem z Krzysztofem Frysztackim) Socjologia historyczna. Wokół wyzwań teoretycznych i praktyki badawczej (2015). Obecnie zajmuje się badaniami z pogranicza socjologii historycznej i socjologii literatury.

References

Adorjan Michael C. (2013) Igniting constructionist imaginations: Social constructionism’s absence and potential contribution to public sociology. „American Sociologist”, vol. 44, s. 1–22.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12108-012-9172-3

Bachtin Michaił (1986) Problem gatunków mowy [w:] tenże, Estetyka twórczości słownej. Przełożyła Danuta Ulicka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 348–402.
Google Scholar

Beigman Klebanov Beata i in. (2016) Argumentative writing in assessment and instruction: A comparative perspective [w:] Ninke Stukker, Wilbert Spooren, Gerard Steen, eds.,Genre in Language, Discourse and Cognition. Berlin, Boston: De Gruyter, s. 167–192.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110469639-008

Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przełożył Piotr Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Burawoy Michael (2005) For public sociology. „American Sociological Review”, vol. 70, s. 4–28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/000312240507000102

Červinková Hana, Gołębniak Bogusława D., red. (2010) Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Cicourel Aaron (1972) Basic and normative roles in the negotiation of status and role [w:] David Sudnow, ed., Studies in social interaction. New York: The Free Press, s. 229–258.
Google Scholar

Denzin Norman, Giardina Michael (2009) Introduction [w:] Norman Denzin, Michael Giardina, eds., Qualitative inquiry and social justice: Toward a politics of hope. California: Walnut Creek, s. 11–52.
Google Scholar

Denzin Norman, Lincoln Yvonna, eds. (2009) Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Dudek Joanna (2012) Problem unaukowienia etyki. Teoretyczne i normatywne aspekty twórczości Marii Ossowskiej. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Dunn Hugh P. (1997) Etyka dla lekarzy, pielęgniarek i pacjentów. Przełożyły Bogna Opolska-Kokoszka, Magdalena Namysłowska. Tarnów: Biblos.
Google Scholar

Dupret Baudoin (2010) Prawo w naukach społecznych. Przełożyła Joanna Stryjczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Durkheim Émile (2011) Samobójstwo. Studium z socjologii. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Galewicz Włodzimierz (2009) O etyce badań naukowych. „Diametros”, vol. 19, s. 48–57.
Google Scholar

Garfinkel Harold (2007) Studia z etnometodologii. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Geertz Clifford (2003) Myślenie jako akt moralny: etyczny wymiar antropologicznych badań terenowych w nowo utworzonych państwach [w:] tenże, Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Glaser Barney, Strauss Anselm (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Hałas Elżbieta (1994) Obywatelska socjologia szkoły chicagowskiej. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul (1995) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Traianou Anna (2014) Guiding principles for qualitative research. „Sociological Research Online”, vol. 19, no. 3 [dostęp 4 lutego 2016 r.]. Dostępny w Internecie: http:// www.socresonline.org.uk/19/3/24.html
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5153/sro.3466

Hippokrates (2008) Przysięga [w:] tenże, Wybór pism. Przełożył, wstępem, komentarzem i przypisami opatrzył Marian Wesoły. Warszawa: Prószyński i S-ka, s. 52–60.
Google Scholar

Kaczmarczyk Michał (2014) Weberowska zasada wolności od sądów wartościujących. Interpretacja, „Stan Rzeczy”, t. 6, s. 24–86.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51196/srz.6.3

King Nancy, Henderson Gail, Stein Jane (2005) Relationships in research: A new paradigm [w:] Nancy King, Gail Henderson, Jane Stein, eds., Beyond regulations: Ethics in human subjects research. Chapel Hill, London: The University of North Carolina Press, s. 1–17.
Google Scholar

Kowalski Michał W. (2005) Czy w badaniach jakościowych wybory metodologiczne są problemem etycznym? „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 24, s. 211–220.
Google Scholar

Lincoln Yvonna (2002) On the nature of qualitative evidence. A paper for the Annual Meeting of the Association for the Study of Higher Education, Sacramento, California, November 21–24.
Google Scholar

MacLean Vicky M., Williams Joyce E. (2012) „Ghosts of sociological past”: Settlement sociology in the progressive era at the Chicago School of Civics and Philanthropy. „American Anthropologist”, vol. 43, s. 235–263.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12108-012-9158-1

Mertens Donna M., Harris Raychelle, Holmes Heidi (2009) Transformative research ethics [w:] Donna M. Mertens, Pauline Ginsberg, eds., Handbook of social research ethics. Thousand Oaks: Sage, s. 85–102.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781483348971.n6

Novack David R. (1986) Normative and interpretive conceptions of human conduct: Decision-making, criminal justice, and parole. „Washington and Lee Law Review”, vol. 43, s. 1243–1253.
Google Scholar

Ossowska Maria (2004) Podstawy nauki o moralności. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Pawlak Mikołaj, Srokowski Łukasz (2014) Instytucje i organizacje. Przekraczanie paradygmatów w badaniach nad organizacjami [w:] Mikołaj Pawlak, Łukasz Stokowski, red., Pomiędzy i wewnątrz. Instytucje, organizacje i ich działania. Warszawa: IPSiR UW, s. 7–31.
Google Scholar

Petrażycki Leon (1985) O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane. Opracował Andrzej Kojder. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Pharo Patrick (2008) Moralność i socjologia. Sens i wartości między naturą i kulturą. Przełożyła Joanna Stryjczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Polska Akademia Nauk (2012) Kodeks etyki pracownika naukowego. Załącznik do uchwały nr 10/2012 Zgromadzenia Ogólnego PAN z dnia 13 grudnia 2012 r. [dostęp 4 lutego 2016 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.instytucja.pan.pl/images/stories/pliki/Komisja_ds_Etyki_Nauce/dokumenty/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego.pdf
Google Scholar

Putnam Robert (1995) Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Przełożył Jakub Szacki Kraków: Znak.
Google Scholar

Resnik David B. (2011) What is ethics in research and why is it important? [dostęp 4 lutego 2016 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/timeline/
Google Scholar

Scheper-Hughes Nancy (2010) Prymat etyki. Perspektywa walczącej antropologii. Przełożyła Katarzyna Liszka [w:] Hana Červinková, Bogusława Gołębniak, red., Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 403–428.
Google Scholar

Schluchter Wolfgang (2012) Racjonalność – europejska specyfika? [w:] Hans Joas, Klaus Wiegandt, red., Kulturowe wartości Europy. Przełożyli Marta Bucholc, Michał Kaczmarczyk. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 189–210.
Google Scholar

Shamoo Adil E., Resnik David B. (2009) Responsible conduct of research. New York: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195368246.001.0001

Spector Malcolm, Kitsuse John I. (1977) Constructing social problems. Menlo Park: Cummings.
Google Scholar

Szacki Jerzy (1980) Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry. Department of Health, Education, and Welfare (1978) The Belmont Report. Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research. Washington: Government Printing Office.
Google Scholar

Urban Petr (2015) Enactivism and care ethics: merging perspectives. „Filozofia”, vol. 70, s. 119–129.
Google Scholar

Weber Max (1985) Sens „wolnej od wartościowań” socjologii i ekonomii [w:] Andrzej Chmielecki i in., red., Problemy socjologii wiedzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 101–148.
Google Scholar

Weber Max (1998) Nauka jako zawód i powołanie [w:] tenże, Polityka jako zawód i powołanie. Przełożyli Andrzej Kopacki, Paweł Dybel. Kraków, Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, s. 111–140.
Google Scholar

Weber Max (1994) Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Przełożył Jan Miziński. Lublin: Test.
Google Scholar

Wiśniewski Ryszard (2005) O trudnościach wpływania etyki na moralność, czyli o różnych wymiarach i granicach absolutyzacji i deabsolutyzacji etyki. „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 24, s. 29–42.
Google Scholar

Witosz Bożena (2001) Gatunek: sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, vol. 70, s. 67–85.
Google Scholar

Wyrwas Katarzyna (2002) Skarga jako gatunek mowy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1984) Społeczne role uczonych. Zredagował i przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar