Architektura rzeszowskiego śródmieścia z perspektywy flanera
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.3.05Słowa kluczowe:
socjologia architektury, percepcja, recepcja sztuki, metody mobilne, flaneriaAbstrakt
W artykule autor podejmuje próbę analizy architektury jako obiektu estetycznego przy użyciu metod mobilnych. Rozwija koncepcję spojrzenia flanera: aktu percepcji powiązanego ze spacerem, wzbogaconego rozważaniami o otoczeniu. Celem tekstu jest opis zawiłości tego procesu: co sprawia, że flaner interesuje się konkretnym obiektem architektonicznym, jak go ocenia i jaką rolę odgrywa w tej aktywności estetyka. Ten spacer badawczy studenci odbyli w śródmieściu Rzeszowa. Obejmował on obserwację, prowadzenie notatek i fotografowanie. Do celów artykułu autor analizuje trzynaście dzienników. Głównym odkryciem jest to, że studenci cenią harmonię wizualną oraz przestrzenną i poszukują jej w krajobrazie miejskim. Są pozytywnie nastawieni względem dobrze utrzymanych, głównie historycznych budynków. Ważna jest dla nich także natura. W swoich opisach używają języka codziennego, a ich typ recepcji estetycznej można określić jako nieprofesjonalny.
Pobrania
Bibliografia
Abel Theodore (1986), Why Hitler Came into Power, Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków (2012), Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
Google Scholar
Amin Ash (2008), Collective culture and urban public space, “City”, vol. 12(1), pp. 5–24, https://doi.org/10.1080/13604810801933495
Google Scholar
Anderson Jon (2004), Talking whilst walking: a geographical archaeology of knowledge, “Area”, vol. 36(3), pp. 254–261, https://doi.org/10.1111/j.0004-0894.2004.00222.x
Google Scholar
Anderson Leon (2014), Autoetnografia analityczna, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 10(3), pp. 144–167.
Google Scholar
Bartkowski Jerzy (2003), Tradycja i polityka: wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Żak.
Google Scholar
Baxandall Michael (1991), Exhibiting Intention: Some Preconditions of the Visual Display of Culturally Purposeful Objects, [in:] Ivan Karp, Steven D. Lavine (eds.), Exhibiting cultures: the poetics and politics of museum display, Washington: Smithsonian Institution Press, pp. 33–41.
Google Scholar
Becker Howard (2008), Art Worlds: 25 Anniversary Edition, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Google Scholar
Benjamin Walter (2015), Pasaże, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Biały Kamila, Ferenc Tomasz, Kidoń Dagna (2023), Moralność a doznanie. Uwagi o estetycznym i pozaestetycznym doświadczaniu sztuki, Łódź: Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna.
Google Scholar
Blumer Herbert (2007), Interakcjonizm symboliczny: perspektywa i metoda, Kraków: Oficyna Wydawnicza Nomos.
Google Scholar
Borowiejska-Birkenmajerowa Maria (1994), Rozwój przestrzenny, [in:] Feliks Kiryk (ed.), Dzieje Rzeszowa, vol. I, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, pp. 167–189.
Google Scholar
Bourdieu Pierre (1984), Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste, Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
Bourdieu Pierre, Darbel Alain (1991), The Love of Art. European Art Museums and Their Public, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Bruner Jerome S. (1973), Beyond the information given. Studies in the psychology of knowing, New York: W.W. Norton and Company.
Google Scholar
Brzozowska Emilia (2008), Potoczny odbiór sztuki krytycznej w Polsce. Sztuka pretekstem do eksploracji społecznych wartości, norm, stereotypów, doświadczenia życiowego, “Panoptikum”, vol. 7, pp. 338–349.
Google Scholar
Byczkowska Dominika (2012), Ciało w tańcu. Analiza socjologiczna, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Chałasiński Józef (1984), Młode pokolenia chłopów: procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce. 1: Społeczne podłoże ruchów młodzieży wiejskiej w Polsce, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar
Charmaz Kathy (2009), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Chomiczewska Karolina (2015), Podróż do przyszłości, czyli o przedwojennym modernizmie, “Renowacje i Zabytki”, vol. 55(3), pp. 137–149.
Google Scholar
Chomiczewska Karolina, Ciebień-Barańska Ewa, Kudła Tomasz, Łapka Ludmiła, Podubny Bartosz, Rzeźwicki Piotr, Torba Maciej, Zachwieja Natalia (2023), Architektura Rzeszowa od czasów autonomii galicyjskiej, Rzeszów: Biuro Architekta Miasta Urzędu Miasta Rzeszowa.
Google Scholar
Cynk Karolina (2017), Level of environmental intelligence among university students from selected countries of Central and Eastern Europe, “Civil Engineering and Environmental Systems”, vol. 34(2), pp. 104–126.
Google Scholar
Czapczyńska Danuta, Janczykowski Jan (1994), Zamek w Rzeszowie, [in:] Feliks Kiryk (ed.), Dzieje Rzeszowa, vol. I, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, pp. 385–394.
Google Scholar
Dobrowolski Kazimierz (1967), Teoria podłoża historycznego, [in:] Kazimierz Dobrowolski, Studia z pogranicza historii i socjologii, Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, pp. 6–51.
Google Scholar
Dziubiński Dariusz (2014), Miasta bez idei. Estetyzacja przestrzeni publicznej na przykładzie Wrocławia, [in:] Mikołaj Madurowicz (ed.), Kształtowanie współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 412–426.
Google Scholar
Evans James, Jones Phil (2011), The walking interview: Methodology, mobility and place, “Applied Geography”, vol. 31(2), pp. 849–58, https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2010.09.005
Google Scholar
Filiciak Mirosław, Danielewicz Michał, Halawa Mateusz, Mazurek Paweł, Nowotny Agata (2010), Młodzi i media. Nowe media a uczestnictwo w kulturze, Warszawa: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Google Scholar
Fine Gary Alan (2004), Everyday Genius: Self-Taught Art and the Culture of Authenticity, Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Fischer Joachim (2009), Architektur Als Kommunikationsmedium Der Gesselschaft, “Aus Politik Und Zeitgeschichte”, vol. 25, pp. 6–10.
Google Scholar
Foucault Michel (2003), The Birth of the Clinic. An Archeology of Medical Perception, London: Routledge.
Google Scholar
Franckiewicz-Olczak Izabela (2018), Odbiór i społeczny obieg sztuki współczesnej a demokratyzacja kultury, “Pogranicze. Studia Społeczne”, vol. 34, pp. 85–99, https://doi.org/10.15290/pss.2018.34.05
Google Scholar
Gałuszka Mieczysław (1993), Serial telewizyjny i powieść w potocznym odbiorze: na przykładzie „Quo Vadis”, “Kultura i Społeczeństwo”, vol. 37(1), pp. 73–82.
Google Scholar
Garfinkel Harold (2007), Studia z etnometodologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Gądecki Jacek (2011), Spacer jako forma doświadczenia przestrzeni codzienności, “Analecta Archaeologica Ressoviensia”, vol. 6, pp. 191–200.
Google Scholar
Giddens Anthony (1984), The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Gieryn Thomas F. (2002), What buildings do, “Theory and Society”, vol. 31, pp. 35–74.
Google Scholar
Goffman Erving (2000), Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Golka Marian (2008), Socjologia sztuki, Warszawa: Difin.
Google Scholar
Gutowski Maciej, Gutowski Bartłomiej (2001), Architektura secesyjna w Galicji, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Google Scholar
Halbwachs Maurice (1980), The Collective Memory, New York: Harper Colophon Books.
Google Scholar
Jałowiecki Bohdan (2010), Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Jałowiecki Bohdan (2012), Czytanie przestrzeni, Kraków–Rzeszów–Zamość: Konsorcjum Akademickie.
Google Scholar
Jones Paul (2016), The Sociology of Architecture: Constructing Identities, [in:] David Inglis, Anna-Mari Almila (eds.), The SAGE Handbook of Cultural Sociology, London: SAGE, pp. 465–480.
Google Scholar
Jones Paul (2020), Architecture, Time, and Cultural Politics, “Cultural Sociology”, vol. 14(1), pp. 61–79, https://doi.org/10.1177/1749975520905416
Google Scholar
Jones Phil, Evans James (2012), The spatial transcript: analysing mobilities through qualitative GIS, “Area”, vol. 44(1), pp. 92–99, https://doi.org/10.1111/j.1475-4762.2011.01058.x
Google Scholar
Jordanova Ludmilla (1989), Objects of Knowledge: A Historical Perspective, [in:] Peter Vergo (ed.), The New Museology, London: Reaktion Books, pp. 22–40.
Google Scholar
Kacperczyk Anna (2014), Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 10(3), pp. 32–75.
Google Scholar
Kacperczyk Anna (2016), Społeczne światy. Teoria – empiria – metody badań: na przykładzie społecznego świata wspinaczki, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kilanowski Piotr (2017), Rozplanowanie kondygnacji mieszkalnych w śródmiejskich kamienicach warszawskich na przełomie XIX i XX wieku, [in:] Mikołaj Getka-Kenig, Aleksander Łupienko (eds.), Architektura w mieście, architektura dla miasta. Społeczne i kulturowe aspekty funkcjonowania architektury na ziemiach polskich lat 1815–1914, Warszawa: Instytut Historii PAN, pp. 219–244.
Google Scholar
Kłoskowska Antonina (1981), Socjologia kultury, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Konecki Krzysztof T. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Konecki Krzysztof T. (2012), Wizualna teoria ugruntowana. Podstawowe zasady i procedury, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 8(1), pp. 12–45.
Google Scholar
Kotarski Hubert (2017), Wizytówki miasta i miejsca magiczne jako elementy budowy tożsamości miasta i jego mieszkańców na przykładzie wyników „Rzeszowskiej diagnozy społecznej”, “Przestrzeń Społeczna/Social Space”, vol. 7(2), pp. 52–69.
Google Scholar
Krajewski Marek (2013), Są w życiu rzeczy: szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Google Scholar
Krzywicki Ludwik (1933), Pamiętniki bezrobotnych, Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego.
Google Scholar
Kurczewska Joanna (2015), Kreacje małych ojczyzn, “Societas/Communitas”, vol. 19–20(1–2), pp. 39–64.
Google Scholar
Kurczewski Jacek (2007), Prawem i lewem. Kultura prawna społeczeństwa polskiego po komunizmie, “Studia Socjologiczne”, vol. 185(2), pp. 33–60.
Google Scholar
Kusenbach Margarethe (2003), Street Phenomenology: The Go-Along as Ethnographic Research Tool, “Ethnography”, vol. 4(3), pp. 455–485, https://doi.org/10.1177/146613810343007
Google Scholar
Latour Bruno (2005), Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory, Oxford–New York: Oxford University Press.
Google Scholar
Latour Bruno, Yaneva Albena (2018), Dajcie mi rewolwer, a poruszę wszystkie budynki. Architektura z punktu widzenia teorii aktora-sieci (ANT), “AVANT. The Journal of the Philosophical-Interdisciplinary Vanguard”, vol. 9(3), pp. 15–24, https://doi.org/10.26913/avant.2018.03.01
Google Scholar
Levitt Peggy (2015), Artifacts and Allegiances: How Museums Put the Nation and the World on Display, Oakland: University of California Press.
Google Scholar
Löw Martina, Steets Silke (2014), The Spatial Turn and the Sociology of Built Environment, [in:] Sokratis Koniordos, Alexandros Kyrtsis (eds.), Routledge Handbook of European Sociology, London–New York: Routledge, pp. 211–224.
Google Scholar
Lynch Kevin (1960), The Image of The City, Cambridge–London: The MIT Press.
Google Scholar
Łukasiuk Magdalena (2011), Socjologia architektury w badaniach krajobrazu kulturowego miasta, “Przegląd Socjologiczny”, vol. 60(2–3), pp. 93–110.
Google Scholar
Łukasiuk Magdalena (2018), Atmosfera jako fenomen i kategoria badawcza, “Societas/Communitas”, vol. 26(2), pp. 107–120.
Google Scholar
Łupienko Aleksander (2013), Mikroświat kamienicy czynszowej doby zaborów. Funkcjonowanie i życie w warszawskich kamienicach w źródłach z lat 1864–1914, “Journal of Urban Ethnology”, vol. 11, pp. 117–134.
Google Scholar
Majewski Karol (1994), Z badań nad sztuką Rzeszowa, [in:] Feliks Kiryk (ed.), Dzieje Rzeszowa, vol. I, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, pp. 399–439.
Google Scholar
Malczewski Jan (1998), Przestrzeń miejska, jej zagospodarowanie i zabudowa, [in:] Feliks Kiryk (ed.), Dzieje Rzeszowa, vol. II, Rzeszów: KAW Rzeszów Sp. z o.o., pp. 13–41.
Google Scholar
Martini Natalia (2020), Using GPS and GIS to Enrich the Walk-along Method, “Field Methods”, vol. 32(2), pp. 180–192, https://doi.org/10.1177/1525822X20905257
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (1988), Gust i kompetencja. Społeczne zróżnicowanie recepcji malarstwa, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Michałowski Lesław (2007), Percepcja i waloryzacja architektury Gdańska i Gdyni, [in:] Mikołaj Madurowicz (ed.), Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 255–266.
Google Scholar
Nóżka Marcjanna, Martini Natalia (2015) Metody mobilne i wizualne w praktyce badawczej. Zastosowanie fotospaceru w socjologicznych badaniach map mentalnych i zachowań terytorialnych ludzi, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 11(4), pp. 34–50.
Google Scholar
Ossowski Stanisław (1966), Socjologia sztuki. Przegląd zagadnień, [in:] Stanisław Ossowski, Dzieła, vol. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pp. 363–392.
Google Scholar
Ossowski Stanisław (1984), O ojczyźnie i narodzie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Porczyński Dominik (2016), Rosnące znaczenie edukacji, [in:] Dominik Porczyński, Tomasz Kosiek (eds.), Muzea podkarpackie 2004–2014: globalizacja i europeizacja a przeobrażenia lokalnych instytucji kultury, Rzeszów: Fundacja Rzeszowska Ośrodka Archeologicznego, pp. 50–62.
Google Scholar
Rewers Ewa (2004), Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Rykwert Joseph (2013), Pokusa miejsca. Przeszłość i przyszłość miast, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Star Susan Leigh, Griesemer James R. (1989), Institutional Ecology, ‘translations’ and Boundary Objects: Amateurs and Professionals In Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology 1907–39, “Social Studies of Science”, vol. 19(3), pp. 387–420.
Google Scholar
Steets Silke (2016), Taking Berger and Luckmann to the Realm of Materiality: Architecture as a Social Construction, “Cultural Sociology”, vol. 10(1), pp. 93–108, https://doi.org/10.1177/1749975515616652
Google Scholar
Strauss Anselm (1978), A Social World Perspective, “Studies in Symbolic Interaction”, vol. 1, pp. 119–128.
Google Scholar
Strauss Anselm L. (2008), Continual Permutations of Action, New Brunswick: Aldine Transaction.
Google Scholar
Strauss Anselm, Corbin Juliet M. (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, London: SAGE.
Google Scholar
Strzemiński Władysław (1974), Teoria widzenia, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Sułkowski Bogusław (1972), Powieść i czytelnicy. Społeczne uwarunkowania odbioru, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Szpociński Andrzej (2014), Nośniki pamięci, miejsca pamięci, “Sensus Historiae”, vol. 17(4), pp. 17–26.
Google Scholar
Tobiasz Lidia (2017), Rzeszow Synagogues. Part 1. Old Town Synagogue, “Journal of Heritage Conservation”, vol. 51, pp. 72–85.
Google Scholar
Tomaszewski Andrzej (2012), Ku nowej filozofii dziedzictwa, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Tondos Barbara (1997), Architektura Rzeszowa w okresie autonomii galicyjskiej, Rzeszów: Akces.
Google Scholar
Urry John (2002), The Tourist Gaze, London: SAGE.
Google Scholar
Wallis Aleksander (1972) Dzieło architektury jako składnik środowiska, “Miesięcznik Literacki”, vol. 11(6), pp. 65–72.
Google Scholar
Wallis Aleksander (1975), Społeczeństwo i zabytki, “Miesięcznik Literacki”, vol. 12, pp. 59–66.
Google Scholar
Wallis Aleksander (1977), Szata informacyjna miasta, [in:] Aleksander Wallis, Miasto i przestrzeń, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pp. 274–284.
Google Scholar
Warczok Tomasz, Trembaczowski Łukasz (2011), Miłośnicy, znawcy, koneserzy czy przechodnie? Recepcja sztuki współczesnej na przykładzie galerii Górnego Śląska, Bielsko-Biała: Galeria Bielska BWA.
Google Scholar
Wejbert-Wąsiewicz Ewelina (2019), Łódzka szkoła socjologii kultury. Od badań odbioru sztuk werbalnych do sztuk wizualnych, “Kultura i Społeczeństwo”, vol. 63(3), pp. 75–92, https://doi.org/10.35757/KiS.2019.63.3.5
Google Scholar
Wejbert-Wąsiewicz Ewelina, Porczyński Dominik, Rozalska Agata (2021), On Contemporary Issues in the Sociology of Art: Introduction, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 17(3), pp. 6–26, https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.01
Google Scholar
Wiśniewski Rafał, Pol Grażyna (2021), Acting for the Local Community: Hybrid Ethnography in the Careers of Local Culture Animators, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 17(3), pp. 164–83, https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.09
Google Scholar
Włodarek Mateusz (2021), Studia socjologiczne nad architekturą. W stronę architektury jako procesu (re)konstruowania, “Kultura i Społeczeństwo”, vol. 65(3), pp. 107–124, https://doi.org/10.35757/KiS.2021.65.3.6
Google Scholar
Wódz Kazimiera, Gnieciak Monika (2011), Krajobraz postindustrialny. Przestrzeń i miejsce w doświadczeniu osobistym mieszkańców dawnego osiedla robotniczego Ksawera w Będzinie, “Przestrzeń Społeczna/Social Space”, vol. 1(1), pp. 69–103.
Google Scholar
Zerubavel Eviatar (1997), Social mindscapes, an invitation to cognitive sociology, Cambridge–London: Harvard University Press.
Google Scholar
Zieliński Florian (2007), Szata ideologiczna miasta – architektura i strój, [in:] Marek Krajewski (ed.), Wizualność miasta. Wytwarzanie miejskiej ikonosfery, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, pp. 11–34.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 2024-10-14 - (2)
- 2024-08-31 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
