Normalizacja prekaryjności? Doświadczenia biograficzne młodych pracowników zatrudnionych w ramach elastycznych form zatrudnienia

Abstrakt

W niniejszym artykule analizie poddano praktyki interpretacyjne i strategie życiowe związane z uelastycznianiem zatrudnienia w Polsce. Społeczno-ekonomiczny kontekst pracowniczych doświadczeń biograficznych i wzorów radzenia sobie w życiu zdefiniowany może być jako przejście od socjalistycznej odmiany fordyzmu do kapitalistycznego, neoliberalnego, elastycznego reżimu pracy. W 2015 roku Polska była liderem w Unii Europejskiej pod względem udziału pracowników z umowami czasowymi w ogóle zatrudnionych. Jednak pomimo ekspansji prekaryjnego zatrudnienia, polscy pracownicy byli do niedawna niezbyt skłonni do protestów. Niniejszy artykuł wyjaśnia ten pozorny paradoks poprzez analizę znaczeń nadawanych zmieniającemu się charakterowi zatrudnienia przez samych pracowników, w kontekście ich całościowych doświadczeń biograficznych. Jego empiryczną podstawą są 24 biograficzne wywiady narracyjne zebrane w ramach niewielkiego projektu badawczego nad młodymi (18‒29), nieuzwiązkowionymi pracownikami usług we Wrocławiu (w 2013 r.). Analiza pozwoliła na udokumentowanie zjawiska „normalizacji” niestabilnego zatrudnienia wśród młodych, sprekaryzowanych pracowników, dla których stało się ono istotnym aspektem uznawanych za oczywiste założeń odnośnie ich karier zawodowych. Badanie ujawniło zarazem biograficzne i społeczne ograniczenia „normalizacji prekaryjności” i pozwoliło stwierdzić, że „odczarowanie” elastyczności może (w niektórych przypadkach) przyczyniać się do silniejszego wsparcia dla różnych zbiorowych kontrruchów (Karl Polanyi). W artykule przedyskutowano zarówno normalizację, jak i odczarowanie elastyczności rynkowej w odniesieniu do wybranych przypadków biograficznych.