Dobrowolna bezdzietność a przemiany tożsamości płci współczesnych kobiet i mężczyzn

Emilia Garncarek

doi:10.18778/0208-600X.51.07

Autor

Emilia Garncarek Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Płci i Ruchów Społecznych

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.51.07

Słowa kluczowe:

przemiany współczesnej rodziny, dobrowolna bezdzietność, przyczyny dobrowolnej bezdzietności, tożsamość płci, badania jakościowe

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę przyczyn zjawiska dobrowolnej bezdzietności w Polsce z perspektywy genderowej. Stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o wpływ mikrospołecznych uwarunkowań – sposobów rozumienia i realizowania kobiecości i męskości – na niepodejmowanie roli rodzicielskiej. Część pierwsza tekstu obejmuje analizę społeczno-kulturowego kontekstu w badaniach nad intencjonalną bezdzietnością. Część druga zawiera prezentację wyników badań jakościowych, realizowanych techniką wywiadu grupowego i indywidualnego z osobami bezdzietnymi. Wyniki analiz wskazują, iż współcześnie mamy do czynienia z przemianami kulturowych skryptów tożsamości płci. Jednak to kobiety, częściej niż mężczyźni, dokonują reinterpretacji definicji kobiecości/męskości, kwestionując rolę rodzicielską.

Bibliografia

Arcimowicz K. (2003), Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Fałsz. Stereotyp, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Bartkowski J. (2009), Wartości materialistyczne i postmaterialistyczne w Polsce w ujęciu porównawczym, [w:] M. Zahorska, E. Nassalska (red.), Wartości, polityka, społeczeństwo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Renacie Siemieńskiej-Żochowskiej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Bartosz B., Bartak K. (2011), Zamierzona bezdzietność wyborem autobiograficznym współczesnych kobiet, [w:] B. Bartosz (red.), Wymiary kobiecości i męskości: Od psychobiologii do kultury, Wydawnictwo Eneteia, Warszawa.
Google Scholar

Bauman Z. (2006), Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Bauman Z. (2007), Płynne życie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Beck U. (2004), Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Beck U., Beck-Gernsheim E. (2002), Individualization. Institutionalized Individualism and Its Social and Political Consequences, SAGE Publications Ltd., London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781446218693

Becker G. S. (1990), Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bem S. L. (2000), Męskość, kobiecość. O różnicach wynikających z płci, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Biernacka M. (2009), Człowiek korporacji. Od normatywizmu do afirmacji własnego Ja, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Bourdieu P. (2004), Męska dominacja, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Budrowska B. (2000), Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, Wydawnictwo Funna, Wrocław.
Google Scholar

Budrowska B. (2001), Regulamin i improwizacje, czyli o kulturowym skrypcie bycia matką, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2.
Google Scholar

Budrowska B. (2003), Znikoma reprezentacja kobiet w elitach – próby wyjaśnień, [w:] A. Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet. Monografia zjawiska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar

Callan V. (1983), Factors affecting early and late deciders of voluntary childlessness, „The Journal of Social Psychology”, No. 119, s. 261–268.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00224545.1983.9922830

Dzwonkowska-Godula K., Garncarek E. (2013), Family and work, family or work – the dilemmas of young educated Poles, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 43.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.43.06

Eagly A. H. (1987), Sex differences in social behavior: A social-role interpretation, Erlbaum, Hillsdale NJ.
Google Scholar

Francis F. (2000), Wielki Wstrząs. Natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, Wydawnictwo Bertelsman Media, Warszawa.
Google Scholar

Fukuyama F. (2000), Wielki Wstrząs. Natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, przeł. H. Komorowska, K. Dorosz, Wyd. Bertelsman Media Sp. z o.o., Warszawa.
Google Scholar

Garncarek E. (2013), Niepodejmowanie roli rodzicielskiej jako przejaw procesów indywidualizacji i upodmiotowienia jednostek [w:] K. Slany (red.), Zagadnienia małżeństwa i rodzin w perspektywie feministyczno-genderowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Giddens A. (2001), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Gillespie R. (1999), Voluntary childlessness in the United Kingdom, „Reproductive Health Matters”, No. 7 (13), s. 43–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0968-8080(99)90111-8

Giza-Poleszczuk A. (2002), Związki partnerskie, małżeństwo i dzieci – kulturowe zróżnicowanie postaw, [w:] A. Jasińska-Kania, M. Marody (red.), Polacy wśród Europejczyków, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Houseknecht S. K. (1979), Timing of the decision to remain voluntarily childless: Evidence for continuous socialization, „Psychology of Women Quarterly”, No. 4 (1), s. 81–96.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1979.tb00700.x

Houseknecht S. K. (1982), Voluntary childlessness. Toward a theoretical integration, „Journal of Family Issues”, No. 3 (4), December, s. 459–472.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/019251382003004003

Inglehart R., Norris P. (2009), Wzbierająca fala. Równouprawnienie płci a zmiana kulturowa na świecie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Jasińska-Kania A. (2012), Zmiany wartości Polaków a procesy transformacji, europeizacji i globalizacji, [w:] A. Jasińska-Kania (red.), Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Kluzowa K., Slany K. (2004), Przemiany realizacji funkcji prokreacyjnej w rodzinie [w:] B. Mierzwiński, E. Dybowska (red.), Oblicze współczesnej rodziny polskiej, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Google Scholar

Kwak A. (2005), Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Kwak A. (2014), Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacja, LAT, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Malinowska E. (2001), Kobiety i feministki, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 21–38.
Google Scholar

Malinowska E. (2003), Mężczyźni i kobiety w społeczeństwie jutra, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 32–39.
Google Scholar

Mandal E. (2000), Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Mandal E. (2003), Kobiecość i męskość. Popularne opinie a badania naukowe, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Mynarska M. (2011), Kiedy mieć dziecko? Jakościowe badanie procesu odraczania decyzji o rodzicielstwie, „Psychologia Społeczna”, nr 3, s. 226–240.
Google Scholar

Pankowska D. (2005), Wychowanie a role płciowe, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Rich A. (2000), Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Google Scholar

Slany K. (2006), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Google Scholar

Sikorska M. (2012), Życie rodzinne, [w:] A. Giza-Poleszczuk, M. Sikorska (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sobotka T. (2004), Postponement of childbearing and low fertility in Europe, Dutch University Press, Amsterdam.
Google Scholar

Szlendak T. (2010), Socjologia rodziny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Wacławik S. (2012), Motywacje do podejmowania decyzji o bezdzietności przez młodych dorosłych, „Horyzonty Psychologii”, t. 2, s. 173–190.
Google Scholar

Raport Eurostat (2011), http://www.rodzicpoludzku.pl/Przeglad-prasy/Eurostat-Polki-rodzanajmniej-dzieci-w-calej-Unii-Europejskiej.html, 30.10.2011.
Google Scholar

Rozwój demograficzny Polski 2000–2010 (2011), http://www.egospodarka.pl/61651,Rozwoj-demograficzny-Polski-2000-2010,1,39,1.html, 29.20.2011.
Google Scholar