Młodzież Królestwa Polskiego wobec zagadnienia niepodległości Polski w latach I wojny światowej

Przemysław Waingertner

doi:10.18778/1644-857X.21.02.06

Autor

Przemysław Waingertner Uniwersytet Łódzki / University of Lodz https://orcid.org/0000-0001-8127-5820

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.21.02.06

Słowa kluczowe:

Polskie organizacje młodzieżowe, Królestwo Polskie, I wojna światowa

Abstrakt

Celem artykułu jest zarysowanie i analiza postaw polskiej młodzieży Królestwa Kongresowego wobec kwestii niepodległości Polski w dobie Wielkiej Wojny. Postawa przedstawicieli młodego pokolenia wobec tej kwestii jest prezentowana na przykładach najważniejszych młodzieżowych środowisk Królestwa Polskiego w latach I wojny światowej: narodowo-niepodległościowych – Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”; lewicowych – Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej i Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej; kręgu „rewolucjonistów” i „internacjonalistów”, pozostających pod wpływami Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy oraz Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewicy; wreszcie – młodzieży wiejskiej spod znaku Drużyn Bartoszowych. Analizą objęto pisma polityczne, deklaracje, odezwy, pamiętniki, jak też działania w zakresie organizacyjnym i udział młodzieży w polskim czynie zbrojnym w czasie I wojny światowej. W tym okresie liczące się tajne i jawne organizacje młodzieży Królestwa Kongresowego – z wyjątkiem niewielkiego środowiska rewolucjonistów – zgodnie podnosiły postulat odbudowy niepodległej Polski z pomocą różnorodnych środków: drogą dyplomatyczną, poprzez rozbudowę państwowych instytucji i w wyniku udziału polskiego żołnierza w wojennych zmaganiach. Podzielały również przekonanie, iż ustrój odrodzonego państwa powinien opierać się na ideach demokratycznych, samorządowych, tolerancji narodowościowej i religijnej oraz sprawiedliwości społecznej (czy wręcz socjalistycznych).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Przemysław Waingertner - Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

Prof. dr hab. Przemysław Waingertner – kierownik Katedry Historii Polski Najnowszej w Instytucie Historii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich UŁ, wiceprezes Okręgu Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, przewodniczący Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łodzi.

Zainteresowania naukowe: polska myśl polityczna i czyn zbrojny w XX w., dzieje II Rzeczypospolitej, historia Łodzi i regionu w XX w.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Akta Organizacji Młodzieżowych 1904–1936 [AOM], sygn. 5, mf. 20562
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Archiwum Tomasza Piskorskiego: T. Piskorski, Pamiętniki, sygn. 2/2865/0/–/1; 2/2865/0/–/2; 2/2865/0/–/3
Google Scholar

Biblioteka Narodowa w Warszawie [BN], Rękopisy: J. Grzędziński, Materiały do wspomnień z lat 1918–1935, t. IV, akc. 11034
Google Scholar

Biblioteka Narodowa w Warszawie [BN], Druki ulotne, sygn. DŻS IA 5 Cim.
Google Scholar

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Rękopisy: S. Jankowski, Pamiętniki, sygn. 12011/III
Google Scholar

Daszyński I., Pamiętniki, t. II, Kraków 1926.
Google Scholar

Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. I, oprac. W. Gostyńska, Warszawa 1963.
Google Scholar

Drużyny Bartoszowe. Odezwa do młodzieży włościańskiej, Warszawa 16 XI 1917.
Google Scholar

Drużyny Bartoszowe. Przykazania Drużyniaka, [b.m. i d.w.] [I].
Google Scholar

Drużyny Bartoszowe. Przykazania Drużyniaka, [b.m. i d.w.] [II].
Google Scholar

Hupka J., Z czasów Wielkiej Wojny, Lwów 1937.
Google Scholar

Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, t. II, Warszawa 1936.
Google Scholar

Janikowski S., O samodzielną politykę polską, [b.m.w.] 1916.
Google Scholar

Janowski A., Chełmszczyzna, Warszawa–Lublin 1918.
Google Scholar

Jędrzejewicz W., Wspomnienia, Wrocław 1993.
Google Scholar

Katelbach T., Spowiedź pokolenia, oprac. S. Cenckiewicz, Gdańsk 2001.
Google Scholar

Katelbach T., Strajk akademicki w Warszawie 1917, Warszawa 1938.
Google Scholar

Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918, wstęp i oprac. K. Piskała, M. Sikorska-Kowalska, Warszawa 2019.
Google Scholar

Komarnicki T., Obrona Chełmszczyzny w Dumie, Warszawa 1918.
Google Scholar

Majewski S., O Kresach Wschodnich i Straży Kresowej, Lublin 1918.
Google Scholar

Młynarski F., Wspomnienia, Warszawa 1971.
Google Scholar

Na szlaku bojowym z I Brygadą Legionów Polskich. Pamiętnik Wilhelma Wilczyńskiego, wstęp i oprac. A. Jędrzejewska, P. Waingertner, Warszawa–Bełchatów 2012.
Google Scholar

Piskorski T., Pamiętniki, wstęp, red. i oprac. T. Chlebowski, t. I [tekst nieopublikowany w posiadaniu autora artykułu].
Google Scholar

Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, oprac. J. S. Brzeziński, Warszawa 1957.
Google Scholar

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego o Litwy. Materiały i dokumenty, t. I–II, red. H. Buczek, F. Tych, Warszawa 1957–1963.
Google Scholar

Statut Towarzystwa Drużyny Bartoszowe we Lwowie, Lwów 1908.
Google Scholar

Studnicki W., Z przeżyć i walk, Warszawa 1928.
Google Scholar

Witos W., Moje wspomnienia, [w:] W. Witos, Dzieła wybrane, t. I, Warszawa 1990.
Google Scholar

Wyszyński K., Kujmy broń!, Warszawa 1915.
Google Scholar

Zarzewie 1909–1920. Wspomnienia i materiały, oprac. A. Garlicka, Warszawa 1973.
Google Scholar

„Miesięcznik Młodzieży Polskiej” 1916–1918.
Google Scholar

„Wyzwolenie” 1918.
Google Scholar

Cabaj J., Postawy ludności Chełmszczyzny i Podlasia wobec kwestii przynależności państwowej swych ziem (1912, 1918–1919), „Kwartalnik Historyczny” 1992, R. XCIX, nr 4, s. 63–91.
Google Scholar

Cenckiewicz S., Tadeusz Katelbach. Biografia polityczna (1897–1977), Warszawa 2005.
Google Scholar

Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1978.
Google Scholar

Grostern S., Związek Młodzieży Socjalistycznej. Szkic wspomnień z r. 1902–1906, [w:] Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, t. I, red. B. Nawroczyński, Warszawa 1932, s. 202.
Google Scholar

Hass L., Związek Patriotyczny 1918–1926. Z dziejów infrastruktury życia politycznego Drugiej Rzeczypospolitej, „Kwartalnik Historyczny” 1978, R. LXXXV, nr 4, s. 913–942.
Google Scholar

Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967.
Google Scholar

Janusz Lewandowski 1905–1974 – wydawca-bibliofil, Warszawa 1978.
Google Scholar

Kąkolewski H., Młodzież postępowo-niepodległościowa w walce o szkołę polską, [w:] Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, t. I, red. B. Nawroczyński, Warszawa 1932, s. 204–215.
Google Scholar

Kmiecik Z., Postępowa myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905–1914, Warszawa 1961.
Google Scholar

Kutrzeba S., Polska Odrodzona 1914–1922, Kraków 1922.
Google Scholar

Mędrzecki W., Niemiecka interwencja militarna na Ukrainie w 1918 roku, Warszawa 2000.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/see.2001.0014

Michta N., Postacie z przełomu wieków. Z kręgu działaczy SDKPiL, Warszawa 1983.
Google Scholar

Molenda J., Antyokupacyjne wystąpienia chłopów w Królestwie Polskim w związku z układem brzeskim z 9 lutego 1918 r. i rola w nich Polskiego Stronnictwa Ludowego, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1963, nr 5, s. 122–157.
Google Scholar

Nałęcz T., Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wrocław 1984.
Google Scholar

Osiński Z., Janusz Jędrzejewicz. Piłsudczyk i reformator edukacji (1885–1951), Lublin 2007.
Google Scholar

Pajewski J., „Mitteleuropa”. Studia z dziejów imperializmu niemieckiego w dobie pierwszej wojny światowej, Poznań 1959.
Google Scholar

Potkański W., Ruch narodowo-niepodległościowy w Galicji przed 1914 rokiem, Warszawa 2002.
Google Scholar

Potkański W., Zawiązanie, działalność oraz wystąpienie Związku Młodzieży Polskiej z Narodowej Demokracji w 1909 r. i utworzenie „niezależnego Zetu”, „Dzieje Najnowsze” 1998, t. XXX, nr 4, s. 3–20.
Google Scholar

Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy (1), „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1980, z. 54, s. 3–39.
Google Scholar

Rakowski J., Zetowcy i piłsudczycy (2), „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1981, z. 55, s. 3–94.
Google Scholar

Rutkowski T., Józef Polikarp Brudziński (1874–1917), Warszawa 2017.
Google Scholar

Stankiewicz W., Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905–1914, Warszawa 1957.
Google Scholar

Stebelski A., Zarzewie 1909–1915, [w:] Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, t. I, red. B. Nawroczyński, Warszawa 1932, s. 187–201.
Google Scholar

Sukiennicki W., East Central Europe during World War I, vol. II, New York 1984, s. 732–741.
Google Scholar

Szwedowski S. [Leszczyc W.], Związek Młodzieży Polskiej (OMN) 1906–1915, [w:] Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, t. I, red. B. Nawroczyński, Warszawa 1932, s. 152–178.
Google Scholar

Tańska M., Sprawa chełmska, Warszawa 1918.
Google Scholar

Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, Warszawa 1983.
Google Scholar

Urbankowski B., Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, Poznań 2014.
Google Scholar

Waingertner P., Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996), Łódź 2017 (nast. wyd. 2018).
Google Scholar

Waingertner P., Ruch zetowy w Drugiej Rzeczypospolitej. Studium myśli politycznej, Łódź 2006.
Google Scholar

Waingertner P., Żelazna Karpacka. II Brygada Legionów Polskich w fotografii, Łódź 2003.
Google Scholar

Zet w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, red. T. W. Nowacki, Warszawa 1996.
Google Scholar

Zielińska N., Jeszcze wokół traktatu brzeskiego: działalność Towarzystwa Straży Kresowej w latach 1918–1919, „Zamojskie Studia i Materiały” 2000, z. 1, s. 175–191.
Google Scholar

Żarnowski J., Listopad 1918, Warszawa 1982.
Google Scholar