Propozycja oceny funkcjonowania zmysłu powonienia i stymulacji węchowej dzieci w ramach postępowania logopedycznego w zaburzeniach o różnej etiologii
DOI:
https://doi.org/10.18778/2544-7238.10.08Słowa kluczowe:
zmysł węchu, zaburzenia węchu, terapia węchowa, odruchowe reakcje oralne na zapachyAbstrakt
Zaburzenia węchu u pacjentów neurologicznych były zauważane przez diagnostów i terapeutów z różnych dziedzin, jednak dopiero ostatnie lata sprawiły, że zmysł węchu oraz terapia jego zaburzeń stały się ważnym obszarem badań i naukowych poszukiwań również w logopedii. Przedstawione w artykule procedury badania zmysłu powonienia u dzieci do 2. roku życia oraz stymulacji węchowo‑oddechowej mają charakter poglądowy, zostały przygotowane w odniesieniu do najnowszych badań, m.in. neuropsychologicznych, neuroanatomicznych, oraz wynikają z doświadczeń terapeutycznych w pracy z pacjentami logopedycznymi z zaburzeniami węchu. Badania i obserwacje przeprowadzone na grupie stu dzieci z trudnościami rozwojowymi i brakiem odruchów świadczących o prawidłowym odbiorze bodźców węchowych jednoznacznie wskazują, że problem zaburzeń olfaktorycznych dotyczy bardzo dużej grupy dzieci i wpływa na całościowe funkcjonowanie małego człowieka od pierwszych chwil jego życia. Zaproponowany protokół postępowania diagnostyczno‑terapeutycznego w zaburzeniach węchu został opracowany, a następnie zastosowany w okresie od kwietnia 2022 do kwietnia 2023 roku na pacjentach w wieku od 3 do 24 miesięcy w Dziennym Ośrodku Rehabilitacji Dziecięcej „Ołtaszynek” we Wrocławiu. Ewaluacja działań świadczy o efektywności zastosowanych procedur w zakresie wywołania odruchów towarzyszących odbiorowi zapachów, w tym pojawienia się nosowego toru oddechowego.
Pobrania
Bibliografia
Albert E., 2022, Petit Manuel pratique pour retrouver l’odorat et le goût, Paris: De Beck Superieur SA.
Google Scholar
Albert E., Michel J., 2022, Rééducation Olfactive par les Épices, ESPIG – materiały do zestawu z przyprawami do stymulacji węchu.
Google Scholar
Arshamian A., Gerkin R.C., Kruspe N., Wnuk E., Floyd S., O’Meara C., Garrido Rodriguez G., Lundström J.N., Mainland J.D., Majid A., 2022, The perception of odor pleasantness is shared across cultures, „Current Biology”, Vol. 32(9), s. 2061–2066, https://www.cell.com/current‑biology/pdfExtended/S0960-9822(22)00332-3 (dostęp: 14.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2022.02.062
Barwich A.‑S., 2022, Węch, co nos mówi umysłowi, Kraków: Copernicus Center Press Sp. z o.o.
Google Scholar
Berliner D.L., Monti‑Bloch L., Jennings‑White C., Diaz‑Sanchez V., 1996, The functionality of human vomeronasal organ (VNO): evidence for steroid receptors, „Steroid Biochem Molecular Biology”, Vol. 58(3), s. 259–265.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0960-0760(96)00062-3
Buck L.B., 2004, Olfactory Receptors and Odor Coding in Mammals, „Nutrition Review”, Vol. 11(62), s. 184–188.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1301/nr.2004.nov.S184-S188
Buck L.B., Axel R., 1991, A Novel Multigene Family May Encode Odorant Receptors: A Molecular Basis for Odor Recognition, „Cell”, Vol. 65(1), s. 175–187.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0092-8674(91)90418-X
Carneiro J.P., Carvailo J.C., Carneiro S.P., Eloi I., Silva L., Hummel T., Ribeiro J.C., 2024, The “Sniffin’ Kids‑PT” test: A smell test variant for Portuguese children, „European Annals of Otorhinolaryngology, Head and Neck Diseases”, Vol. 141(2), s. 69–75, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38238186/ (dostęp: 14.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.anorl.2023.12.003
Carter C.S., Porges S., 2012, The biochemistry of love: An oxytocin hypothesis, „EMBO Reports”, Vol. 14(91), s. 12–16.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1038/embor.2012.191
Castillo Morales R., 2009, Ustno‑twarzowa terapia regulacyjna, Wrocław: Wydawnictwo „Promyk Słońca”.
Google Scholar
Czerniawska E., Czerniawska‑Far J.M., 2007, Psychologia węchu i pamięci węchowej, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Google Scholar
Gellrich J., Stetzler C., Oleszkiewicz A., Hummel T., Schriever V.A., 2017, Olfactory threshold and odor discrimination ability in children‑evaluation of a modified “Sniffin’ Sticks” test „Scientific Reports”, Vol. 7, 1928, https://doi.org/10.1038/s41598-017-01465-1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-017-01465-1
Gregory R.L., Colman A., 1995, Czucie i percepcja, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S‑ka.
Google Scholar
Hamerlińska A., 2019, Węch i jego zaburzenia przedmiotem badań (również) logopedii, „Logopedia”, t. 48(1), s. 187–201.
Google Scholar
Höppner J.‑P., 2023, Life as a Verb. In Search for the Origin and Nature of Form & Function, Gent: Skribis.
Google Scholar
Hummel T., Nordin S., 2005, Olfactory disorders and their consequences for quality of life, „Acta Otolaryngologica”, Vol. 125(2), s. 116–121.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00016480410022787
Hummel T., Rissom K., Reden J., Hahner A., Weidenbecher M., Huttenbrink K.B., 2009, Effect of Olfactory Training in Patients with Olfactory Loss, „Laryngoscope”, Vol. 119, s. 496–499.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/lary.20101
Kahana‑Zweig R., Geva‑Sagiv M., Weissbrod A., Secundo L., Soroker N., Sobel N., 2016, Measuring and Characterizing the Human Nasal Cycle, „PLoS ONE”, Vol. 11(10), https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0162918 (dostęp: 24.11.2023).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0162918
Kern M., 2012, Mądrość ciała. Czaszkowo‑krzyżowe podejście do istoty zdrowia, Warszawa: Wydawnictwo Virgo.
Google Scholar
Lipińska P., Tuz‑Hrycyna N., Rzepakowska A., 2022, Metody oceny i sposoby rehabilitacji węchu po całkowitym usunięciu krtani – przegląd literatury, „Polish Otorhinolaryngology Review”, Vol. 11(1), https://otorhinolaryngologypl.com/resources/html/article/details?id=228405&language=pl&fbclid=IwAR0SSrQXqycbpLDQ1l_YgZrNdvVSBoGaYPv8a6I7ldtzTn1CYOnASkuLU5Y (dostęp: 24.11.2023).
Google Scholar
Marciniak‑Firadza R., 2021, Zmysł węchu – istota, zaburzenia, diagnoza, terapia (Na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi), „Logopedia”, t. 50(2), s. 169–183.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.06.10
Mastrangelo A., Bonato M., Cinque P., 2021, Smell and taste disorders in COVID–19: From pathogenesis to clinical features and outcomes, „Neuroscience Letters”, Vol. 23, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7883672/ (dostęp: 14.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.neulet.2021.135694
Molinier C.L., 2021, L’extraordinaire pouvoir de l’odorat, Paris: De Beck Superieur SA.
Google Scholar
Odowska‑Szlachcic B., 2016, Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
Google Scholar
Oleszkiewicz A., Schriever V.A., Croy I., Hähner A., Hummel T., 2019, Updated Sniffin’ Sticks normative data based on an extended sample of 9139 subjects, „European Archives of Oto‑Rhino‑Laryngology”, Vol. 276(3), s. 719–728, https://link.springer.com/article/10.1007/s00405-018-5248-1 (dostęp: 9.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s00405-018-5248-1
Pieniak M., Oleszkiewicz A., Avaro V., Calegari F., 2022, Olfactory training – Thirteen years of research reviewed, „Neuroscience and Biobehavioral Reviews”, Vol. 141, 104853, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0149763422003426 (dostęp: 10.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2022.104853
Porges S., 2020, Teoria poliwagalna, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Racławska E., 2019, Logopedyczne ujęcie oddziaływania aromaterapii na zaburzenia węchu u pacjenta z przerostem błony śluzowej nosa, praca dyplomowa, Wrocław: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
Google Scholar
Rapiejko P., 2006, Zmysł węchu, „Alergoprofil”, t. 2, nr 4(7), s. 4–10.
Google Scholar
Rapiejko P., 2009, Zaburzenia zmysłu węchu, Warszawa: Medicaleducation.
Google Scholar
Rapiejko P., Zielnik‑Jurkiewicz B., Wojdas A., Ratajczak J., Jurkiewicz D., 2007, Występowanie narządu lemieszowo‑nosowego u ludzi dorosłych, „Otolaryngologia Polska”, nr 61(4), s. 581–584.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0030-6657(07)70489-4
Regner A., 2022, Zastosowanie aromaterapii w holistycznym podejściu do pacjenta – porady praktyczne, Wrocław: Wydawnictwo „Continuo”.
Google Scholar
Repetowski M., Kuśmierczyk K., Mazurek A., Michalska J., Olszewski J., 2010, Podstawy anatomii i fizjologii drogi węchowej oraz możliwości topodiagnostyki jej uszkodzeń z użyciem węchowych potencjałów wywołanych, „Aktualności Neurologiczne”, nr 10(2), s. 85–88, https://neurologia.com.pl/artykul.php?a=549 (dostęp 14.04.2024).
Google Scholar
Rządzka M., 2020, Odruchy oralne u noworodków i niemowląt. Diagnoza i stymulacja, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar
Schaal B., Marlier L., Soussignan R., 1998, Olfactory function in the human fetus: Evidence from selective odor of amniotic fluid, „Behavioral Neuroscience”, Vol. 112(6), s. 1438–1449, https://psycnet.apa.org/record/1998-03082-014 (dostęp: 4.11.2023).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1037//0735-7044.112.6.1438
Schaal B., Marlier L., Soussignan R., 2000, Human fetuses learn odors from the pregnant mother’s diet, „Chemical Senses”, Vol. 25(6), s. 729–737.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/chemse/25.6.729
Schäfer L., Sorokowska A., Sauter J., Schmidt A.H., Croy I., 2020, Body odours as a chemosignal in the mother‑child relationship: new insights based on an human leucocyte antigen‑genotyped family cohort, https://www.researchgate.net/publication/340816567_Body_odours_as_a_chemosignal_in_the_mother‑child_relationship_new_insights_based_on_an_human_leucocyte_antigen‑genotyped_family_cohort (dostęp: 10.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1098/rstb.2019.0266
Sienkiewicz‑Jarosz H., Bieńkowski P., 2012, Neurologiczne aspekty zaburzeń smaku, „Neurologia po Dyplomie”, t. 7, nr 5, s. 61–66.
Google Scholar
Sorokowski P., Karwowski M., Misiak M., Marczak M.K., Dziekan M., Hummel T., Sorokowska A., 2019, Sex Differences in Human Olfaction: A Meta‑Analysis, „Frontiers in Psychology”, Vol. 10, https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2019.00242/full (dostęp: 10.04.2024).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00242
Soussignan R., Schaal B., Marlier L., Jiang T., 1997, Facial and autonomic responses to biological and artificial olfactory stimuli in newborns; reexamining early hedonic odor discrimination, „Physiology and Behavior”, Vol. 62(4), s. 745–758.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0031-9384(97)00187-X
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.