Logos and paideia

Bogusław Maryniak

doi:10.18778/2544-7238.01.06

Autor

Bogusław Maryniak Publiczne Liceum Ogólnokształcące Uniwersytetu Łódzkiego im. Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, 90–236 Łódź, ul. Pomorska 161

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.01.06

Słowa kluczowe:

filozofia klasyczna, logos, paideia, język, edukacja, Bildung, kondycja ponowoczesna

Abstrakt

Celem artykułu jest ponowne rozważenie znaczenia dwóch tytułowych pojęć, które w zasadniczy sposób wpłynęły na rozwój myśli europejskiej. Nawiązując do pracy Paideia Wernera Jaegera, niemieckiego filologa i filozofa z pierwszej połowy dwudziestego wieku, autor dokonuje próby rekonstrukcji genezy greckiego myślenia. Zaczynając od mitycznych źródeł edukacji, związanych z tradycją minojską, reinterpretowaną przez Zbigniewa Herberta, autor przechodzi do mnemotechnicznego znaczenia słynnej listy okrętów zawartej w drugiej księdze Iliady Homera. Następnie zostaje omówiona katarktyczna tradycja edukacyjna związana z pitagoreizmem i heraklityzmem. Kolejny omówiony etap stanowi ateńska sofistyka związana z utylitaryzmem Protagorasa oraz jej rozwinięcie i przekroczenie, jakie stanowiła sokratejska elenktyka i majeutyka. Jako zwieńczenie klasycznego ideału edukacji został przedstawiony platoński projekt wpisania paidei w całość kultury greckiego polis, co miało przygotować duszę ucznia na przyjęcie najwyższej formy areté, jaką była dla Platona miłość do idei, a w szczególności szlachetne dążenie do trójjedni, czyli prawdy, dobra i piękna. Odnowę antycznej paidei stanowiło Humboldtowskie Bildung, łączące edukację z wewnętrznym samorozwojem oraz dojrzewaniem osobistym i kulturowym. Znaczenie związku między paideią a Bildung podkreślają także przytoczeni przez autora tekstu: niemiecki współtwórca egzystencjalizmu Karl Jaspers i angielski poeta Wystan Hugh Auden. Na zakończenie autor zadaje pytanie, czy wobec postmodernistycznego zakwestionowania antyczne i oświeceniowe cele edukacji (paideia i Bildung) oraz poszukiwania zasady świata w oparciu o uniwersalny logos są jeszcze sensowne. Ponadto wyraża wątpliwość, czy tradycyjne poszukiwanie prawdy, dobra i piękna jest obecnie w stanie konkurować z wąsko rozumianą, skuteczną praktyką techniczną. Autor tekstu uważa, że pytania te należy pozostawić otwarte.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Alsina C., 2012, Wyznawcy liczb. Twierdzenie Pitagorasa, Toruń: Buka Books Sławomir Chojnacki.
Google Scholar

Auden W.H., 2017, Rozmyślania na marginesie lektury Paidei Wernera Jaegera, [w:] W.H. Auden, Starożytni i my. Eseje o przemijaniu i wieczności, Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, s. 59–72.
Google Scholar

Gajda J., 1989, Sofiści, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Heraklit z Efezu, 2005, Zdania, Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Herbert Z., 2011, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków: Wydawnictwo a5.
Google Scholar

Homer, 2004, Iliada, Katowice: Videograf.
Google Scholar

Jaeger W., 1962–1964, Paideia, t. 1–2, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Google Scholar

Jaspers K., 2017, Idea uniwersytetu, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar

Kirk G.S., Raven J.E., Schofield M., 1999, Filozofia przedsokratejska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Legowicz J., 1973, Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Lyotard J.F., 1997, Kondycja ponowoczesna, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Lyotard J.F., 1998, Postmodernizm dla dzieci. Korespondencja 1982–1985, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Nerczuk Z., 2016, Wokół sofistyki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Reale G., 1993, Historia filozofii starożytnej, t. 1: Od początków do Sokratesa, Lublin: Wydawnictwa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Snell B., 2009, Odkrycie ducha, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Swieżawski S., 2000, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Wolicka E., 1994, Mimetyka i mitologia Platona. U początków hermeneutyki filozoficznej, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar