Zróżnicowanie litologiczne i wiek kemów koło Suchedniowa (Wyżyna Kielecka)

Tomasz Kalicki; Paweł Przepióra; Michał Jabłoński; Marcin Frączek; Łukasz Podrzycki

doi:10.18778/1427-9711.21.02

Authors

Tomasz Kalicki Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii https://orcid.org/0000-0002-8421-5660
Paweł Przepióra Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii https://orcid.org/0000-0002-3194-742X
Michał Jabłoński Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Studenckie Koło Naukowe „Złoty Bażant”
Marcin Frączek Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii i Nauk o Środowisku, Zakład Geomorfologii i Geoarcheologii https://orcid.org/0000-0002-0113-8015
Łukasz Podrzycki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.21.02

Keywords:

Middle-Polish (odra) glaciations, Middle Polish Complex, inter-lobe accumulation, kames

Abstract

The kame hills and terraces located in the Suchedniów Plateau (northern part of the Kielce Upland) were the subject of research in the 1970s. In 2019, further study was started using new methods to determine the age and genesis of the sediments that build these forms. Varied hypsometry, with hills and depressions, divided the advanced ice sheet into two lobes. During deglaciation in the inter-lobe part, there was a large variability of sedimentation conditions (5 accumulation members in KR II and 4 in KR I profiles). It was resulted in the higher position (KR II) of fluvioglacial kames with dominant of sand and gravel sediments not covered with moraine. The lower (KR I), complex kames were formed, composed of alternately occurring accumulation members of finer sediments (limnoglacial kames) and coarser – sand-gravel (fluvioglacial kames) covered with ablation moraine with erratics. These forms were created during areal deglaciation and the melting of blocks of dead ice. The rate of this process was variable, and it lasted from several dozen to several thousand years, which is confirmed by the obtained TL dates, despite the appearing inversions. The Pleistocene fluvial terrace (PK 1) and the Holocene alluvia in the bottom of the Kamionka valley ware cut into kames and kame terraces sediments.

Downloads

References

Allen, J.R.L., 1970. Physical processes of sedimentation. George Allen and Unwin LTD, London.
Google Scholar

Bałuk, A., 1974. Zespół form kemowych w okolicach Kuleszy Kościelnej na Nizinie Podlaskiej. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 269, 121–136.
Google Scholar

Baraniecka, M.D., 1969. Klasyfikacja form kemowych na tle typów i dynamicznych etapów deglacjacji. Kwartalnik Geologiczny 13 (2), 442–458.
Google Scholar

Bartkowski, T., 1968. Kemy na obszarze Niziny Wielkopolskiej a deglacjacja. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 21, 3–31.
Google Scholar

Bartosik, J., 1972. Geomorfologia obrzeżenia Gór Świętokrzyskich w okolicach Iłży. Acta Geographica Lodziensia 29, 1–87.
Google Scholar

Ber, A., Lindner, L., Marks, L., 2007. Propozycja podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski. Przegląd Geologiczny 55, 115–118.
Google Scholar

Bluszcz, A., 2000. Datowanie luminescencyjne osadów czwartorzędowych – teoria, ograniczenia problemy interpretacyjne. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej 1434, Gliwice.
Google Scholar

Czarnocki, J., 1927. O zlodowaceniach środkowej części Gór Świętokrzyskich. Posiedzenia Naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego 17, 18–21.
Google Scholar

Czarnocki, J., 1931. Dyluwium Gór Świętokrzyskich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 7, 82–105.
Google Scholar

Dzierżek, J., Lindner, L., 2021. Problemy maksymalnego zasięgu i zaniku lądolodu skandynawskiego w Górach Świętokrzyskich, [w:] Dobrowolski, R., Orłowska, A., Hołub, B., Janicki, G. (red.), Glacjał i peryglacjał Europy Środkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 183–188.
Google Scholar

Fedorowicz, S., 1996. Wiek TL osadów plejstoceńskich w Janowie nad Radomką i problem zasięgu lądolodów w czasie zlodowaceń środkowopolskich (odry, warty) w strefie NW obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Przegląd Geologiczny 44, 935–937.
Google Scholar

Filonowicz, P., 1972. Plejstocen na obszarze południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 42 (1), 105–116.
Google Scholar

Filonowicz, P., 1978. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1 : 50 000, ark. Skarżysko-Kamienna. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1–71.
Google Scholar

Filonowicz, P., 1979. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Skarżysko-Kamienna. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Folk, R.L., Ward, W.C., 1957. Brazos River bar: A study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology 27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1306/74D70646-2B21-11D7-8648000102C1865D

Gradziński, R., Kostecka, A., Radomski, A., Unrug, R., 1986. Zarys sedymentologii. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Gruszka, B., Terpiłowski, S., 2015. Sedimentary record of the younger Saalian ice margin stagnation in Eastern Poland: Development of a regular pattern of glaciolacustrine kames. Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography, 97 (2), 279–298.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/geoa.12065

Huddart, D., Bennett, M.R., 1997. The Castairs Kames (Lanarkshire, Scotland): Morphology, sedimentology and formation. Journal of Quaternary Science 12, 467–484.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1417(199711/12)12:6<467::AID-JQS314>3.0.CO;2-R

Jabłoński, M., 2021. Litologia i geneza osadów w Lesie Krukowskim (Suchedniów, województwo świętokrzyskie). Praca dyplomowa, UJK, Kielce.
Google Scholar

Kalicki, T., Przepióra, P., Podrzycki, Ł., 2017. Struktura i geneza terasy Kamionki obok Suchedniowa. Acta Geographica Lodziensia 106 (5), 53–64.
Google Scholar

Kalicki, T., Przepióra, P., Podrzycki, Ł., 2020. Diversity and age of sediments building kame hills near Suchedniów (Kielce Upland, central Poland) – first results. 2nd International Scientific Conference „Problems of Regional Geology of the West of the East European Platform and Adjacent Territories”, 9–10 December 2020. Faculty of Geography and Geoinformatics at the Belarusian State University, Minsk, Białoruś.
Google Scholar

Kalicki, T., Głuszewski, W., Frączek, M., Przepióra, P., 2021a. Luminescencyjne datowania w badaniach geoarcheologicznych. Postępy Techniki Jądrowej 64 (3), Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Polskie Towarzystwo Nukleoniczne, Warszawa, 34–41.
Google Scholar

Kalicki, T., Przepióra, P., Frączek, M., Podrzycki, Ł. 2021b. Zróżnicowanie i wiek osadów kemu w Suchedniowie – (Wyżyna Kielecka) – pierwsze wyniki, [w:] Dobrowolski, R. Orłowska, R., Hołub, B., Janicki, G. (red.), Glaciał i peryglaciał Europy Środkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 206–208.
Google Scholar

Klatka, T., 1964. Geomorfologia Gór Świętokrzyskich. Roczniki Gleboznawcze 15, 129–154.
Google Scholar

Klimaszewski, M., 1978. Geomorfologia. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Kondracki, J., 1977. Regiony fizycznogeograficzne Polski. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kusztal, P., Kalicki, T., 2016. Geological-geomorphological structure of the Czarna Konecka river valley downstream of Stąporków (Polish Uplands), [w:] Kalicki, T., Frączek, M., Przepióra, P. (red.), Field Guide. Fluvial Archieves Group Biennial Meeting „Evolution of river valleys in Central Europe”, Kielce, 66–70.
Google Scholar

Lewandowski, J., Romanek, A., Studencki, M., 1975. Formy akumulacji międzylobowej w rejonie Suchedniowa. Kwartalnik Geologiczny 4, 887–906.
Google Scholar

Lindner, L., 1977. Pleistocene glaciations in the western part of the Holy Cross Mountains, central Poland. Studia Geologica Polonica 53, 1–143.
Google Scholar

Lindner, L., 1978. Rozwój paleogeomorfologiczny zachodniej części regionu świętokrzyskiego. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego XLVIII – 3/4, 479–508.
Google Scholar

Lindner, L., 1988. Jednostki glacjalne i interglacjalne w plejstocenie regionu świętokrzyskiego. Przegląd Geologiczny 41 (7), 31–39.
Google Scholar

Lindner, L., 1996. Pomazowieckie osady lodowcowe i wodnolodowcowe w rejonie Białej Podlaskiej i ich wiek w świetle dyskusji nad problemem zlodowacenia warty w Polsce. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373, 87–96.
Google Scholar

Lindner, L., 2004. Zarys stratygrafii plejstocenu Regionu Świętokrzyskiego. Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej 13, Kielce, 7–31.
Google Scholar

Lindner, L., 2005. Nowe spojrzenie na liczbę, wiek i zasięgi zlodowaceń środkowopolskich w południowej części środkowowschodniej Polski. Przegląd Geologiczny 53 (2), Państwowy Instytut Geologiczny, 145–150.
Google Scholar

Lindner, L., Marks, L., 2012. O podziale klimatostratygraficznym kompleksu środkowopolskiego w plejstocenie Polski. Przegląd Geologiczny 60 (1), 36–45.
Google Scholar

Lisiecki, L.E., Raymo, M.E., 2005. A Pliocene-Pleistocene stack of 57 globally distributed benthic δ18O records. Paleoceanography 20 (1), 1–17.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1029/2004PA001071

Ludwikowska-Kędzia, M., 2000. Ewolucja środkowego odcinka doliny rzeki Belnianki w późnym glacjale i holocenie. Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa.
Google Scholar

Ludwikowska-Kędzia, M., 2018. Litologia, geneza i stratygrafia osadów czwartorzędowych w południowej części Gór Świętokrzyskich. Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Google Scholar

Ludwikowska-Kędzia, M., 2021. Plejstocen południowej części Gór Świętokrzyskich, [w:] Dobrowolski, R., Orłowska, A., Hołub, B., Janicki, G. (red.), Glacjał i peryglacjał Europy Środkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 219–221.
Google Scholar

Ludwikowska-Kędzia, M., Olszak, I., 2009. Litologia i stratygrafia peryglacjalnych osadów stokowych Pasma Bieliskiego w rejonie Huty Starej Koszary, [in:] Ludwikowska-Kędzia, M., Wiatrak, M. (red.), Znane fakty – nowe interpretacje w geologii i geomorfologii Gór Świętokrzyskich. Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, 75–89.
Google Scholar

Ludwikowska-Kędzia, M., Pawelec, H., Adamiec, G., 2015. Sedimentological interpretation and stratigraphical position of glacigenic deposits in the Napęków area (Holy Cross Mountains, Poland). Geologos 21 (4), 261–284.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/logos-2015-0018

Marks, L., 2004. Zasięgi lądolodu zlodowacenia warty w Polsce, [w:] Harasimiuk, M., Terpiłowski, S. (red.), Zlodowacenie Warty w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 27–35.
Google Scholar

Marks, L., Bińka, K., Woronko, B., Majecka, A., Teodorski, A., 2019. Revision of the late Middle Pleistocene stratigraphy and palaeoclimate in Poland. Quaternary International 534, December 2019, 5–17
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.quaint.2019.02.023

Maruszczak, H., 1993. Thermoluminescence chronostratigraphy of glacial deposits of the Maximum and Wkra (= I postmaximum) stadials of the Warta Glaciation in northeastern Poland. Geological Quarterly 37, 81–96.
Google Scholar

Mojski, J., 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie, zarys morfogenezy. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Google Scholar

Pawłowski, S., 1928. Czy istnieją L3 i L4 w Polsce? Przegląd Geograficzny IV, Polskie Towarzystwo Geologiczne, 175–176.
Google Scholar

Przepióra, P., 2010. Zlodowacenia na północnym przedpolu Gór Świętokrzyskich. Maszynopis pracy licencjackiej. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Google Scholar

Przepióra, P., 2012. Formy i osady glacjalne w rejonie Suchedniowa. Maszynopis pracy magisterskiej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Google Scholar

Przepióra, P., 2017. Naturalne i historyczne zmiany zlewni Kamionki (Płaskowyż Suchedniowski) w subatlantyku. Maszynopis pracy doktorskiej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Google Scholar

Przepióra, P., 2021. Subatlantyckie przemiany zlewni Kamionki na Wyżynie Kieleckiej, [w:] Kalicki, T. (red.), Geografia-Geoarcheologia, Monografie, T. 1. Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej, Kielce–Białystok.
Google Scholar

Rdzany, Z., 1993. Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Acta Geographica Lodziensia 73.
Google Scholar

Rdzany, Z., 2009. Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Rdzany, Z., Frydrych, M., Szmidt, A., Tarnawska, K., 2015. W sprawie genezy i wieku form rzeźby glacjalnej pogranicza Wysoczyzn Kaliskiej i Tureckiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 14, 37–53. https://doi.org/10.18778/1427-9711.14.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1427-9711.14.04

Rdzany, Z., Frydrych, M., Kossowski, M., Szmidt, A., 2021a. Dynamika procesów glacigenicznych w strefie zasięgu maksymalnego lądolodu warciańskiego w okolicach Radomska. XII Zjazd Geomorfologów Polskich, Książka abstraktów, 62.
Google Scholar

Rdzany, Z., Kasprzak, M., Okupny, D., Szmidt, A. 2021b. Współczesne przemiany rzeźby strefy staroglacjalnej Niżu Polskiego, [w:] Kostrzewski, A., Krzemień, K., Migoń, P., Starkel, L., Winowski, M., Zwoliński, Z. (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 415–482.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12657/9788379863822-08

Różycki, S., 1967. Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Różycki, S., 1972. Problemy czwartorzędu Gór Świętokrzyskich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 42 (1), 67–79.
Google Scholar

Rutkowski, J., 1995. Badania uziarnienia osadów bardzo gruboziarnistych, [w:] Mycielska-Dowgiałło, E., Rutkowski, J. (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, 106–114.
Google Scholar

Solon, J., Borzyszkowski, J., Bidłasik, M., Richling, A., Badora, K., Balon, J., Brzezińska-Wójcik, T., Chabudziński, Ł., Dobrowolski, R., Grzegorczyk, I., Jodłowski, M., Kistowski, M., Kot, R., Krąż, P., Lechnio, J., Macias, A., Majchrowska, A., Malinowska, E., Migoń, P., Myga-Piątek, U., Nita, J., Papińska, E., Rodzik, J., Strzyż, M., Terpiłowski, S., Ziaja, W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91 (2), 143–170.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0115

Terpiłowski, S., 2001. Strefa marginalna lądolodu warciańskiego na Wysoczyźnie Siedleckiej w świetle analizy litofacjalnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Terpiłowski, S., 2007. Genesis of transverse kame trains in eastern Poland. Sedimentary Geology 193, 59–69.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2005.06.014

Terpiłowski, S., 2008. Kemy jako wskaźnik deglacjacji Niziny Podlaskiej podczas zlodowacenia warty. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Wachecka-Kotkowska, L., 2015. Rozwój rzeźby obszaru między Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem a Przedborzem w czwartorzędzie. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-866-0

Wieczorek, D., Stachur, M., Wachecka-Kotkowska, L., Marks, L., Krzyszkowski, D., Zieliński, A., Karaś, M., 2021. Similarities among glacials and interglacials in the LR04 benthic oxygen isotope stack over the last 1.014 million years revealed by cluster analysis and a DTW algorithm. Global and Planetary Change 202. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2021.103521
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2021.103521

www.geoportal.gov.pl
Google Scholar

Wysota, W., 2002. Stratygrafia i środowiska sedymentacji zlodowacenia wisły w południowej części Dolnego Powiśla. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

Zieliński, T., 2014. Sedymentologia osadów rzek i jezior. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar