O rzeczach, które wspierają pamięć

Anna Kurska

doi:10.18778/2299-7458.02.03

Autor

Anna Kurska Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Literatury Polskiej do 1918 roku.

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.02.03

Słowa kluczowe:

Różewicz, poezja, rzecz, Zagłada

Abstrakt

Konfrontuje ze sobą dwa utwory: wczesny wiersz Warkoczyk (1948) z późnym poematem nożykiem profesora (2001), by pokazać, w jaki sposób Różewicz zmienia w poezji sposób przedstawiania rzeczy pochodzących z obozu Zagłady. Odrzuca tradycyjną epistemologię na rzecz przekonania o niezależnym bycie rzeczy w świecie; odrzuca także metaforę tym razem na rzecz opowieści o biografii nożyka. Nowe rozpoznanie sposobu istnienia rzeczy ma niewątpliwie źródła w projektach współczesnych antropologów i socjologów: Igora Kopytoffa, również Marcela Maussa, Alfreda Gela i innych. Poeta jednak nie wykorzystuje w poezji możliwości, które daje zwrot ku rzeczom. Pozostaje wierny przeświadczeniu o niewyrażalności doświadczenia Zagłady, a w konsekwencji niemożności dotarcia do istoty relacji człowieka z rzeczą. Wykorzystując znane chwyty: fragmentaryczność, niedopowiedzenie, milczenie, nie uchyla tajemnicy. Dlatego nożyk profesora pozostał jedynie poematem o pamięci, którą wspiera nożyk z obozu Zagłady.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Agamben Giorgio, Co zostaje z Auschwitz. Archiwum i świadek, przekł. Sławomir Królak, Warszawa 2008, s. 23
Google Scholar

Ankersmit Franklin Rudolf, Język a doświadczenie historyczne, przekł. Sławomir Sikora, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1997, nr 1–2, s. 81–84
Google Scholar

Chrząstowska Bożena, Wysłouch Seweryna, Poetyka stosowana, Warszawa 1978, s. 217–221
Google Scholar

Czaplejewicz Eugeniusz, Między poezją homofoniczną a polifoniczną, [w:] tenże, Poezja jako dialog, Warszawa 1981, s. 225–238
Google Scholar

Czapliński Przemysław, Rzecz w literaturze albo proza lat dziewięćdziesiątych wobec „mimesis”, [w:] Człowiek i rzecz. O problemach reifikacji w literaturze, filozofii i sztuce, red. Seweryna Wysłouch, Bogumiła Kaniewska, Poznań 1999, s. 227
Google Scholar

Czapliński Przemysław, Rzecz w literaturze: wyzwanie mimetyczne, [w:] tenże, Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości, Kraków 2003, s. 80–125
Google Scholar

Domańska Ewa, Ku historii nieantropocentrycznej, [w:] taż, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006, s. 112–113
Google Scholar

Domańska Ewa, Mikrohistorie, Poznań 1999, s. 107–120
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781444311471.ch16

Domańska Ewa, O zwrocie ku rzeczom we współczesnej humanistyce (Ku historii nieantropocentrycznej), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2005, t. LXV, s. 7–23
Google Scholar

Friedrich Hugo, Struktura nowoczesnej liryki, przekł. Elżbieta Feliksiak, Warszawa 1978
Google Scholar

Gancarczyk Anna, Analiza i interpretacja wiersza Tadeusza Różewicza „Warkoczyk”, „Polonistyka” 1990, nr 2/3, s. 109–115
Google Scholar

Jak powstał „nożyk profesora”, oprac. Andrzej Sapija, Tadeusz Różewicz, [w:] Rozmowy z Tadeuszem Różewiczem. Wbrew sobie, oprac. Jan Stolarczyk, Wrocław 2011, s. 361
Google Scholar

Kopytoff Igor, Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces, przekł. Ewa Klekot, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, wybór i przedmowa Marian Kempny, Ewa Nowicka, Warszawa 2003, s. 243–274
Google Scholar

Kunz Tomasz, Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury, Kraków 2005
Google Scholar

Latour Bruno, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora sieci, wstęp Krzysztof Abriszewski, przekł. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski, Kraków 2010, s. 89–122
Google Scholar

Levi Primo, Czy to jest człowiek, przekł. H. Wiśniowska, Kraków 1978, s. 23
Google Scholar

Levi Primo, Pogrążeni i ocaleni, Kraków 2007, s. 63
Google Scholar

Mauss Marcel, Socjologia i antropologia, wstęp Claude Levi-Strauss, przekł. Marcin Król, Krzysztof Pomian, Jerzy Szacki, Warszawa 1973, s. 221–302
Google Scholar

Nycz Ryszard, Tadeusza Różewicza tajemnica okaleczonej pamięci, [w:] tenże, Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków 2001, s. 188–189
Google Scholar

Nycz Ryszard, Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, [w:] tenże, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997, s. 109
Google Scholar

Osborne John, Tadeusz Różewicz: „Warkoczyk”, przekł. Jerzy Jastrzębski, „Odra” 1994, nr 5, s. 45–48
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, nożyk profesora, Wrocław 2001, s. 5–27
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Wycieczka do muzeum, [w:] tenże, Utwory zebrane. Proza, t. 1, Wrocław 2003, s. 174
Google Scholar

Smoleń Kazimierz, Oświęcim 1940–1945. Przewodnik po muzeum, Katowice 1985, s. 32)
Google Scholar

Szczukowski Dariusz, Zagłada a doświadczenie literatury, [w:] tenże, Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego, Kraków 2008, s. 147–148
Google Scholar

Ubertowska Aleksandra, Tożsamość jako ślad kryptograficzny (Holokaust w późnych poematach Tadeusza Różewicza), [w:] taż, Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu, Kraków 2007, s. 126–127
Google Scholar

Wiśniewski Jerzy, W poczekalni, [w:] Dlaczego Różewicz. Wiersze i komentarze, red. Jacek Brzozowski, Jerzy Poradecki, Łódź 1993, s. 104–117
Google Scholar

Zawadzki Andrzej, Słabość i ślad w poezji Różewicza. „Słabnie poeta / obrazy tracą siłę”. Różewiczowska forma słaba, [w:] tenże, Literatura a myśl słaba, Kraków 2009, s. 295–304
Google Scholar

Żukowski Tomasz, Zagłada a język poetycki Tadeusza Różewicza, [w:] Literatura polska wobec Zagłady, red. Alina Brodzka-Wald, Dorota Krawczyńska, Jacek Leociak, Warszawa 2000, s. 141–165
Google Scholar