Walki oddziału wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 dywizji piechoty wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02Słowa kluczowe:
wojna obronna, wrzesień 1939 r., Uniejów, Balin, armia „Poznań”, 8 armia (Niemcy), 25 Dywizja Piechoty, 30 Dywizja Piechoty (Niemcy), ppłk Marian Frydrych, gen. mjr Kurt von Briesen (Niemcy), 60 pułk piechotyAbstrakt
W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku Uniejów i jego okolice były miejscem zaciętych walk pomiędzy oddziałami polskiej armii „Poznań” i niemieckiej 8 armii. Taktyczne znaczenie Uniejowa związane było ze znajdującą się tutaj przeprawą przez rzekę Wartę, której utrzymanie miało kluczowe znaczenie dla wojsk polskich, maszerujących znad granicy w kierunku Warszawy. Wrogie sobie oddziały stoczyły w tym rejonie walkę o utrzymanie przeprawy mostowej (Polacy), bądź jej zdobycie (Niemcy). Bitwa miała miejsce w dniach 6–7 września, gdy polski Oddział Wydzielony ppłk. Mariana Frydrycha, dowódcy 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej z 25 Dywizji Piechoty, uniemożliwił oddziałom 30 Dywizji Piechoty z 8 armii Wehrmachtu zdobycie i zniszczenie mostu w Uniejowie, a tym samym zapewnił bezpieczeństwo przeprawy oddziałom macierzystej armii. Bitwa miała dwie fazy, pierwszą była zasadzka 2 batalionu 60 pp pod Balinem w dn. 6 września wieczorem. Drugą był kontratak sił niemieckich, rozpoczęty następnego dnia rano. Bitwa pod Uniejowem była wstępem do walk tych samych oddziałów pod Łęczycą (I faza bitwy nad Bzurą). Autorzy po raz pierwszy w polskiej historiografii wykorzystują dokumenty dywizyjne z archiwów niemieckich, identyfikując wojska Wehrmachtu, biorące udział w tych walkach, do szczebla pododdziałów oraz prezentując obraz walk z perspektywy wojsk agresora. Udało się także jednoznacznie wyjaśnić nierozstrzygniętą dotąd w piśmiennictwie kwestię rozbicia przez Niemców 1 batalionu 29 Pułku Strzelców Kaniowskich pod Uniejowem 7 września wieczorem.
Bibliografia
B.I.37A 25 Dywizja Piechoty – Sztab
Google Scholar
B.I.37B 25 Dywizja Piechoty – 29 Pułk Piechoty
Google Scholar
B.I.37C 25 Dywizja Piechoty – 56 Pułk Piechoty
Google Scholar
B.I.37D 25 Dywizja Piechoty – 60 Pułk Piechoty
Google Scholar
B.I.37F 25 Dywizja Piechoty – 25 Pułk Artylerii Lekkiej, 25 Dywizjon Artylerii Ciężkiej, 25 Bateria Artylerii Przeciwlotniczej, Kawaleria Dywizyjna
Google Scholar
B.I.37G 25 Dywizja Piechoty – Saperzy i Służby
Google Scholar
Rosyjsko-niemiecki projekt digitalizacji niemieckich dokumentów w archiwach Federacji Rosyjskiej (Российско-германский проект по оцифровке германских документов в архивах Российской Федерации) https://wwii.germandocsinrussia.org/
Google Scholar
RH26–37/6966, Erfahrungsbericht über den Poleneinsatz
Google Scholar
RH26–30/1, Kriegstagebuch nr 1. 30 Infanterie – Division
Google Scholar
RH37/6582, Kriegstagebuch vom Polenfeldzug des M.G. – Bataillion 6 (mot) u. später Krad Schtz Btl. 40
Google Scholar
II.13.12. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
Google Scholar
II.13.13. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
Google Scholar
II.13.14, Materiały z Kampanii Wrześniowej. Odpis dziennika Józefa Walzela dokonany i przetłumaczony przez oficera wywiadu 25 DP kpt. Jewasińskiego.
Google Scholar
IX.2.3.134, Kolekcja Akt Wojskowego Biura Badań Historycznych, Wojna obronna Polski 1939, 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego.
Google Scholar
Baranowski J., Wojna obronna Polski w 1939 r. i lata okupacji hitlerowskiej, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar
Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
Google Scholar
Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna, Kraków 2009.
Google Scholar
Breihaupt H., Die Geschichte der 30. Infanterie-Division 1939–1945, Bad Nauheim 1955.
Google Scholar
Cynk J.B., Polskie Lotnictwo Myśliwskie w boju wrześniowym, Gdańsk 2000.
Google Scholar
Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939. Cz. I: Jagdflieger, Gdynia 2002.
Google Scholar
Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939. Cz. II: Kampfflieger, Gdynia 2005.
Google Scholar
Geschichte des Infanterie – Regiments 46 1. Oktober 1934 bis 8 Mai 1945, Teil II, Kameradschaft 1988.
Google Scholar
Gliederung und Stellenbesetzung der Wehrmacht for wargaming & historical research: http://gliederungundstellenbesetzung.blogspot.com [dostęp: 12.03.2020].
Google Scholar
Gnat-Witeska Z., 6 Pułk Strzelców Konnych, Pruszków 1988.
Google Scholar
Jagodziński Z., 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, Ostrów Wielkopolski 2016.
Google Scholar
Józefowicz A.Z., Działania wojenne w Uniejowie we wrześniu 1939 roku, „W Uniejowie” 2005, nr 23.
Google Scholar
Józefowicz A.Z., Uniejów w przededniu II wojny światowej, [w:] T. Wójcik (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar
Korczak J., Cóżeś ty za pani… O walkach armii „Poznań” 1–19 września 1939 r., Poznań 1988.
Google Scholar
Kozłowski W., Niedoszła akcja armii „Poznań” między Prosną a Wartą w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 3.
Google Scholar
Kuźmiński K., Dziennik dowódcy kompanii, [w:] E. Makowski (opr.), Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, Poznań 1975.
Google Scholar
Lexikon der Wehrmacht: http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Personenregister/B/BorgmannH.htm [dostęp 12.03.2020]
Google Scholar
Lexikon der Wehrmacht: http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Personenregister/L/LeSuireKarlv.htm [dostęp 12.03.2020]
Google Scholar
Ludwigs A. (red.), Pionier-Bataillon 30. Geschichte 1936–1945, Pionier-Kameradschaft, Lübeck bdw.
Google Scholar
Makowski E. (opr.), Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, Poznań 1975.
Google Scholar
Mozio J., Relacje uczestników walk września 1939, „Dziennik Ludowy” 1982, nr 208.
Google Scholar
Pacanowski T., Pierwszy poważny kontakt mego uczestnictwa w działaniach wojennych 1939 roku (fragment), [w:] Z. Jagodziński, 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, Ostrów Wielkopolski 2016.
Google Scholar
Pietrzak T., Wrześniowe dni, opr. J. Pereświet Sołtan, Turek–Kalisz 2005.
Google Scholar
Polak B. (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar
Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Londyn 1986.
Google Scholar
Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Bellona, Warszawa 1992.
Google Scholar
Roman Abraham – wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury, Warszawa 1990.
Google Scholar
Sawicka-Miszewska D., Sawicki L., Sawicki R., Tadeusz Sawicki (1912–1939) – lotnik poległy na ziemi szadkowskiej. Wspomnienie rodziny, „Biuletyn Szadkowski” 2017, t. 17.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1643-0700.17.09
Szepietowski K., 60 pułk piechoty na szlaku bojowym Ostrów Wlkp. – Warszawa, [w:] Żołnierze września, Warszawa 1971.
Google Scholar
Szymański W., Z kart historii. Wrzesień 1939 r. – Uniejów w ogniu walk, „W Uniejowie” 2000, nr 3.
Google Scholar
Szymczak J. (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar
Tomaszewski L., Wspomnienia z działań 60 pułku piechoty we wrześniu 1939 r., [w:] B. Polak (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar
Trzeszczak, Wspomnienia ze szlaku bojowego II Batalionu 29 Pułku Strzelców Kaniowskich we wrześniu 1939 roku, [w:] B. Polak (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar
Wojtanowicz A., Wspomnienia artylerzysty. O działaniach bojowych 25 pal ziemi kaliskiej w kampanii wrześniowej 1939 roku, „Ziemia Łęczycka” 1960, nr 10.
Google Scholar
Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04
Wójcik T. (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar
Wójcik T., Żołnierz Września – Jan Wójcik, [w:] T. Wójcik (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar
Zawilski A., Bitwa nad Bzurą, Warszawa 1969.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.