„Nastąpił bój równający się rzezi”. Druga faza walk polsko-niemieckich o Uniejów w czasie kampanii polskiej 10 września 1939 roku
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-8403.12.04Słowa kluczowe:
Bitwa nad Bzurą, Uniejów, Armia „Poznań”, 8 Armia (niemiecka), Podolska Brygada Kawalerii, 221 DP (niemiecka), 6 Pułk Ułanów KaniowskichAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest opis walki oddziałów Podolskiej Brygady Kawalerii Armii „Poznań” i 221 Dywizji Piechoty 8 Armii Wehrmachtu toczonej nocą z 9 na 10 września i przez większą część niedzieli 10 września 1939 r. Starcie było drugą fazą walk o Uniejów w czasie tej kampanii i związane było z rozpoczętym wtedy największym we wrześniu 1939 r. polskim kontruderzeniem, znanym jako Bitwa nad Bzurą. Tekst ten jest kontynuacją badań prowadzonych wspólnie przez obydwu autorów nad walkami na terenie współczesnych powiatów tureckiego i poddębickiego we wrześniu 1939 r., których częściowe wyniki były już prezentowane w tomie 9. i 10. „Biuletynu Uniejowskiego”. Analiza drugiej fazy walk o Uniejów napotyka na poważne utrudnienie, jakim jest brak zachowanych archiwaliów obu walczących stron, zarówno na poziomie WJ, jak i oddziałów czy pododdziałów. Akta Podolskiej BK zachowały się szczątkowo, dokumenty 221 DP dotyczące września 1939 r. spłonęły i nie są dostępne, w przeciwieństwie do materiałów tej dywizji z kolejnych lat i kampanii wojny. W tej sytuacji pierwszorzędne znaczenie mają, nieliczne niestety, wspomnienia, z których na pierwszy plan wysuwają się publikowane po wojnie w postaci drukowanej relacje szefa sztabu Podolskiej BK, rtm. dypl. Andrzeja Hlawatego. Autorzy analizują przebieg walk, naświetlają także kwestie dotąd w historiografii pomijane, w szczególności dotyczące strony niemieckiej: pododdziałów zaangażowanych w walkę oraz strat obu stron.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie: sygn. 478, Centrala do spraw grobów niemieckich, k. 54.
Google Scholar
Archiwum USC w Uniejowie: Wykaz mieszkańców m. i g. Uniejów zamordowanych w dn. 4–12.09.1939 r. przez żołnierzy hitlerowskiego Wehrmachtu.
Google Scholar
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM): BI40A, Podolska Brygada Kawalerii, k. 153.
Google Scholar
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM): BI40E, 6 Dywizjon Artylerii Konnej, k. 70.
Google Scholar
Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH 26–221/97, Tätigkeitsbericht IV a.
Google Scholar
Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH 26–221/99, Tätigkeitsbericht des Div. Arztes IV b.
Google Scholar
Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH37–7616, Regimentsgeschichte (Polen, Frankreich) IR360.
Google Scholar
Niemiecki Związek Opieki nad Grobami Wojennymi: Spis dokonanych ekshumacji z cmentarza w Dominikowicach.
Google Scholar
Baranowski J., Wojna obronna Polski w 1939 r. i lata okupacji hitlerowskiej, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar
Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
Google Scholar
Dymek P., Brygada ze Stanisławowa 1921–1939, Oświęcim 2014.
Google Scholar
Elble R., Die Schlacht an der Bzura im September 1939 aus deutscher und polnischer Sicht, Freiburg 1975.
Google Scholar
Gdy bój nad Bzurą wrzał... Wspomnienia Józefa Wątroby – ułana 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, „Konspekt. Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie” 2007, nr 2 (29).
Google Scholar
Hlawaty A., Dzieje 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, Londyn 1973.
Google Scholar
Kutrzeba T, Bitwa nad Bzurą (9–22 września 1939 r.). Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań–Warszawa we wrześniu 1939 r., Warszawa 1957.
Google Scholar
Kwaszewska J., Fontanny z Uniejowa, „Przegląd Koniński” 1985, nr 23.
Google Scholar
Listowska-Wichrowska Z., Jak zginął Wiktor Listowski, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, T. Wójcik (red.), Uniejów 2014.
Google Scholar
Paczkowski A., Lekarz nie przyjmuje, Warszawa 1981.
Google Scholar
Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 3, Przebieg działań od 9 do 14 września, Londyn 1959.
Google Scholar
Przybyszewski A., 9 Pułk Ułanów Małopolskich 1809–1947, Radomyśl Wielki 2011.
Google Scholar
Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Bellona, Warszawa 1992.
Google Scholar
Rozdżestwieński P.M., Ułani Jazłowieccy. Zarys Działania 14. pułku ułanów Jazłowieckich w kampanii wrześniowej 1939 roku, Warszawa 2008.
Google Scholar
Sapieha L., Wojna z wysokości siodła, Londyn 1965.
Google Scholar
Szymański W., Z kart historii. Wrzesień 1939 r. – Uniejów w ogniu walk, „W Uniejowie”, 2000, nr 3.
Google Scholar
Szymczak J. (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki. Tom 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar
Szymczak J. (red.),Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar
Tym J.S. (red.), Dzieje Ułanów Jazłowieckich, Londyn 1988.
Google Scholar
Winogrodzki M., Podolska BK w działaniach wojennych 1939 r. Część 1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1989, Rok XXXIV, nr 3.
Google Scholar
Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04
Wójcik T., Uniejów i region uniejowski w okresie II wojny światowej, [w:] Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki. Tom 2. Lata 1918–2020, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar
Wójcik T., Boraś J., Walka z dnia 5 września 1939 r. o most łączący Miłkowice z Popowem w świetle źródeł polskich i niemieckich, „Biuletyn Uniejowski” 2021, t. 10.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.04
Wójcik T, Boraś J., Walki Oddziału Wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 Dywizji Piechoty Wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2020, t. 9.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02
Wójcik T. (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar
Wróblewski A., Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, Tom 2, Oczami wroga. Działania niemieckiej 8 Armii, Warszawa–Sieradz–Zduńska Wola 2022.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.