„Nastąpił bój równający się rzezi”. Druga faza walk polsko-niemieckich o Uniejów w czasie kampanii polskiej 10 września 1939 roku

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.12.04

Słowa kluczowe:

Bitwa nad Bzurą, Uniejów, Armia „Poznań”, 8 Armia (niemiecka), Podolska Brygada Kawalerii, 221 DP (niemiecka), 6 Pułk Ułanów Kaniowskich

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest opis walki oddziałów Podolskiej Brygady Kawalerii Armii „Poznań” i 221 Dywizji Piechoty 8 Armii Wehrmachtu toczonej nocą z 9 na 10 września i przez większą część niedzieli 10 września 1939 r. Starcie było drugą fazą walk o Uniejów w czasie tej kampanii i związane było z rozpoczętym wtedy największym we wrześniu 1939 r. polskim kontruderzeniem, znanym jako Bitwa nad Bzurą. Tekst ten jest kontynuacją badań prowadzonych wspólnie przez obydwu autorów nad walkami na terenie współczesnych powiatów tureckiego i poddębickiego we wrześniu 1939 r., których częściowe wyniki były już prezentowane w tomie 9. i 10. „Biuletynu Uniejowskiego”. Analiza drugiej fazy walk o Uniejów napotyka na poważne utrudnienie, jakim jest brak zachowanych archiwaliów obu walczących stron, zarówno na poziomie WJ, jak i oddziałów czy pododdziałów. Akta Podolskiej BK zachowały się szczątkowo, dokumenty 221 DP dotyczące września 1939 r. spłonęły i nie są dostępne, w przeciwieństwie do materiałów tej dywizji z kolejnych lat i kampanii wojny. W tej sytuacji pierwszorzędne znaczenie mają, nieliczne niestety, wspomnienia, z których na pierwszy plan wysuwają się publikowane po wojnie w postaci drukowanej relacje szefa sztabu Podolskiej BK, rtm. dypl. Andrzeja Hlawatego. Autorzy analizują przebieg walk, naświetlają także kwestie dotąd w historiografii pomijane, w szczególności dotyczące strony niemieckiej: pododdziałów zaangażowanych w walkę oraz strat obu stron.

Biogramy autorów

Tomasz Wójcik - Uniwersytet Łódzki

mgr, absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego, nauczyciel historii, przewodniczący Rady Miejskiej w Uniejowie

Jacek Boraś

historyk amator, regionalista łączący zainteresowanie przeszłością z pasją do nauki języków obcych, członek Koła Miłośników Dziejów i Tradycji Regionu w Kawęczynie

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie: sygn. 478, Centrala do spraw grobów niemieckich, k. 54.
Google Scholar

Archiwum USC w Uniejowie: Wykaz mieszkańców m. i g. Uniejów zamordowanych w dn. 4–12.09.1939 r. przez żołnierzy hitlerowskiego Wehrmachtu.
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM): BI40A, Podolska Brygada Kawalerii, k. 153.
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM): BI40E, 6 Dywizjon Artylerii Konnej, k. 70.
Google Scholar

Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH 26–221/97, Tätigkeitsbericht IV a.
Google Scholar

Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH 26–221/99, Tätigkeitsbericht des Div. Arztes IV b.
Google Scholar

Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch): RH37–7616, Regimentsgeschichte (Polen, Frankreich) IR360.
Google Scholar

Niemiecki Związek Opieki nad Grobami Wojennymi: Spis dokonanych ekshumacji z cmentarza w Dominikowicach.
Google Scholar

Baranowski J., Wojna obronna Polski w 1939 r. i lata okupacji hitlerowskiej, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
Google Scholar

Dymek P., Brygada ze Stanisławowa 1921–1939, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Elble R., Die Schlacht an der Bzura im September 1939 aus deutscher und polnischer Sicht, Freiburg 1975.
Google Scholar

Gdy bój nad Bzurą wrzał... Wspomnienia Józefa Wątroby – ułana 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, „Konspekt. Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie” 2007, nr 2 (29).
Google Scholar

Hlawaty A., Dzieje 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, Londyn 1973.
Google Scholar

Kutrzeba T, Bitwa nad Bzurą (9–22 września 1939 r.). Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań–Warszawa we wrześniu 1939 r., Warszawa 1957.
Google Scholar

Kwaszewska J., Fontanny z Uniejowa, „Przegląd Koniński” 1985, nr 23.
Google Scholar

Listowska-Wichrowska Z., Jak zginął Wiktor Listowski, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, T. Wójcik (red.), Uniejów 2014.
Google Scholar

Paczkowski A., Lekarz nie przyjmuje, Warszawa 1981.
Google Scholar

Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 3, Przebieg działań od 9 do 14 września, Londyn 1959.
Google Scholar

Przybyszewski A., 9 Pułk Ułanów Małopolskich 1809–1947, Radomyśl Wielki 2011.
Google Scholar

Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Bellona, Warszawa 1992.
Google Scholar

Rozdżestwieński P.M., Ułani Jazłowieccy. Zarys Działania 14. pułku ułanów Jazłowieckich w kampanii wrześniowej 1939 roku, Warszawa 2008.
Google Scholar

Sapieha L., Wojna z wysokości siodła, Londyn 1965.
Google Scholar

Szymański W., Z kart historii. Wrzesień 1939 r. – Uniejów w ogniu walk, „W Uniejowie”, 2000, nr 3.
Google Scholar

Szymczak J. (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki. Tom 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Szymczak J. (red.),Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Tym J.S. (red.), Dzieje Ułanów Jazłowieckich, Londyn 1988.
Google Scholar

Winogrodzki M., Podolska BK w działaniach wojennych 1939 r. Część 1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1989, Rok XXXIV, nr 3.
Google Scholar

Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04

Wójcik T., Uniejów i region uniejowski w okresie II wojny światowej, [w:] Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki. Tom 2. Lata 1918–2020, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Wójcik T., Boraś J., Walka z dnia 5 września 1939 r. o most łączący Miłkowice z Popowem w świetle źródeł polskich i niemieckich, „Biuletyn Uniejowski” 2021, t. 10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.04

Wójcik T, Boraś J., Walki Oddziału Wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 Dywizji Piechoty Wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2020, t. 9.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02

Wójcik T. (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar

Wróblewski A., Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, Tom 2, Oczami wroga. Działania niemieckiej 8 Armii, Warszawa–Sieradz–Zduńska Wola 2022.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2023-11-30

Jak cytować

Wójcik, T., & Boraś, J. (2023). „Nastąpił bój równający się rzezi”. Druga faza walk polsko-niemieckich o Uniejów w czasie kampanii polskiej 10 września 1939 roku. Biuletyn Uniejowski, 12, 79–104. https://doi.org/10.18778/2299-8403.12.04

Numer

Dział

Articles