Walki oddziału wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 dywizji piechoty wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku

Autor

  • Tomasz Wójcik
  • Jacek Boraś

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02

Słowa kluczowe:

wojna obronna, wrzesień 1939 r., Uniejów, Balin, armia „Poznań”, 8 armia (Niemcy), 25 Dywizja Piechoty, 30 Dywizja Piechoty (Niemcy), ppłk Marian Frydrych, gen. mjr Kurt von Briesen (Niemcy), 60 pułk piechoty

Abstrakt

W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku Uniejów i jego okolice były miejscem zaciętych walk pomiędzy oddziałami polskiej armii „Poznań” i niemieckiej 8 armii. Taktyczne znaczenie Uniejowa związane było ze znajdującą się tutaj przeprawą przez rzekę Wartę, której utrzymanie miało kluczowe znaczenie dla wojsk polskich, maszerujących znad granicy w kierunku Warszawy. Wrogie sobie oddziały stoczyły w tym rejonie walkę o utrzymanie przeprawy mostowej (Polacy), bądź jej zdobycie (Niemcy). Bitwa miała miejsce w dniach 6–7 września, gdy polski Oddział Wydzielony ppłk. Mariana Frydrycha, dowódcy 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej z 25 Dywizji Piechoty, uniemożliwił oddziałom 30 Dywizji Piechoty z 8 armii Wehrmachtu zdobycie i zniszczenie mostu w Uniejowie, a tym samym zapewnił bezpieczeństwo przeprawy oddziałom macierzystej armii. Bitwa miała dwie fazy, pierwszą była zasadzka 2 batalionu 60 pp pod Balinem w dn. 6 września wieczorem. Drugą był kontratak sił niemieckich, rozpoczęty następnego dnia rano. Bitwa pod Uniejowem była wstępem do walk tych samych oddziałów pod Łęczycą (I faza bitwy nad Bzurą). Autorzy po raz pierwszy w polskiej historiografii wykorzystują dokumenty dywizyjne z archiwów niemieckich, identyfikując wojska Wehrmachtu, biorące udział w tych walkach, do szczebla pododdziałów oraz prezentując obraz walk z perspektywy wojsk agresora. Udało się także jednoznacznie wyjaśnić nierozstrzygniętą dotąd w piśmiennictwie kwestię rozbicia przez Niemców 1 batalionu 29 Pułku Strzelców Kaniowskich pod Uniejowem 7 września wieczorem.

 

Biogramy autorów

Tomasz Wójcik

Absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego, nauczyciel historii, przewodniczący Komisji Społecznej Rady Miejskiej w Uniejowie

Jacek Boraś

Historyk amator, regionalista łączący zainteresowanie przeszłością z pasją do nauki języków obcych, członek Koła Miłośników Dziejów i Tradycji Regionu w Kawęczynie

Bibliografia

B.I.37A 25 Dywizja Piechoty – Sztab
Google Scholar

B.I.37B 25 Dywizja Piechoty – 29 Pułk Piechoty
Google Scholar

B.I.37C 25 Dywizja Piechoty – 56 Pułk Piechoty
Google Scholar

B.I.37D 25 Dywizja Piechoty – 60 Pułk Piechoty
Google Scholar

B.I.37F 25 Dywizja Piechoty – 25 Pułk Artylerii Lekkiej, 25 Dywizjon Artylerii Ciężkiej, 25 Bateria Artylerii Przeciwlotniczej, Kawaleria Dywizyjna
Google Scholar

B.I.37G 25 Dywizja Piechoty – Saperzy i Służby
Google Scholar

Rosyjsko-niemiecki projekt digitalizacji niemieckich dokumentów w archiwach Federacji Rosyjskiej (Российско-германский проект по оцифровке германских документов в архивах Российской Федерации) https://wwii.germandocsinrussia.org/
Google Scholar

RH26–37/6966, Erfahrungsbericht über den Poleneinsatz
Google Scholar

RH26–30/1, Kriegstagebuch nr 1. 30 Infanterie – Division
Google Scholar

RH37/6582, Kriegstagebuch vom Polenfeldzug des M.G. – Bataillion 6 (mot) u. später Krad Schtz Btl. 40
Google Scholar

II.13.12. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
Google Scholar

II.13.13. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
Google Scholar

II.13.14, Materiały z Kampanii Wrześniowej. Odpis dziennika Józefa Walzela dokonany i przetłumaczony przez oficera wywiadu 25 DP kpt. Jewasińskiego.
Google Scholar

IX.2.3.134, Kolekcja Akt Wojskowego Biura Badań Historycznych, Wojna obronna Polski 1939, 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego.
Google Scholar

Baranowski J., Wojna obronna Polski w 1939 r. i lata okupacji hitlerowskiej, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
Google Scholar

Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna, Kraków 2009.
Google Scholar

Breihaupt H., Die Geschichte der 30. Infanterie-Division 1939–1945, Bad Nauheim 1955.
Google Scholar

Cynk J.B., Polskie Lotnictwo Myśliwskie w boju wrześniowym, Gdańsk 2000.
Google Scholar

Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939. Cz. I: Jagdflieger, Gdynia 2002.
Google Scholar

Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939. Cz. II: Kampfflieger, Gdynia 2005.
Google Scholar

Geschichte des Infanterie – Regiments 46 1. Oktober 1934 bis 8 Mai 1945, Teil II, Kameradschaft 1988.
Google Scholar

Gliederung und Stellenbesetzung der Wehrmacht for wargaming & historical research: http://gliederungundstellenbesetzung.blogspot.com [dostęp: 12.03.2020].
Google Scholar

Gnat-Witeska Z., 6 Pułk Strzelców Konnych, Pruszków 1988.
Google Scholar

Jagodziński Z., 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, Ostrów Wielkopolski 2016.
Google Scholar

Józefowicz A.Z., Działania wojenne w Uniejowie we wrześniu 1939 roku, „W Uniejowie” 2005, nr 23.
Google Scholar

Józefowicz A.Z., Uniejów w przededniu II wojny światowej, [w:] T. Wójcik (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar

Korczak J., Cóżeś ty za pani… O walkach armii „Poznań” 1–19 września 1939 r., Poznań 1988.
Google Scholar

Kozłowski W., Niedoszła akcja armii „Poznań” między Prosną a Wartą w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 3.
Google Scholar

Kuźmiński K., Dziennik dowódcy kompanii, [w:] E. Makowski (opr.), Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, Poznań 1975.
Google Scholar

Lexikon der Wehrmacht: http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Personenregister/B/BorgmannH.htm [dostęp 12.03.2020]
Google Scholar

Lexikon der Wehrmacht: http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Personenregister/L/LeSuireKarlv.htm [dostęp 12.03.2020]
Google Scholar

Ludwigs A. (red.), Pionier-Bataillon 30. Geschichte 1936–1945, Pionier-Kameradschaft, Lübeck bdw.
Google Scholar

Makowski E. (opr.), Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, Poznań 1975.
Google Scholar

Mozio J., Relacje uczestników walk września 1939, „Dziennik Ludowy” 1982, nr 208.
Google Scholar

Pacanowski T., Pierwszy poważny kontakt mego uczestnictwa w działaniach wojennych 1939 roku (fragment), [w:] Z. Jagodziński, 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, Ostrów Wielkopolski 2016.
Google Scholar

Pietrzak T., Wrześniowe dni, opr. J. Pereświet Sołtan, Turek–Kalisz 2005.
Google Scholar

Polak B. (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar

Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Londyn 1986.
Google Scholar

Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Bellona, Warszawa 1992.
Google Scholar

Roman Abraham – wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury, Warszawa 1990.
Google Scholar

Sawicka-Miszewska D., Sawicki L., Sawicki R., Tadeusz Sawicki (1912–1939) – lotnik poległy na ziemi szadkowskiej. Wspomnienie rodziny, „Biuletyn Szadkowski” 2017, t. 17.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1643-0700.17.09

Szepietowski K., 60 pułk piechoty na szlaku bojowym Ostrów Wlkp. – Warszawa, [w:] Żołnierze września, Warszawa 1971.
Google Scholar

Szymański W., Z kart historii. Wrzesień 1939 r. – Uniejów w ogniu walk, „W Uniejowie” 2000, nr 3.
Google Scholar

Szymczak J. (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Tomaszewski L., Wspomnienia z działań 60 pułku piechoty we wrześniu 1939 r., [w:] B. Polak (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar

Trzeszczak, Wspomnienia ze szlaku bojowego II Batalionu 29 Pułku Strzelców Kaniowskich we wrześniu 1939 roku, [w:] B. Polak (red.), Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, Kalisz 1979.
Google Scholar

Wojtanowicz A., Wspomnienia artylerzysty. O działaniach bojowych 25 pal ziemi kaliskiej w kampanii wrześniowej 1939 roku, „Ziemia Łęczycka” 1960, nr 10.
Google Scholar

Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04

Wójcik T. (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar

Wójcik T., Żołnierz Września – Jan Wójcik, [w:] T. Wójcik (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar

Zawilski A., Bitwa nad Bzurą, Warszawa 1969.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2020-11-05

Jak cytować

Wójcik, T., & Boraś, J. (2020). Walki oddziału wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 dywizji piechoty wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku. Biuletyn Uniejowski, 9, 23–57. https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02

Numer

Dział

Articles