Wybrane zagadnienia z dziejów tradycji zdobienia trasy Bożego Ciała w parafii Spycimierz

Tomasz Wójcik

doi:10.18778/2299-8403.12.07

Autor

Tomasz Wójcik Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.12.07

Słowa kluczowe:

Spycimierz, Boże Ciało, dywany kwiatowe, kasztelania, niematerialne dziedzictwo kulturowe

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie trzech zagadnień związanych z dziejami tradycji ubierania (zdobienia) trasy procesji Bożego Ciała w parafii Spycimierz. Tekst otwiera zarys dziejów parafii oraz miejscowości współcześnie ją tworzących. Autor analizuje kwestię genezy i okresu narodzin zwyczaju oraz rekonstruuje sześć tras, po których wędrowała procesja Bożego Ciała w parafii Spycimierz podczas ostatniego półwiecza. Wskazuje także reguły, którymi miejscowa społeczność kierowała się, ustalając przebieg trasy.

Biogram autora

Tomasz Wójcik - Uniwersytet Łódzki

mgr, absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego, nauczyciel historii, przewodniczący Rady Miejskiej w Uniejowie

Bibliografia

ks. Wojciech Kaźmierczak, były proboszcz parafii w Spycimierzu. Wywiad telefoniczny z dn. 8.04.2022 r.
Google Scholar

ks. prał. Wojciech Krzywański, proboszcz spycimierski w latach 1977–1993, obecnie na emeryturze we Włocławku, wywiad telefoniczny z dn. 7.04.2022 r.
Google Scholar

Jolata Ilska, zam. Spycimierz, radna Rady Miejskiej w Uniejowie z terenu Spycimierza, wywiad z dn. 7.04.2022 r.
Google Scholar

Lucjan Łukasik, zam. Człopy, wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Uniejowie, były sołtys wsi Człopy, wywiad z dn. 7.04.2022 r.
Google Scholar

Maria Pełka, zam. w Spycimierzu, prezeska Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, wywiady z dn. 29.03 i 8.04.2022 r.
Google Scholar

Stanisław Pełka, spycimierzanin od urodzenia, sołtys wsi od 1989 r. Wywiad z dn. 26.03.2022 r.
Google Scholar

Parafia rzymskokatolicka w Spycimierzu, Kronika parafii Śpicimierz.
Google Scholar

Andrzejewski A., Sikora J., (red.), Grodziska wczesnośredniowieczne Polski centralnej.
Google Scholar

Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013–2016, Łódź 2017.
Google Scholar

Cepil M., Figlus T., Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 29–45.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.03

Chańko J., W PRL 1945–1989, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Dragan J., Spycimierskie Boże Ciało – tradycja i współczesność, [w:] K. Smyk (red.) Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
Google Scholar

Figlus T., Rozwój układu ruralistycznego Spycimierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 73–94.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.04.05

Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony. Karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Łódź–Uniejów 2008.
Google Scholar

Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r.p. 1584, wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Kraków 1858.
Google Scholar

Jabłońska A., Kapituła uniejowska do początku XVI w., Kielce 2005.
Google Scholar

Jabłoński M., Samorządowy Uniejów w latach 1990–2020, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Warszawskiego za rok 1923, „Wiadomości Archeologiczne” 1925, t. IX, z. 3–4, s. 305–330.
Google Scholar

Józefiak I., Okupny D., Rozwój i formy osadnictwa olęderskiego w środkowym odcinku doliny Warty, [w:] R. Machowski, M.A. Rzętała (red.), Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 9, Sosnowiec 2008.
Google Scholar

Kamińska J., Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa, „Acta Archeologica Universitatis Lodzensis” 1953, nr 2, s. 108–110.
Google Scholar

Kara M., Krąpiec M., Teske G., Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w 2005 roku, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 2006, t. 42, s. 125–144.
Google Scholar

Kaźmierczak W., Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów jako krajowe dziedzictwo niematerialne, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 65–75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.05

Kita J., Lata zaborów 1793–1918. Wielki kryzys, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Lange K.T., Ksiądz biskup Wojciech Owczarek (1875–1938), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1970, t. 20, s. 217–248.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6630

Łęcki W. (red.), Wielkopolska nasza kraina, t. 3. Rzecz o wybitnych ludziach, kulturze ludowej i turystyce Wielkopolski, Poznań 2004.
Google Scholar

Machowski R., Rzętała M.A. (red.), Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko, t. 9, Sosnowiec 2008.
Google Scholar

Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, J. Szymczak (red.), t. 1. Do roku 1918, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Nadolski A., Spicymierz nad Wartą: średniowieczny zespół osadniczy, „Archeologia Polski” 1966, t. X, z. 2, s. 701–712.
Google Scholar

Nogala D., Nowicki P., Lokalizacja i zmiany przestrzenne wsi w XX wieku w dolinie Warty w okolicach Uniejowa, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 95–111.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.04.06

Nowakowski A., Pradzieje Uniejowa i okolic, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Poklewski T., Próba archeologicznej rekonstrukcji włości średniowiecznej Spycimierz nad Wartą, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1971, R. XIX, nr 3, s. 437–446.
Google Scholar

Pozorski K., Włoskie pochodzenie tradycji dekoracyjnych uroczystości Corpus Domini, „Biuletyn Uniejowski” 2019, t. 8, s. 65–75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.08.04

Prugar J., Mikrotoponimia i ojkonimia gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3, s. 111–134.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.03.07

Różańska W., Cmentarzysko łużyckie z młodszego okresu halsztackiego w Spicimierzu pow. Turek, „Materiały Starożytne” 1958, t. IV, s. 145–156.
Google Scholar

Różycki A., Notatki z podróży po Polsce, „Konteksty Polska Sztuka Ludowa” 1994, R. 48, nr 3–4, s. 122–126.
Google Scholar

Sikora J. [i in.], Uwarunkowanie geologiczne i geomorfologiczne funkcjonowania średniowiecznych grodowych zespołów osadniczych w Polsce środkowej [w:] A. Andrzejewski, J. Sikora (red.), Grodziska wczesnośredniowieczne Polski
Google Scholar

centralnej. Archeologiczne badania nieinwazyjne z lat 2013–2016, Łódź 2017.
Google Scholar

Smyk K., Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu, Lublin 2020.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323552529.pp.125-144

Smyk K. (red.), Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
Google Scholar

Smyk K., Włodarczyk B., Jełowicki A., Od badań terenowych do rekomendacji – spycimierska praktyka ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, [w:] K. Smyk (red.), Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Uniejów–Wrocław 2020.
Google Scholar

Sobczak J., Boże Ciało w Spycimierzu, [w:] W. Łęcki (red.), Wielkopolska nasza kraina, t. 3. Rzecz o wybitnych ludziach, kulturze ludowej i turystyce Wielkopolski, Poznań 2004.
Google Scholar

Szkutnik P., Początki tworzenia kompozycji z kwiatów na trasie Bożego Ciała w Spycimierzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, t. 111, s. 331–344.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6302

Szymczak J., Kasztelania spycimierska i kształtowanie się uniejowskiego regionu osadniczego do końca XVI wieku. [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Szymczakowa A., Gąsiorowski A. (red.), Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Bieniak, Wrocław 1985.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.20

Śliwiński J., Sprawozdanie z ratowniczych archeologicznych badań wykopaliskowych, przeprowadzonych na stanowisku nr 36 (AZP 62-45/177) w miejscowości Spycimierz, gm. Uniejów, „Biueltyn Uniejowski” 2021, t. 11, s. 27–48.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.11.02

Tomaszczuk A., Kwietny kobierzec: O obchodach święta Bożego Ciała w Spycimierzu, „Konteksty Polska Sztuka Ludowa” 2004, R. 58, nr 1–2, s. 213.
Google Scholar

Trzaska M., Boże Ciało po spycimiersku, „Kultura wsi” 2021, nr 14 (3), s. 30.
Google Scholar

Tyczyno A.R., 100 lat budowania społeczeństwa obywatelskiego na Ziemi Uniejowskiej, Uniejów 2013.
Google Scholar

Uniejów. Dzieje miasta, J. Szymczak (red.), Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Waingertner P., W Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021, passim.
Google Scholar

Wójcik T., Dziewięćset lat parafii w Spycimierzu, „W Uniejowie” 2006, nr 26, s. 7–8.
Google Scholar

Wójcik T., Uniejów i region uniejowski w okresie II wojny światowej, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 2. Lata 1918–2020, Łódź–Uniejów 2021, passim.
Google Scholar

Wójcik T., (red.), Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, Uniejów 2014.
Google Scholar

Żerek-Kleszcz H., Uniejów i jego zaplecze gospodarcze w XVII–XVIII wieku, [w:] J. Szymczak (red.), Miasto Uniejów i region spycimiersko-uniejowski poprzez wieki, t. 1. Do roku 1918, Łódź–Uniejów 2021.
Google Scholar

Kujawska sztuka efemeryczna https://woak.torun.pl/artykul/kujawska-sztuka-efemeryczna/ [dostęp: 05.05.2023].
Google Scholar

Smyk K. , Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, https://kulturaludowa.pl/artykuly/kwietne-dywany-na-boze-cialo-w-przekazach-mieszkancow-parafii-spycimierz [dostęp: 05.05.2023]
Google Scholar

Tabares C., Origen e Historia de las Alfombras de Flores (Infioratas) de La Orotava, https://blogdecarlostabaresdenava.blogspot.com [dostęp: 05.05.2023].
Google Scholar