Walka z dnia 5 września 1939 r. o most łączący Miłkowice z Popowem w świetle źródeł polskich i niemieckich

Autor

  • Tomasz Wójcik Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny; nauczyciel historii, przewodniczący Rady Miejskiej w Uniejowie
  • Jacek Boraś Członek Koła Miłośników Dziejów i Tradycji Regionu w Kawęczynie

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.04

Słowa kluczowe:

6 batalion km zmot. (Niemcy), 6 Pułk Strzelców Konnych, 8. Armia (Niemcy), 30 Dywizja Piechoty (Niemcy), Armia „Łódź”, Gruppe Adelhoch (Niemcy), korytarz kalisko-łęczycki, Kresowa Brygada Kawalerii, Miłkowice, Popów, Sieradz, Uniejów

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie oraz ocena walk polsko-niemieckich w rejonie nieistniejącego dziś mostu na Warcie pomiędzy Miłkowicami a Popowem, stoczonych w dniu 5 września 1939 r. Artykuł ten składa się z kilku części: pierwsza to ogólne nakreślenie sytuacji w szeroko rozumianym otoczeniu placu boju w czasie pierwszych dni wojny, w szczególności walk obronnych oddziałów Armii „Łódź”, atakowanych przez 8. Armię Wehrmachtu, część druga natomiast to opis przebiegu samej bitwy, opowiedziany w dużej mierze słowami ich uczestników, tak z polskiej, jak i z niemieckiej strony. W części tej ingerencja autorów ogranicza się jedynie do uzupełnienia wiadomości, których bezpośredni uczestnicy bitwy nie posiadali.

W analizowanych walkach wzięły udział: ze strony polskiej 6 Pułk Strzelców Konnych z Kresowej Brygady Kawalerii Armii „Łódź”, ze strony niemieckiej Oddział Wydzielony „Gruppe Adelhoch” z 30 Dywizji Piechoty 8. Armii. Opis walk został przez autorów poszerzony o kwestie wykraczające poza bezpośrednie starcie, a mianowicie o bój powietrzny oraz losy polskich pododdziałów na zachodnim brzegu Warty. Autorskie wnioski przedstawiono w podsumowaniu.

Artykuł ten stanowi efekt wspólnych badań autorów nad walkami na terenie współczesnych powiatów tureckiego i poddębickiego we wrześniu 1939 r. i nawiązuje do opublikowanego w poprzednim numerze „Biuletynu Uniejowskiego” tekstu, dotyczącego walk o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dniach 6‒7 września 1939 r. Oprócz wykorzystywanych już w historiografii źródeł autorzy sięgnęli także do dokumentów, dotąd nieznanych, które choć zachowane szczątkowo, pozwalają na sformułowanie wniosków innych niż uprzed­nio przyjęte w piśmiennictwie.

Bibliografia

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.36.E17 DP – 70 pułk piechoty
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.37.E25 DP – 9 baon strzelców
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.48.A Kresowa Brygada Kawalerii ‒ Sztab
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.I.48.D Kresowa Brygada Kawalerii – 6 pułk strzelców konnych
Google Scholar

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (PISM), Relacje: B.882 Historia z Kamp. Polskiej od 1.IX do 28.IX.1939 r. 4go Szw. „Zawarciańskiego” 6 P.S.K. – 1. P.KAW. K.O.P., Szkocja, sierpień 1940 roku
Google Scholar

Rosyjsko-niemiecki projekt digitalizacji niemieckich dokumentów w archiwach Federacji Rosyjskiej (Российско-германский проект по оцифровке германских документов в архивах Российской Федерации) https://milkowice.pl.tl https://wwii.germandocsinrussia.org/ [dostęp: 31.05.2021].
Google Scholar

Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch), RH26-30/1, Kriegstagebuch Nr. 1. 30 Infanterie-Division
Google Scholar

Niemieckie Archiwum Federalne (Bundesarchiv, BArch), RH37/6582, Kriegstagebuch vom Polenfeldzug des M.G. – Bataillon 6 (mot.) u. später Krad SchtzBtl. 40
Google Scholar

Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), II.13.12. Materiały z Kampanii Wrześniowej. Zespół akt Armii „Poznań”, Rozkazy i meldunki różne.
Google Scholar

Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), IX.2.3.134, Kolekcja Akt Wojskowego Biura Badań Historycznych, Wojna obronna Polski 1939, 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego
Google Scholar

Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982.
Google Scholar

Bielski M., Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Warszawa 1991.
Google Scholar

Cynk J.B., Polskie lotnictwo myśliwskie w boju wrześniowym, Gdańsk 2000.
Google Scholar

Die Geschichte der II./AR 66, [b.m.w.] 1983.
Google Scholar

Emmerling M., Luftwaffe nad Polską 1939, cz. 1, Jagdflieger, Gdynia 2002.
Google Scholar

Jarno W., Kozłowski W., 10 Dywizja Piechoty w wojnie 1939 roku, Pruszków 2016.
Google Scholar

Kaliński J., Motoryzacja a infrastruktura drogowa w Polsce po 1918 roku, [w:] T. Głowiński, R. Klementowski (red.), Na lądzie, w wodzie i w powietrzu… Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, Wrocław 2014, s. 138.
Google Scholar

Kozłowski W., Niedoszła akcja Armii „Poznań” między Prosną a Wartą w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 3, s. 117‒137.
Google Scholar

Kozłowski W., Wojskowe znaczenie ziemi łódzkiej w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 8, s. 93‒107.
Google Scholar

Kutrzeba T, Bitwa nad Bzurą (9‒22 września 1939 r.). Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań–Warszawa we wrześniu 1939 r., Warszawa 1957.
Google Scholar

Łydżba Ł., O walce PZL.23B Karaś nad Pęczniewem, „Na Sieradzkich Szlakach” 2012, R. XXVII, nr 3/107, s. 13‒15.
Google Scholar

Majewski M., Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku, Warszawa 2011.
Google Scholar

Molski J., Przez pobojowiska lotniczego Września 1939: Wędrówki z notatnikiem i łopatą, Czerwonak 2015.
Google Scholar

Pionier-Bataillon 30, Geschichte 1936–1945, Pionier-Kameradschaft, Lübeck [b.d.w.].
Google Scholar

Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Londyn 1986.
Google Scholar

Porczyński W., Kronika działań Kresowej Brygady Kawalerii w kampanii wrześniowej 1939 roku, [w:] Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, t. 1, Opracowania i dokumenty, A. Wesołowski i in. (red.), Warszawa‒Sochaczew‒Zduńska Wola 2021, s. 441.
Google Scholar

Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, cz. I, Plany i ich załamanie się, Warszawa 1969.
Google Scholar

Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Warszawa 1992.
Google Scholar

Rómmel J., Za honor i Ojczyznę. Wspomnienia dowódcy Armii „Łódź” i „Warszawa”, Warszawa 1991.
Google Scholar

Sawicka-Miszewska D., Sawicki L., Sawicki R., Tadeusz Sawicki (1912–1939) – lotnik poległy na ziemi szadkowskiej. Wspomnienie rodziny, „Biuletyn Szadkowski” 2017, t. 17, s. 135‒148. https://doi.org/10.18778/1643-0700.17.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1643-0700.17.09

Siła-Nowicki W., Wspomnienia i dokumenty, t. 1, Wrocław 2002.
Google Scholar

Stulczewski J., RWD‒14B „Czapla” i jego załoga zestrzelona w Górach Prusinowskich we wrześniu 1939 r. – prace eksploracyjne i upamiętnienie, „Biuletyn Szadkowski” 2018, t. 18, s. 79‒90. https://doi.org/10.18778/1643-0700.18.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1643-0700.18.06

Szepietowski K., 60 pułk piechoty na szlaku bojowym Ostrów Wlkp. ‒ Warszawa, [w:] Żołnierze września, Warszawa 1971, s. 116‒117.
Google Scholar

Tym J.S., Działania w rejonie Popowa 5 września 1939 roku, [w:] 6 Pułk Strzelców Konnych, Warszawa 2013, s. 67 i 71.
Google Scholar

Wawrzecki W., Historyczny „Biuletyn Lotniczy” poświęcony pamięci lotników 32 Eskadry Rozpoznawczej poległych 5 września 1939 r. w Wylazłowie koło Pęczniewa, Łódź 2008.
Google Scholar

Wesołowski A. i in. (red.), Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej, t. 1, Opracowania i dokumenty, Warszawa‒Sochaczew‒Zduńska Wola 2021.
Google Scholar

Wójcik T., Skrwawione miasto. Uniejów i jego region w czasie wojny obronnej 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 41‒63. https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.07.04

Wójcik T., Boraś J., Walki Oddziału Wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 Dywizji Piechoty Wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6–7 września 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2020, t. 9, s. 23‒57. https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02

Wróblewski J., Armia „Łódź” 1939, Warszawa 1975.
Google Scholar

Die Gliederungeiner Aufklärungs-Abteilung der Wehrmacht, [online] http://lexikon-wehrmacht.de/Gliederungen/AufklAbt/Gliederung.htm [dostęp: 18.04.2021].
Google Scholar

Gliederung und Stellenbesetzung der Wehrmacht, [online] http://gliederungundstellenbesetzung.blogspot.com [dostęp: 31.05.2021].
Google Scholar

Serwis internetowy Heleny Studzińskiej o wsi Miłkowice, [online] https://milkowice.pl.tl/ [dostęp: 20.04.2021].
Google Scholar

Serwis internetowy Komendy Powiatowej Policji w Poddębicach, [online] http://www.poddebice.policja.gov.pl [dostęp: 21.03.2021].
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-11-30

Jak cytować

Wójcik, T., & Boraś, J. (2021). Walka z dnia 5 września 1939 r. o most łączący Miłkowice z Popowem w świetle źródeł polskich i niemieckich. Biuletyn Uniejowski, 10, 97–148. https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.04

Numer

Dział

Articles