Wasylij A. Suchomliński: od wiejskiej szkoły do globalnej pedagogiki humanistycznej

Abstrakt

Pedagogika Wasilija A. Suchomlińskiego (1918–1970) to określony system wychowania dzieci i młodzieży. W.A. Suchomliński pracował w wielu wiejskich szkołach, od 1948 r. kierował szkołą pawłyską, był nauczycielem-innowatorem. Postawa pedagogiczna W.A. Suchomlińskiego charakteryzuje się przede wszystkim osobistym podejściem do wychowanków. Istota tego podejścia odzwierciedla nie tylko współzależność różnych oddziaływań wychowawczych na każde dziecko i ukierunkowanie procesu wychowawczego na kształtowanie osobowości twórczej o aktywnej postawie społecznej i dużej odpowiedzialności moralnej, ale także wychowanie przez zespół i w zespole, kiedy pedagogiczny wpływ na jednostkę i zespół jest realizowany równocześnie. Świadome podejście W. A. Suchomlińskiego do zagadnień kształtowania osobowości człowieka oznacza przede wszystkim dostrzeganie potrzeby celowego tworzenia warunków wstępnych do jego wychowania. Zdaniem pedagoga proces pedagogiczny jest realizowany tylko wtedy, gdy oddziaływanie wychowawcze zaspokaja potrzeby dziecka w zakresie rozwoju fizycznego, emocjonalnego i umysłowego. Aby zagwarantować właściwy kierunek procesowi wychowania, konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków do realizacji tej potrzeby. Warunki te obejmują zapewnienie normalnego rozwoju fizjologicznego i umysłowego dziecka, począwszy od chwili, gdy znajduje się ono jeszcze w łonie matki. Aby zapewnić dziecku podstawowe standardy życia, konieczne jest nie tylko zapoznanie rodziców z tymi normami, ale także wzbudzenie w nich chęci do ciągłego przestrzegania tych norm. Innymi słowy, zarówno systematyczna edukacja przyszłych rodziców, jak i celowa edukacja rodzinna są według W.A. Suchomlińskiego niezbędnymi warunkami wstępnymi w procesie wychowawczego oddziaływania na dziecko. Kierując się tym przekonaniem, nauczyciel organizuje kurs „Rodzina, małżeństwo, miłość, dzieci” dla uczniów szkół średnich. Dziesiątki lat przed oficjalnymi decyzjami o potrzebie powszechnej edukacji seksualnej i wychowania dyrektor szkoły w Pawłyszu przebudowuje program, wprowadzając przedmiot o kulturze w relacjach międzyludzkich. W.A. Suchomliński, uznając życzliwość, wzajemne zaufanie i czułość za czynniki warunkujące harmonijny rozwój sił wewnętrznych i możliwości dziecka, kontynuował tradycję wielkiego polskiego nauczyciela Janusza Korczaka. Jego stosunek do dzieci stał się dla nauczyciela z Pawłysza „testamentem na całe życie”. Pozostał wierny temu przymierzu do końca swoich dni. A prawdziwie ludzkie relacje między rodzicami postrzegał jako miłość. Małżeńską miłość definiował jako wysoce moralny trud tworzenia wzajemnego szczęścia, trud samokształcenia i wychowania dzieci. Z inicjatywy W.A. Suchomlińskiego powstała unikalna, nie mająca światowych analogii, „Szkoła dla Rodziców”. W tej „Szkole” nie tylko odbywały się wykłady na różne tematy, ale także odbywały się poufne rozmowy, podczas których wzajemnie wzbogacano się o doświadczenia związane z nauczaniem i wychowywaniem dzieci. Tak więc, pedagogika W.A. Suchomlińskiego rozważa problem rozwoju osobowego na globalnym poziomie humanistycznym, wskazując bezpośrednie i pośrednie wpływy oddziałujące na rozwijającego się człowieka.