Regionalism, regions, and regionalists of the Jewish Diaspora in Poland. A historical and ethnological sketch

Damian Kasprzyk

doi:10.18778/1506-6541.S2024.27

Autor

Damian Kasprzyk University of Łódź, Faculty of Philosophy and History, Practical Anthropology Unit

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.S2024.27

Słowa kluczowe:

regionalizm, historia Żydów polskich, etnografia, relacje międzykulturowe, biografistyka

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o warunki realizacji idei regionalistycznych w środowisku Żydów zamieszkujących ziemie polskie, szczególnie w XIX i XX w. Autor wskazuje na wewnętrzne zróżnicowanie tego środowiska określające rozmaity stosunek do lokalności i niejednorodne warunki uprawiania kojarzonych z regionalizmem aktywności. W tekście zaprezentowano wypowiedzi (deklaracje) przedstawicieli diaspory świadczące o przywiązaniu do ziemi (miejsc) urodzenia, a także ukazano działania, które można uznać za emanację tak nakreślonego związku. Przedstawiono sylwetki kilku pasjonatów o żydowskich korzeniach, realizujących swoje zainteresowania regionalistyczne w różnych miejscach Rzeczypospolitej i w różnych momentach jej historii. Wyeksponowano też kategorie nostalgii, sentymentu, zadomowienia oraz figurę małej ojczyzny.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bałaban M., “Praca mojego życia,” [in:] Księga jubileuszowa dla uczczenia sześćdziesięciolecie profesora Majera Bałabana. (Cz. I Akademia), Warsaw 1938.
Google Scholar

Bar-Itzhak H., Pioneers of Jewish etnography and folkloristics in Eastern Europe, Ljubljana 2010.
Google Scholar

Brandys K., Samson, Warsaw 1960.
Google Scholar

Damrosz J., Ojczyzna i jej regiony (region, regionalizm, edukacja lokalno-regionalna i etniczna), Płock–Warsaw 2007.
Google Scholar

Damrosz J., Region i regionalizm (studium interdyscyplinarne), Warsaw 1987.
Google Scholar

Doktór J., “Miejsce schronienia czy zbawienia: Polska w mesjańskich wyobrażeniach Żydów I Rzeczypospolitej,” Kwartalnik Historii Żydów 2014, no. 1.
Google Scholar

Fijałkowski P., “Emanuel Ringelblum jako badacz historii warszawskich Żydów,” Kwartalnik Historii Żydów 2015, no. 4.
Google Scholar

Fijałkowski P., “Polsko-żydowska topografia Warszawy. Z pism varsavianistycznych Ringelbluma,” Kwartalnik Historii Żydów 2015, no. 4.
Google Scholar

Fuks M., Hoffman Z., Horn M., Tomaszewski J., Żydzi polscy. Dzieje i kultura, Warsaw 1982.
Google Scholar

Gellner E., Narody i nacjonalizm, Warsaw 1991.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz O., “Benjamin (Binjamin) Wolf Segel,” [in:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, vol. 1, eds. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kowalska-Lewicka, A. Spiss, Kraków 2002.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz O., “Księga pamięci (‘memorbuecher’) a mit żydowskiego miasteczka,” Etnografia Polska 1991, vol. XXXV.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz O., “Maksymilian (Mordechaj) Goldstein,” [in:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, vol. 3, eds. A. Spiss, Z. Szromba-Rysowa, Wrocław–Kraków 2010.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz O., “Stara ojczyzna – w nowej ojczyźnie. Pojęcie ojczystego miejsca w tradycji polskich Żydów,” Lud 1998, vol. 82.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz, “Zróżnicowanie regionalne Żydów polskich,” [in:] Kultury regionalne i pogranicza kulturowe a świadomość etniczna, ed. I. Bukowska-Floreńska, series Studia Etnologiczne i Antropologiczne, vol. 2, Katowice 1999.
Google Scholar

Haraszkiewicz-Niewczas M., “Przestrzeń i miejsca obecności Żydów w Sieradzu w okresie II Rzeczypospolitej,” Zeszyty Wiejskie 2007, vol. XII.
Google Scholar

Haumann H., Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej, Warsaw 2000.
Google Scholar

Horn M., “Majer Bałaban – wybitny historyk Żydów polskich i pedagog 1877-1942. (W czterdziestolecie śmierci),” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce 1982, no. 3–4.
Google Scholar

Keff B., Strażnicy fatum. Literatura dekad powojennych o Zagładzie, Polakach, Żydach. Dyskurs publiczny wobec antysemityzmu, Warsaw 2020.
Google Scholar

Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warsaw 1996.
Google Scholar

Konończuk W., “Ziomkostwa Żydów polskich w Stanach Zjednoczonych. Studium przypadku landsmanszaftów Bielska Podlaskiego i Orli (1888-1993),” Kwartalnik Historii Żydów 2019, no. 1.
Google Scholar

Ławski J., “Dora Kacnelson. Ta, która ‘zgadła przyszłe wieki’,” [in:] Żydzi Wschodniej Polski. Seria II. W blasku i cieniu historii, eds. J. Ławski, B. Olech, series Colloquia Orientalia Bialostocensia. Literatura/Historia, vol. VII, Białystok 2014.
Google Scholar

Ławski J., “Żydzi Wschodniej Polski: w blasku i cieniu historii,” [in:] Żydzi Wschodniej Polski. Seria II. W blasku i cieniu historii, eds. J. Ławski, B. Olech, series Colloquia Orientalia Bialostocensia. Literatura/Historia, vol. VII, Białystok 2014.
Google Scholar

Mendelsohn E., Żydzi Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym, Warsaw 1992.
Google Scholar

Milewska-Młynik A., “Jakub Hoffman,” [in:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, vol. 4, eds. A. Spiss, J. Święch, Wrocław 2014.
Google Scholar

Nowakowska I., “Fenomen żydowskiej mniejszości narodowej w okresie międzywojennym na przykładzie Polski w latach 1918–1939,” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce 1989, no. 2.
Google Scholar

Polińska-Mackiewicz E., “Żydzi a polska wieś,” Zeszyty Wiejskie 2002, vol. V.
Google Scholar

Posern-Zieliński A., “Akulturacja,” [in:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, ed. Z. Staszczak, Warsaw–Poznań 1987.
Google Scholar

Potocki A., Słownik biograficzny Żydów z Podkarpackiego, Rzeszów 2010.
Google Scholar

Romaniuk Z., “Abraham Samuel Herszberg [Abram Szmul],” [in:] Słownik biograficzny białostocko-łomżyński, vol. 1, ed. A. Dobroński, Białystok 2002.
Google Scholar

Schulz B., Opowiadania. Wybór esejów i listów, Wrocław 1989.
Google Scholar

Skorowski H., “Współczesne ujęcie regionalizmu,” [in:] Regionalizm. Idea – tradycje – perspektywy rozwoju w muzealnictwie, ed. Z. Chlewiński, Płock 2007.
Google Scholar

Sowa K.Z., “Zmierzch i odrodzenie się lokalizmu w XX stuleciu. Uwagi o politycznych uwarunkowaniach procesów społeczno-gospodarczych,” [in:] Społeczności lokalne. Teraźniejszość i przyszłość, eds. B. Jałowiecki, K. Z. Sowa, P. Dudkiewicz, Warsaw 1989.
Google Scholar

Szukalak M., Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, series II, vol. 3, Łódź 2012.
Google Scholar

Tuszewicki M., “Badania nad etnografią Żydów aszkenazyjskich i ich znaczenie dla historiografii,” [in:] Żydzi polscy w oczach historyków. Tom dedykowany pamięci Profesora Józefa A. Gierowskiego, eds. A. Kaźmierczyk, A. Maślak-Maciejewska, Kraków 2018.
Google Scholar

Unterman A., Żydzi. Wiara i życie, Łódź 1989.
Google Scholar

Wapiński R., Polska i małe ojczyzny Polaków. Z dziejów kształtowania się świadomości narodowej w XIX i XX wieku po wybuch II wojny światowej, Wrocław–Warsaw–Kraków 1994.
Google Scholar

Wasilewski L., Kwestya żydowska na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Lviv 1913.
Google Scholar

Węglarz S., Tutejsi i inni. O etnograficznym zróżnicowaniu kultury ludowej, series Łódzkie Studia Etnograficzne, vol. XXXVI, Łódź 1997.
Google Scholar

Węgrzynek H., “Bałaban Majer,” [in:] Żydzi polscy. Historie niezwykłe, ed. M. Prokopowicz, Warsaw 2010.
Google Scholar

Węgrzynek H., “Schorr Mojżesz,” [in:] Żydzi polscy. Historie niezwykłe, ed. M. Prokopowicz, Warsaw 2010.
Google Scholar

Wodziński M., Chasydyzm. Atlas historyczny, graphic design by W. Spallek, Kraków–Budapest–Syracus 2019.
Google Scholar

Wolitz S.L., Sherman J., “Isaac Bashevis Singer jako lubelski regionalista,” Akcent 2003, no. 3.
Google Scholar

Wozniak T., “Historyczny fenomen żydowskiego sztetlu,” Kurier Galicyjski 2017, no. 8.
Google Scholar

Żebrowski R., “Haskala,” [in:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, vol. 1, eds. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, Warsaw 2003.
Google Scholar