Gatunek bukoliczny w literaturze europejskiej: geneza, dynamika i kierunek rozwoju historycznego
DOI:
https://doi.org/10.18778/1506-6541.29.04Słowa kluczowe:
gatunek bukoliczny, sielanka, pastorałka, powieść, ironia, psychologizm, diachroniaAbstrakt
Autor artykułu przekonuje, że gatunek bukoliczny jest obecnie postrzegany jako marginalny, a literaturoznawstwo skupia się głównie na opisach lokalnych, na przeciwstawianiu wsi z miastem, na wpisywaniu własnego rozumienia w pojęcie gatunku itp. Przy czym bukolika ujmowana jest nie w takich czy innych odcinkach synchronicznych, lecz w diachronii historycznej, głównie w perspektywie zmiany typów literatury na pograniczu starożytności i chrześcijaństwa, kiedy afirmujące życie ideały klasycznej bukoliki poddane były refleksji religijno-filozoficznej, która doprowadziła do przemian, począwszy od epoki odrodzenia kameralnej formy lirycznej w nasyconą społecznie i psychologicznie powieść i dramat. Autor artykułu powołuje się na metodologię rytualno-mitologicznych studiów literackich, gdyż w literaturze bukolicznej pobrzmiewają echa starożytnych rytuałów odnawiania życia i przezwyciężania śmierci. Podzielając pogląd Jonathana Z. Smitha, zgodnie z którym dla myśliwych i zbieraczy najważniejszą formą aktywności rytualnej jest inicjacja, a dla rolników ofiara, autor artykułu odwołuje się do szczegółowego porównania starożytnego bukolizmu, który od początku charakteryzował się pewną „miejską” ironią, nie tylko w ogólnej spirytualistycznej koncepcji Biblii, ale także w konkretnych motywach pasterskich w Pieśni nad Pieśniami, pokazując, jak podobne idee wpłynęły na zróżnicowanie i pogłębienie tego gatunku jako całości. Prześledzono, jak starożytna gloryfikacja beztroskiego życia chłopa komplikuje się przez chrześcijańskie poczucie memento mori. W epoce oświecenia filozoficzne nasycenie bukoliki znacznie wzrasta: przyroda staje się pożądanym środowiskiem życia i źródłem inspiracji, a nawet kryterium prawdy. Zwraca również uwagę, że powieść bukoliczna, jak każda powieść w okresie klasycyzmu, została uznana za „wyjętą spod prawa” – jako gatunek przez swoją genezę folklorystyczną, co nie przeszkodziło jej osiągnąć wyżyn w dyskursie sentymentalizmu jako przedstawieniu wewnętrznego świata uczuć. Artykuł przedstawia więc ogólny, panoramiczny obraz istnienia gatunku w jego diachronicznej postaci. Pokazano szczegółowo, w jaki sposób motywy sielankowo-pasterskie nie tylko kondensowały w sobie ducha obrzędów zrodzonych w pogańskiej starożytności, które utrwalały odwieczną walkę Życia i Śmierci, ale także wchodziły w dialog z wartościami biblijnymi, które wyznaczyły rozwój i ciągłe poszerzanie granic gatunku bukolicznego.
Pobrania
Bibliografia
Feokrìt, Ìdilìï, pereklad F. Samonenka. [Феокріт (Теокріт), Ідилії, nереклад Ф. Самоненка]. http://um.co.ua/11/11-5/11-51998.html
Google Scholar
Goracij Kvint Flakk, Ody, II.III., per. T. Azarkovič. [Гораций Квинт Флакк, Оды, II.III., nер. Т. Азаркович.] https://www.netslova.ru/azarkovich/horatius.html
Google Scholar
Horatius Flaccus Q., Carminum Liber Secundus, III. https://www.gutenberg.org/files/46938/46938-h/46938-h.htm
Google Scholar
Horatius Flaccus Q., Diffugere nives redeunt iam gramina campis… https://www.johnderbyshire.com/Readings/odes-4-7.html
Google Scholar
Isidori Hispalensis episcopi, Etymologiae, vol. II, books XI–XX, ed. W.M. Lindsay, Oxford 1985.
Google Scholar
Karamzin N., Kyplety iz odnoj sel'skoj komedii, [w :] N. Karamzin, Vse istoričeskie trudy, povesti, rasskazy i stihotvoreniâ v odnoj knige, igrannoj blagorodnymi lûbitelâmi teatra. [Карамзин Н., Куплеты из одной сельской комедии, [B:] Н. Карамзин, Все исторические труды, повести, рассказы и стихотворения в одной книге игранной благородными любителями театра.] https://www.kobo.com/au/en/ebook/dd0sCdDyMzCWtck6x0AQqA
Google Scholar
The Idylls of Theocritus, ed. R.J. Cholmeley, London 1901. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0228%3Atext%3DId.%3Apoem%3D1
Google Scholar
The idylls of Theocritus with the fragments Bion and Moschus, trans. by J.H. Hallard, London–New York [1924], p. XIV. https://archive.org/details/idyllsoftheocrit1924theo/mode/1up?view=theater
Google Scholar
Virgil, Eclogues. Georgics. Aeneid, books 1–6, trans. by H.R. Fairclough, rev. by G. Goold, Cambridge 1916, p. 24. https://www.loebclassics.com/view/virgil-eclogues/1916/pb_LCL063.25.xml
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.virgil-eclogues.1916
Zerov M., Antologìâ rimskoï poezìï: Katull. Vergìlìj. Goracìj. Propercìj. Ovìdìj. Marcìâl, Kiïv 1920. [Зеров М., Антологія римської поезії: Катулл. Вергілій. Горацій. Проперцій. Овідій. Марціял, Київ 1920.] https://elib.nlu.org.ua/view.html?id=9477
Google Scholar
Abramovič S.D., Psihologizm rannehristianskoj literatury, ego recepciâ I ottorženie, “Naukovì pracì Kam'ânec'-Podìl's'kogo nacìonal'nogo un-tu ìm. Ìvana Ogìênka. Fìlologìčnì nauki” 2017. [Абрамович С.Д., Психологизм раннехристианской литературы, его рецепция и отторжение, „Наукові праці Кам’янець-Подільського національного ун-ту ім. Івана Огієнка. Філологічні науки” 2017.]
Google Scholar
Čìkar'kova M.Û., Bìblìjne rozumìnnâ lûbini âk «carâ prirodi» ta osoblivostì jogo eksplìkacìï v epohu tehnokratizmu, „Učenye zapiski Tavričeskogo nacional'nogo universiteta im. V.I. Vernadskogo. Seriâ Filosofiâ. Kul'tyrologiâ. Psihologiâ. Sociologiâ” 2010. [Чікарькова М.Ю., Біблійне розуміння людини як «царя природи» та особливості його експлікації в епоху технократизму, „Ученые записки Таврического национального университета им. В.И. Вернадского. Серия Философия. Культурология. Психология. Социология” 2010], t. 23(62), no 2.
Google Scholar
Čiževs'kij D., Ukraïns'ke lìteraturne baroko. Vibranì pracì z davn'oï lìteraturi, Kiïv 2003. [Чижевський Д., Українське літературне бароко. Вибрані праці з давньої літератури, Київ 2003.]
Google Scholar
Derâgin G.B., P.I. Sidorov, A.G. Solov'ev, Social'no-psihologičeskie aspekty ženskih seksual'nyh dejstvij s životnymi, “Rossijskij psihiatričeskij žurnal” 1999. [Дерягин Г.Б., Сидоров П.И., Соловьев А.Г., Социально-психологические аспекты женских сексуальных действий с животными, „Российский психиатрический журнал” 1999], no 5.
Google Scholar
Fukuâma F., Velikij razryv, Moskva 2003. [Фукуяма Ф., Великий разрыв, Москва 2003.]
Google Scholar
Gifford T., Pastoral, Anti-Pastoral and Post-Pastoral, Cambridge 2013.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CCO9781139342728.003
Hejzinga J., Homo ludens. V teni zavtrašnego dnâ. Stat'l po istorii kul'tury, per. s nider., obŝ. red. i poslesl. G.M. Tavrizân, Moskva 1992. [Хейзинга Й., Homo ludens. В тени завтрашнего дня. Статьи по истории культуры, nер. с нидерл., oбщ. ред. и послесл. Г.М. Тавризян, Москва 1992.]
Google Scholar
Hunter R., Theocritus and the Archaeology of Greek Poetry, Cambridge 1996, p. 11.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511627378
Komar M., Czarownice i inni, Kraków 1980.
Google Scholar
Kostkiewiczowa T., Piosenka pasterska. Dziedzictwo sielanki w poezji polskiej XX wieku, „Prace Polonistyczne” 2016, seria LXXI, Łódź.
Google Scholar
Sickle J. van, Theocritus and the Development of the Conception of Bucolic Genre, „Ramus. Critical Studies in Greek and Roman Literature” 1976, vol. 5.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S0048671X00004343
Smith J.Z., The Domestication of Sacrifice, [in:] Smith J.Z., Relating Religion. Essays in the Study of Religion, Chicago 2004.
Google Scholar
Timofiejew A., Odbrązawianie rzymskiego klasyka. Horacy i Mickiewicz w krytycznoliterackich sądach Franciszka Morawskiego, [w:] W cieniu Mickiewicza, red. J. Leszczyna, M. Bąk, Katowice 2006.
Google Scholar
http://um.co.ua/11/11-5/11-51998.html
Google Scholar
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0228%3Atext%3DId.%3Apoem%3D1
Google Scholar
https://archive.org/details/idyllsoftheocrit1924theo/mode/1up?view=theater
Google Scholar
https://edufuture.biz/index.php?title
Google Scholar
https://elib.nlu.org.ua/view.html?id=9477
Google Scholar
https://www.gutenberg.org/files/46938/46938-h/46938-h.htm
Google Scholar
https://www.johnderbyshire.com/Readings/odes-4-7.html
Google Scholar
https://www.kobo.com/au/en/ebook/dd0sCdDyMzCWtck6x0AQqA
Google Scholar
https://www.loebclassics.com/view/virgil-eclogues/1916/pb_LCL063.25.xml
Google Scholar
https://www.netslova.ru/azarkovich/horatius.html
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.