Helena Radlińska w (o) międzywojennej Łodzi. Ludzie i miejsca
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.09Słowa kluczowe:
międzywojenna Łódź, kultura, oświata, opieka, uwspólnione doświadczenie, pokolenie historyczneAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest próba odtworzenia i ukazania związków, jakie łączyły Helenę Radlińską z pokoleniem historycznym międzywojennej Łodzi – pokoleniem reprezentującym środowisko naukowe/akademickie, oświatowe i samorządowe. W kręgu moich zainteresowań pozostawała istota wzajemnych relacji, ich kontekst, intensywność, okoliczności nawiązania znajomości/przyjaźni, ale również – z punktu widzenia procesu uwspólniania doświadczeń – rezultaty wspólnych spotkań, rozmów, projektów. Poszukując takich związków, mając na uwadze historyczno-pedagogiczny charakter badań, przeprowadziłam kwerendę źródłową wybranych prac zwartych i artykułów Radlińskiej, łódzkich archiwaliów i prasy z okresu 1918–1939, wydawnictw periodycznych o profilu społeczno-pedagogicznym oraz publikacji analizujących realia polityczno-ekonomiczne i społeczne tamtego okresu.
Bibliografia
Ajnenkiel E. (1938) Dr Stefan Kopciński. Realizator powszechnego nauczania w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 4, s. 369–383.
Google Scholar
Augustyniak J. (1920) Bibljoteki i czytelnictwo w Łodzi. Rozwój i stan obecny w: Informator m. Łodzi z kalendarzem na 1920 rok, rocznik 2, część I, Łódź, Magistrat Miasta Łodzi Wydział Statystyczny, s. 69–79.
Google Scholar
Augustyniak J. (1928) Doroczny Zjazd Bibljofilów i Bibljotekarzy oraz obchód 100-lecia Ossolineum we Lwowie, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 25, s. 454–456.
Google Scholar
Augustyniak J. (1938) Rola książki w życiu społeczeństw (Z okazji poświęcenia kamienia węgielnego pod gmach biblioteki publicznej w Łodzi), „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”, nr 6, s. 635–640.
Google Scholar
Augustyniak J. (1961) Nieznane fragmenty z historii Biblioteki Publicznej w Łodzi w: Z zagadnień teorii i praktyki bibliotekarskiej. Studia poświęcone pamięci J. Grycza, B. Horodyski (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 330–340.
Google Scholar
Augustyniakowa I. (1934/1935) Bibljoteki dziecięce w Łodzi. Historja i stan obecny, „Bibliotekarz”, rocznik VI, nr 3, 4, 5, s. 29–34.
Google Scholar
Banasiak S. (1982) Geneza i powstanie łódzkiego środowiska akademickiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, nr 9, s. 81–96.
Google Scholar
Baranowski K. (1977) Oddział Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi 1928–1939, Warszawa-Łódź, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Bibljoteki Miejskie (1929), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 44, s. 815.
Google Scholar
Brodowska H. (1958) Z dziejów kształcenia pracowników społeczno-oświatowych, 1925–1952, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 10, s. 121–169.
Google Scholar
Dekret z dnia 7 lutego 1919 r. o obowiązku szkolnym (1919) „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego”, nr 2, poz. 2.
Google Scholar
Dewey John (1968 [1947]) Expérience et éducation, trad. M.-A. Carroi, Paris, Libraire Armand Colin.
Google Scholar
Dębowski E. (2008) Jan Augustyniak (1893–1971), „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych”, rok 12, nr 7(52), s. 4–8,
Google Scholar
Działalność Zarządu Miejskiego w Łodzi w dziedzinie opieki nad dzieckiem (1938), Łódź, Nakładem Zarządu Miejskiego w Łodzi.
Google Scholar
Dziesięciolecie Bibljoteki Publicznej w Łodzi (1927), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 40, s. 13.
Google Scholar
EP. (1938) Wśród książek, „Łodzianin”, nr 19, s. 3.
Google Scholar
Gercz J. (1937) Spełnianie obowiązku szkolnego przez dziecko Bałut w: Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Prace z pedagogiki społecznej, H. Radlińska (red.), Warszawa, „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego, s. 87–145.
Google Scholar
Jaskulski M. (2001) Władze administracyjne Łodzi do 1939 r., Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kaczmarek I. (2013) Biblioteki oświatowe i publiczne w Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, nr 17, s. 75–95.
Google Scholar
Kafar M., Kamińska-Jatczak I. (2017) W kręgu transgeneracyjnych biografii naukowych. Zaczynając od Heleny Radlińskiej i Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, nr 1(4), s. 171–193, https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.11
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.11
Kamiński A. (1961) Zakres i podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej w: Pedagogika społeczna, H. Radlińska, wstęp R. Wroczyński, A. Kamiński, oprac. W. Wyrobkowa-Pawłowska, H. Radlińska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, s. XX–XLIV.
Google Scholar
Karwacki W.L. (1966) Kultura i oświata robotnicza w latach 1905–1939 w: Włókniarze łódzcy. Monografia, E. Rosset (red.), Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, s. 160–174.
Google Scholar
Konferencja Kobiet P.P.S. (1919), „Robotnik. Centralny Organ PPS”, nr 396, s. 3.
Google Scholar
Księga pamiątkowa dziesięciolecia samorządu miasta Łodzi 1919–1929 (1930), Łódź, Magistrat miasta Łodzi.
Google Scholar
Kulpiński F. (1986) Józef Czesław Babicki. Życie, działalność, dorobek pedagogiczny, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Lepalczyk I. (1994) Profesor Helena Radlińska w Łodzi. Działalność Nauczycielska i badawcza w: Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Paedagogica et Psychologica”, nr 34, s. 17–37.
Google Scholar
Lepalczyk I. (2001) Helena Radlińska. Życie i twórczość, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Lipiec W. (1973) Kultura i oświata w Łodzi w okresie międzywojennym, Łódź, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.
Google Scholar
Łuczyńska B. (1998) Badania historyczne w pedagogice w: Orientacje w metodologii badań pedagogicznych, S. Palka (red.), Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 122–124.
Google Scholar
Majewska A. (red.) (1948) Rodziny zastępcze Łodzi, Łódź, Polski Instytut Służby Społecznej.
Google Scholar
Majewska A. (1981) Słuchacze Studium Pracy Społeczno-Oświatowej WWP w latach 1925–1939 w: Problem kształcenia pracowników społecznych, I. Lepalczyk (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 30–46.
Google Scholar
Majorek Cz. (1995) Warsztat badawczy historyka wychowania dziejów najnowszych w: Stan i perspektywy historii wychowania, W. Jamrożek (red.), Poznań, Wydawnictwo Eruditus, s. 56–58, 60.
Google Scholar
Marynowicz-Hetka E. (2019a) Helena Radlińska i jej pokolenie historyczne: uwspólnianie doświadczeń i wzajemność oddziaływań w: Dziedzictwo idei i pęknięcia międzypokoleniowe w pedagogice polskiej. Wprowadzenie do problemu, L. Witkowski (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 111–120.
Google Scholar
Marynowicz-Hetka E. (2019b) Pedagogika społeczna. Pojmowanie aktywności w polu praktyki, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Marynowicz-Hetka E., Theiss W. (2004) Sylwetki łódzkich uczonych. Profesor Helena Radlińska. W sto dwudziestą piątą rocznicę urodzin i pięćdziesiątą rocznicę śmierci, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, zeszyt 75, s. 31–56.
Google Scholar
Miejska Pracownia Psychologiczna (1927–1929) w: Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Oświaty i Kultury, sygnatura 16306: Sprawozdania Wydziału Oświaty i Kultury 1927–1929, dokument 237.
Google Scholar
Miśkiewicz B. (1988) Wstęp do badań historycznych, Wydanie 5. zmienione, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 221–234.
Google Scholar
Nartonowicz-Kot M. (1985) Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919–1939, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica”, nr 21.
Google Scholar
Orsza H. (1921) Kierunek rozwoju oświaty pozaszkolnej, „Rocznik Pedagogiczny”, seria 2, t. 1, s. 463–466.
Google Scholar
Orsza-Radlińska H. (1924) Rola książki i biblioteki, „Rocznik Pedagogiczny”, seria 2, t. 2, s. 63–92.
Google Scholar
[Orsza-Radlińska H.] (1926) Po pierwszym roku działalności Studjum Pracy Społeczno-Oświatowej, Warszawa, Odbitka: „Samorząd”, nr 28, s. 11.
Google Scholar
Otwarcie roku akademickiego Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi (1928), „Łodzianin. Tygodniowy Organ Polskiej Partji Socjalistycznej”, nr 44, s. 6.
Google Scholar
Otwarcie VI-ej Miejskiej Wypożyczalni Książek dla dzieci i młodzieży (1928), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 44, s. 871.
Google Scholar
Otwarcie Wolnej Wszechnicy w Łodzi (1928), „Łodzianin. Tygodniowy Organ Polskiej Partji Socjalistycznej”, nr 45, s. 5.
Google Scholar
Petrykowski R. (1924) Szkoła pracy, „Szkoła i Nauczyciel”, nr 1, s. 3–81.
Google Scholar
Pertykowski R. (1961) Szkoła Doświadczalna w Łodzi w latach 1923–1929, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 2, s. 195–232.
Google Scholar
Petrykowski R. (1963) Szkoła eksperymentalna w Łodzi 1923–1929, Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar
Pierwszy zjazd w Krakowie (1919), „Robotnik. Centralny Organ PPS”, nr 361, s. 5.
Google Scholar
Piotrowski Z. (1925) Międzynarodowa oświata robotnicza w: Kalendarz Robotniczy P.P.S. na rok 1925, Warszawa, Wydawnictwo Jedności Robotniczej, s. 307–311.
Google Scholar
Plan Wykładów i Zajęć Pierwszego i Drugiego Roku Studjów. Rok Akad. 1929/30. Semestr letni [1929], Łódź, WWP Oddział w Łodzi.
Google Scholar
Plan Wykładów i Zajęć Pierwszego Roku Studjów. Rok Akad. 1928/29. Semestr letni [1928], Łódź, WWP Oddział w Łodzi.
Google Scholar
Pleszkun-Olejniczakowa E. (2015) Kulturowy rozwój Łodzi w okresie międzywojennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 3 (29), s. 7–24.
Google Scholar
Po roku pracy (1928), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 48 s. 927–931.
Google Scholar
Proponowane wykłady i prelegenci ([luty 1926]) w: Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Oświaty i Kultury, sygnatura 16875: Listy płacy prelegentów Miejskiego Uniwersytetu Powszechnego i odczytów powszechnych oraz różne sprawy 1921 1926, dokument 267.
Google Scholar
Przemówienie Prezydenta m. Łodzi Pana Bronisława Ziemięckiego (1928) w: Sprawozdanie z uroczystości otwarcia roku akademickiego Oddziału [WWP] w Łodzi 1928/29, Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 12–13.
Google Scholar
Przemówienie Wice-ministra Wyznań Relig. [Religijnych] i Oświecenia Publicznego Pana Sławomira Czerwińskiego w: Sprawozdanie z uroczystości otwarcia roku akademickiego Oddziału [WWP] w Łodzi 1928/29, Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 8–11.
Google Scholar
Puczyłowska S-a [Siostra] A. (1937) Dziewczęta kończące klasę siódmą w: Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Prace z pedagogiki społecznej, H. Radlińska (red.), Warszawa, „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego, s. 245–276.
Google Scholar
Radlińska H. (1924) Najważniejsze zagadnienia, „Rocznik Pedagogiczny”, seria 2, t. II, s. 203–214.
Google Scholar
Radlińska H. (1927) Zadania bibljoteki szkolnej, Warszawa, Związek Księgarzy Polskich.
Google Scholar
Radlińska H. (1928) Istota i zakres służby społecznej. Referat wygłoszony na zjeździe Polskich Pracowników Społecznych 15.VI.1928, Warszawa, Komitet Polski Międzynarodowej Konferencji Służby Społecznej, Dział Wydawnictw Związku Spółdzielni Spożywców R.P.
Google Scholar
Radlińska H. (1929a) Charakterystyka piśmiennictwa z zakresu pracy społecznej w: Bibljografia pracy społecznej 1900–1928, J. Muszkowski, H. Radlińska (red.), R. Rudzińska (oprac.), Warszawa, Skład Główny w Księgarni F. Hoesicka, s. VII-XXV.
Google Scholar
Radlińska H. (1929b [1928]) Książka wśród ludzi, Warszawa, Związek Księgarzy Polskich.
Google Scholar
Radlińska H. (1929c) Kształcenie bibljotekarzy oświatowych w: Pamiętnik I Zjazdu Bibljotekarzy Polskich we Lwowie (26 V–29 V 1928), J. B. Richter (oprac.), Lwów, Koło Związku Bibliotekarzy Polskich, s. 77–79.
Google Scholar
Radlińska H. (1935) Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Warszawa, „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Google Scholar
Radlińska H. (red.) (1937) Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Prace z pedagogiki społecznej, Warszawa, „Nasza Księgarnia” Spółka Akcyjna Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Google Scholar
Radlińska H. (1947) Zagadnienie opieki społecznej (Ze skrzyżowań teorii i praktyki), „Praca i Opieka Społeczna”, nr 4, s. 277–285.
Google Scholar
Radlińska H. (1948a) Odsyłacze w: Rodziny zastępcze Łodzi, A. Majewska (red.), Łódź, Polski Instytut Służby Społecznej, s. 204–206.
Google Scholar
Radlińska H. (1948b) Wiadomości wstępne w: Rodziny zastępcze Łodzi, A. Majewska (red.), Łódź, Polski Instytut Służby Społecznej, s. 7–15.
Google Scholar
Radlińska H. (1964a) Listy o nauczaniu i pracy badawczej (List piąty: Projekty i prace oświatowe pierwszych lat niepodległości) w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, H. Radlińska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, s. 373–400.
Google Scholar
Radlińska H. (1964b) Listy o nauczaniu i pracy badawczej (List jedenasty: W Łodzi) w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, H. Radlińska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, s. 462–473.
Google Scholar
Radlińska H. (1981 [1952]) Łodzianie na Sekcji Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie w: Problem kształcenia pracowników społecznych. Studia z pedagogiki społecznej i polityki społecznej TWWP, I. Lepalczyk (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 47–48.
Google Scholar
Rowid H., Radlińska H. (1928) Realizacja szkoły twórczej, „Rocznik Pedagogiczny”, Serja II, t. 3, s. 83–102.
Google Scholar
Rzepkowski A. (2008) Ludność miasta Łodzi w latach 1918–1939, Łódź, Wydawnictwo Naukowe Ibidem.
Google Scholar
Sempołowska S. (1919) Wnioski w sprawie „Opieki nad dzieckiem”, „Robotnik. Centralny Organ PPS”, nr 166, s. 2.
Google Scholar
Skład osobowy i spis wykładów na rok akademicki 1930/31 (1930), Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Google Scholar
Skład osobowy i spis wykładów na rok akademicki 1931/32 (1931), Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Google Scholar
Skład osobowy i spis wykładów na rok akademicki 1932/33 (1932), Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej,
Google Scholar
Skład osobowy i spis wykładów na rok akademicki 1933/34 (1933), Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Google Scholar
Skubała-Tokarska Z. (1967) Społeczna rola Wolnej Wszechnicy Polskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar
Socjalistyczny Samorząd m. Łodzi. Sprawozdanie z działalności za okres XII. 1927–XI. 1928 (1928), Łódź, Drukarnia H. Tarkowskiego w Łodzi.
Google Scholar
Sosnowska J. (2018) Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Sosnowska J. (2019) Prekursorskie inicjatywy Łodzi doby międzywojennej w edukacji, wychowaniu i opiece nad dzieckiem, „Pedagogika. Studia i Rozprawy”, t. XXVIII, s. 303–322, https://doi.org/10.16926/p.2019.28.23
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.16926/p.2019.28.23
Sosnowska J. (2013) Miejska Szkoła Pracy jako przykład nowatorstwa pedagogicznego w szkolnictwie powszechnym międzywojennej Łodzi w: Poznać – Zrozumieć – Doświadczyć. Konstruowanie wiedzy nauczyciela wczesnej edukacji, J. Bonar, A. Buła (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 187–208.
Google Scholar
Sosnowska J. (2016) Janina Pawłowska (1895–1972) i jej koncepcja wychowania oraz opieki nad dziećmi w międzywojennej Łodzi w: Obywatelki na obcasach. Kobiety w życiu publicznym (XIX–XXI w.) T. I, U. Kozłowska, T. Sikorski, A. Wątor (red.), Radzymin–Warszawa, Wydawnictwo Von Borowiecky, s. 281–297.
Google Scholar
Sosnowska J. (2020) Opieka nad dzieckiem w Polsce międzywojennej. Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Oddział Łódzki (1923–1939), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Sosnowska J. (2021) Opieka nad dzieckiem w pracach samorządu łódzkiego w okresie międzywojennym – projekty i ich realizacja, „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 24, nr 2, s. 63–85, https://doi.org/10.12775/SPI.2021.2.004
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2021.2.004
Sprawozdanie z działalności [Oddziału Łódzkiego WWP] w roku akademickim 1929/30 (1930), Łódź, Nakładem Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Google Scholar
Szczepańska B. (2002) Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Topolski J. (1984) Metodologia historii, Wydanie 3 poprawione i uzupełnione, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Umowa między Magistratem m. Łodzi, działającym w imieniu i na rzecz Gminy Miejskiej Łódź, a Zarządem Towarzystwa pod nazwą: Wolna Wszechnica Polska w Warszawie (1930), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 50, s. 966–967.
Google Scholar
„Uniwersytet pracy” w Łodzi. Dokształcanie ludzi pracujących na polu społecznem (1929), „Ilustrowana Republika”, nr 110, s. 5.
Google Scholar
Waltraus J.N. (1935) Troska samorządu o oświatę w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 6, s. 395–397.
Google Scholar
Wilamowska J. (1935) Wychowanie dzieci w zakładach i w rodzinach zastępczych, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 12, s. 761–763.
Google Scholar
Wisławski T. (1927) Samorządowa Opieka Społeczna w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 16, s. 24–31.
Google Scholar
Wisławski T. (1933) Opieka społeczna w mieście Łodzi w latach 1927–1932, Łódź, [brak wydawcy].
Google Scholar
Wydział Oświaty i Kultury (1924), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 24, s. 4.
Google Scholar
Zagadnienia pracy oświatowej zagranicą (1926), „Ilustrowana Republika”, nr 40, s. 7.
Google Scholar
Zalewski J. (1938) Realizacja powszechnego nauczania w Łodzi w: W służbie idei. Księga zbiorowa ku uczczeniu 35-lecia pracy Aleksego Rżewskiego 1902–1937, Łódź, Nakładem Komitetu uczczenia pracy Aleksego Rżewskiego, s. 373–388.
Google Scholar
