Humanistyczne wyzwania (nie)zrównoważenia procesów i praktyk społecznych (panorama tropów dwoistości / dual-process theory)

Lech Witkowski

doi:10.18778/2450-4491.15.15

Authors

Lech Witkowski Akademia Pomorska w Słupsku https://orcid.org/0000-0002-9940-5096

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.15

Keywords:

dual structure, sociological ambivalence, levels of complexity of systems of activity, practices and social processes, feedback mechanisms

Abstract

The article discusses the contemporary conflict over “meta-patterns” in the humanities. Aside from the introduction, it consists of seven sections. First, the author presents and objects to the dominant visions of cognitive strategies in contemporary humanities, which are defective when analyzing the complexity of phenomena and processes. Secondly, they are named and questioned as illusions about excellence in the dominant modes of the institutionalization of science. Thirdly, the author discusses examples pertaining to the increasing complexity of phenomena as a humanistic challenge. Fourthly, he refers to the concept of dual processes in culture and social practice. The fifth section illustrates the recurring problem of imbalance in the structure of such processes and practices, also highlighting the importance of an ecological approach, together with its new understanding of the humanities. The sixth section of the article examines the tension between the institutionalization and the intellectualization of discourse, for the sake of uniting them into one process. Finally, instead of a conclusion, in the seventh part the author offers some emphasis in the form of a message for the future in the postulated strategy of development and self-education.

Author Biography

Lech Witkowski, Akademia Pomorska w Słupsku

Lech Witkowski – philosopher and pedagogue, professor of humanities, he teaches at the Pomeranian University in Słupsk. His research interests concern: the philosophy of education and the history of pedagogical thought, in which he adopts the perspective of the so-called “applied humanities”. He has published 20 books and was (co-) editor of 15 publications. He devoted his monographic studies to such categories as: authority, life cycle, duality, identity, and remains under the fundamental influence of the concepts of such authors as: Bachelard, Bakhtin, Bauman, Erikson, Giroux, Habermas, Radlińska. He recently published Psychodynamiki i ich struktura. Studia z humanistyki stosowanej [Psychodynamics and their Structure. Studies in Applied Humanities] (2020), Bogdan Nawroczyński. Oddech myśli. Archiwalia główne [Bogdan Nawroczyński. A Breath of Thoughts. Main Archives] (ed., selection and comment 2020).

References

Bateson G. (2000) Steps to an Ecology of Mind. With a new Forward by Mary Catherine Bateson, Chicago and London, The University of Chicago Press.
Google Scholar

Bateson N., Jaworska-Witkowska M. (red.) (2017) Towards an ecology of mind: Batesonian legacy continued, Dąbrowa Górnicza, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu.
Google Scholar

Bateson N. (red.) (2017) After Gregory Bateson. Towards a new discource and applications, „Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, nr 12, zeszyt 1.
Google Scholar

Foucault M. (2012) Hermeneutyka podmiotu, tłum. M. Herer, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Hetmański M. (2000) Umysł jako dwoisty model mózgu i środowiska w: Poznanie, człowiek, wartości. Prace ofiarowane Zdzisławowi Cackowskiemu, J. Dębowski, M. Hetmański (red.), Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 137–151.
Google Scholar

Hetmański M. (2016) Epistemologia jako historia naturalna ludzkiego poznania, w: Humanistyczne wyzwania ekologii umysłu. Gregory Bateson w Polsce, M. Jaworska-Witkowska, L. Witkowski (red.), Warszawa, Fundacja na Rzecz Myślenia imienia Barbary Skargi, s. 302–323.
Google Scholar

Jaworska-Witkowska M., Witkowski L. (red.) (2016) Humanistyczne wyzwania ekologii umysłu. Gregory Bateson w Polsce, Warszawa, Fundacja na Rzecz Myślenia imienia Barbary Skargi.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2007) Uwagi na zakończenie – w kierunku transwersalności pedagogiki społecznej, [w:] Pedagogika społeczna. Debata. Podręcznik akademicki, E. Marynowicz-Hetka (red.), t. 2, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 352–569.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2014) Orientowanie działania – rama konceptualna pojmowania kultury praktyki w: Kultura praktyki przedstawicieli profesji społecznych – podejście mediacyjne w działaniu społecznym, E. Marynowicz-Hetka, L. Filion, D. Wolska-Prylińska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 17–31.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-351-1

Marynowicz-Hetka E. (2015) Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość: zarys stanowiska społeczno-pedagogicznego w: Pedagogika społeczna: wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 15–25.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-569-0

Maslow A. (1970) The psychology of science. A reconnaissance, foreword Arthur G. Wirth, Chicago, A Gateway Edition, Henry Regnery Company.
Google Scholar

Petrażycki L. (2002) O pobudkach postępowania i o istocie moralności i prawa, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Sloterdijk P. (2014) Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice, tłum. J. Janiszewski, wstęp A. Żychliński, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Tillich P. (2005), Teologia systematyczna, tłum. J. Marzęcki, tom III, Kęty, Wydawnictwo Antyk.
Google Scholar

Volk T. (1995) Metapatterns. Across Space, Time and Mind, New York, Columbia University Press.
Google Scholar

Witkowski L. (1994) Ambiwalencja jako kategoria dla socjologii edukacji w: Edukacja wobec zmiany społecznej. Księga dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Kwiecińskiemu w 30. rocznicę Jego pracy naukowej, J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Poznań–Toruń, Wydawnictwo Edytor, s. 189–200.
Google Scholar

Witkowski L. (2000) Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2007) Ambiwalencja jako kategoria dla socjologii edukacji w: Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność, L. Witkowski (red.), Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych, s. 205–215.
Google Scholar

Witkowski L. (2009) Ku integralności edukacji i humanistyki II. Postulaty – postacie – pojęcia – próby. Odpowiedź na Księgę jubileuszową, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2009a) Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej (przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2010) Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji, przedmowa Z. Kwieciński, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Witkowski L. (2011) Tradycja, specjalizacja, dyskursy, podręczniki. Z otwarcia, przebiegu i podsumowania debaty na Kolokwium III w: Przeszkody dla rozwoju humanistyki w szkołach wyższych (z pedagogiką w tle). W perspektywie troski o uniwersytet, kulturę humanistyczną i podręczniki, M. Jaworska-Witkowska, L. Witkowski (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 46–82.
Google Scholar

Witkowski L. (2013) Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2014) Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2015) Versus. O dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2016) Posłowie. Tradycja versus współczesność. Przyczynek do sporu o historię najnowszą myśli pedagogicznej w Polsce, w: M. Jaworska-Witkowska, Przechwytywanie tekstów. Powidoki czytania, Bydgoszcz, Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, s. 345–365.
Google Scholar

Witkowski L. (2018) Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Profesje społeczne versus ekologia kultury, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (red.) (2019) Dziedzictwo idei i pęknięcia międzypokoleniowe w pedagogice polskiej. Wprowadzenie do problemu, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2020) Psychodynamiki i ich struktura. Studia z humanistyki stosowanej, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2021) Wybuchowe idee dla pedagogiki i edukacji a procesy rozwoju duchowego, „Orbis Idearum”, t. 9, nr 1, s. 123–143.
Google Scholar

Witkowski L. (2022) Uroszczenia i transaktualność w humanistyce. Florian Znaniecki: dziedzictwo idei i jego pęknięcia, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Zięba S. (2004) Historia myśli ekologicznej, Lublin, Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Znaniecki F. (1940) The Social Role of the Man of Knowledge, New York, Columbia University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7312/znan94180

Znaniecki F. (1984) Społeczne role uczonych, wybór, wstęp, przekład i redakcja J. Szacki, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar