Krytycznie o twórczości i twórczo o krytycyzmie – uwarunkowania oraz aplikacje postawy konstruktywnie krytycznej

Iwona Czaja-Chudyba

doi:10.18778/2450-4491.07.05

Autor

Iwona Czaja-Chudyba Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.05

Słowa kluczowe:

myślenie krytyczne, kreatywność, nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej

Abstrakt

Celem artykułu będzie przedstawienie niektórych pytań oraz uwag w odniesieniu do problematyki rozwijania kreatywności, a także prezentacja nieco innego od stereotypowego rozumienia zagadnień krytycyzmu związanego z analizą uwarunkowań i potrzebą aplikacji orientacji konstruktywnie krytycznej. Przedstawione refleksje są wynikiem wieloletnich badań sondażowych i obserwacji nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. Zbliżenie podejść związanych z twórczością i krytycyzmem winno zaowocować powstawaniem badań i projektów dotyczących możliwości rozwijania konstruktywnej krytyki i stać się ważnym obszarem rozwoju kreatologii.

Biogram autora

Iwona Czaja-Chudyba - Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej

Dr hab., prof. UP jest psychologiem i pedagogiem. Zainteresowania naukowe autorki skupiają się na obszarach pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, psychopedagogiki twórczości i pedagogiki zdolności (szczególnie dotyczą optymalizacji procesu nauczania i wychowania, wielowymiarowej diagnozy i wspierania zdolności oraz myślenia twórczego i krytycznego). Jest autorką ponad 100 publikacji, w tym 5 monografii autorskich, a także 2 programów nauczania.

Bibliografia

Arlin P. K. (1990) Wisdom: the art of problem finding w: Wisdom. Its nature, origins, and development, R. Sternberg (ed.), New York, Cambridge University Press, s. 230 –243.
Google Scholar

Bodnar J., Buła A. (2013) Miejsce oraz rola pytań uczniów i nauczycieli w wybranych dyskursach pedagogiki wczesnoszkolnej w: Poznać – zrozumieć – doświadczyć. Konstruowanie wiedzy nauczyciela wczesnej edukacji, J. Bodnar, A. Buła (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 93–105.
Google Scholar

Buła A., Bodnar J. (2013) Dziecięce pytania w przedszkolnej i szkolnej przestrzeni edukacyjnej. Obecne i nieobecne potencjały w: Poznać – zrozumieć – doświadczyć. Konstruowanie wiedzy nauczyciela wczesnej edukacji, J. Bodnar, A. Buła (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 107–127.
Google Scholar

Cotrell S. (2005) Critical Thinking Skills. Developing Effective Analysis and Argument, New York, Palgrave Macmillan.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2009) Jak i o co pyta nauczyciel? – determinanty ciekawości poznawczej i postawy badawczej w edukacji w: Edukacyjne zagrożenia i wyzwania młodego pokolenia. Edukacja XXI wieku, t. 18, A. Czajkowska, W. Otwinowski (red.), Poznań, Wydawnictwo WSB, s. 187–196.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2010) Nauczyciel w sytuacji krytyki w: Jakość wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku. Edukacja XXI wieku, N. Majchrzak, A. Zduniak (red.), Poznań, Wydawnictwo WSB, s. 39–54.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2013a) Krytycyzm – wartością czy antywartością edukacji? w: Wartości w teorii i praktyce edukacyjnej, I. Adamek, Z. Szarota, E. Żmijewska (red.), Kraków, Wydawnictwo Naukowe UP, s. 121–129.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2013b) Myślenie krytyczne w kontekstach edukacji wczesnoszkolnej – uwarunkowania nieobecności, Kraków, Wydawnictwo Naukowe UP.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2015) Odkrywanie i wspieranie wartości w procesie dziecięcej twórczości, „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna”, nr 2 (6), s. 61–71.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I. (2017) „Dobry” i „zły” uczeń w przedzałożeniach przyszłych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w: Dobro i zło w wychowaniu dziecka, t. 2, Przeciw złu, M. Głażewski i B. Muchacka (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 115–130.
Google Scholar

Czaja-Chudyba I., Muchacka B. (2016) Nauczyciele wczesnej edukacji, Kraków, Wydawnictwo Petrus.
Google Scholar

Czakon D. (2001) Wzajemne oczekiwania nauczycieli i uczniów, „Edukacja i Dialog”, nr 2 (125).
Google Scholar

Dennet D. C. (2017) Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, tłum. K. Bielecka i M. Miłkowski, Kraków, Copernicus Center.
Google Scholar

Friedrich W., Sikora J. (2016) Wspieranie krytycznego myślenia jako cel w edukacji specjalistycznej z zakresu psychologii, „Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Pedagogika”, nr XXV, s. 175–185.
Google Scholar

Kwiatkowska H. (2005) Tożsamość nauczycieli, Gdańsk, GWP.
Google Scholar

Nęcka E. (1994) TRoP. Twórcze rozwiązywanie problemów, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Nęcka E. (1998) Trening twórczości, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Nęcka E. (1999) Proces twórczy i jego ograniczenia, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Nęcka E. (2001) Psychologia twórczości, Gdańsk, GWP.
Google Scholar

Nussbaum M. (2008) Kształcenie dla zysku, kształcenie dla wolności w: Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo, B. D. Gołębniak (red.), Wrocław, Wydawnictwo Naukowe DSW.
Google Scholar

Paul R. (1996) Dwie przeciwstawne teorie wiedzy, uczenia się i wykształcenia: dydaktyczna i krytyczna w: Filozofia dla dzieci. Wybór artykułów, B. Elwich, A. Łagodzka (red.), Warszawa, Fundacja Edukacja dla Demokracji.
Google Scholar

Paul R., Elder L. (2005) The Nature and Functions of Critical & Creative Thinking, Dillon Beach, CA, The Foundation for Critical Thinking.
Google Scholar

Paul R., Binker A. J. A., Weil D. (1995) Critical Thinking Handbook: K-3rd Grades, Santa Rosa, Foundation for Critical Thinking.
Google Scholar

Ruggiero V. R. (2003) Neglected Issues in the Field of Critical Thinking w: Critical Thinking and Reasoning. Current Research, Theory, and Practice, D. Fasco (ed.), Cresskill, New Jersey, Hampton Press, Inc.
Google Scholar

Starko A. J. (2005) Creativity in the classroom. Schools of Curious Delight, Mahwah, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Google Scholar

Stasińska M. (1990) Funkcjonowanie szkolne nauczycieli w: Systemowe uwarunkowania funkcjonowania zawodowego nauczycieli w Polsce, E. Nasalska, M. Stasińska (red.), Warszawa, Instytut Socjologii UW.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2006) Teoretyczne i metodyczne podstawy procesu rozwijania zdolności „myślenia pytajnego” w: Edukacja artystyczna a potencjał twórczy człowieka, W. Limont, K. Nielek-Zawadzka (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2007) Pedagogika twórczości, Gdańsk, GWP.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2009) Trening kreatywności, Gliwice, Wydawnictwo Helion.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2017) Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności, Łódź, Wydawnictwo UŁ.
Google Scholar

Środa M. (2012) Rzecz o myśleniu (polemika z prezesem PZU Andrzejem Klesykiem), „Wprost”, nr 19/2012 (1525).
Google Scholar

Tyszka T. (1999) Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, Gdańsk, GWP.
Google Scholar

Wasilewska-Kamińska E. (2016) Myślenie krytyczne jako cel kształcenia, Warszawa, Uniwersytet Warszawski.
Google Scholar

Wiechnik R. (2000) Obraz ucznia idealnego w percepcji nauczycieli szkół podstawowych, „Psychologia Rozwojowa. Edukacja dla rozwoju twórczości”, t. 5, nr 3–4, s. 255–266.
Google Scholar

Wiechnik R. (2002) Obraz ucznia idealnego w relacji do obrazu ucznia twórczego w percepcji nauczycieli szkół podstawowych w: Nowe teorie twórczości. Nowe metody pomocy w tworzeniu, K. J. Szmidt, K. T. Piotrowski (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 111–122.
Google Scholar