Humanistyczne wyzwania (nie)zrównoważenia procesów i praktyk społecznych (panorama tropów dwoistości / dual-process theory)

Lech Witkowski

doi:10.18778/2450-4491.15.15

Autor

Lech Witkowski Akademia Pomorska w Słupsku https://orcid.org/0000-0002-9940-5096

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.15

Słowa kluczowe:

dwoista struktura, ambiwalencja socjologiczna, poziomy złożoności układów czynności, praktyk i procesów społecznych, mechanizmy sprzężeń zwrotnych

Abstrakt

Tekst zajmuje się współczesnym sporem w humanistyce o „metawzorce”. Składa się, poza wstępem, z siedmiu bloków rozważań. Po pierwsze, autor określa i zgłasza sprzeciw wobec dominujących wizji strategii poznawczej w humanistyce współczesnej, jako ułomnych wobec złożoności zjawisk i procesów. Po drugie, są nazwane i zakwestionowane jako iluzje przekonania dotyczące doskonałości w dominujących trybach instytucjonalizacji nauki. Po trzecie, omówione zostają przykłady narastania złożoności zjawisk jako wyzwania humanistycznego. Po czwarte, mówi się o pojęciu podwójnych (dual) (dwoistych) procesów w kulturze i praktyce społecznej. Piąty człon rozważań stanowi ilustrację problematyki powracającego niezrównoważenia w strukturze takich procesów i praktyk, akcentując także wagę podejścia ekologicznego z jego nowym pojmowaniem w humanistyce. Szósta część tekstu omawia napięcia między instytucjonalizacją i intelektualizacją dyskursu, w trosce o ich zespalanie w jeden proces. Wreszcie po siódme, zamiast zakończenia autor czyni akcenty w formie posłania dla przyszłości w postulowanej strategii rozwoju i samokształcenia.

Biogram autora

Lech Witkowski - Akademia Pomorska w Słupsku

Lech Witkowski – filozof i pedagog, profesor nauk humanistycznych, wykłada w Akademii Pomorskiej w Słupsku. Jego zainteresowania badawcze dotyczą: filozofii edukacji i historii myśli pedagogicznej, buduje perspektywę tzw. „humanistyki stosowanej”. Opublikował 20 książek i był (współ)redaktorem 15 publikacji. Studia monograficzne poświęcił takim kategoriom, jak: autorytet, cykl życia, dwoistość, tożsamość. Pozostaje pod zasadniczym wpływem koncepcji takich autorów, jak: Bachelard, Bachtin, Bauman, Erikson, Giroux, Habermas, Radlińska. Ostatnio ukazały się jego książki: Psychodynamiki i ich struktura. Studia z humanistyki stosowanej (2020), Bogdan Nawroczyński. Oddech myśli. Archiwalia główne (red., wybór i kom. 2020).

Bibliografia

Bateson G. (2000) Steps to an Ecology of Mind. With a new Forward by Mary Catherine Bateson, Chicago and London, The University of Chicago Press.
Google Scholar

Bateson N., Jaworska-Witkowska M. (red.) (2017) Towards an ecology of mind: Batesonian legacy continued, Dąbrowa Górnicza, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu.
Google Scholar

Bateson N. (red.) (2017) After Gregory Bateson. Towards a new discource and applications, „Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, nr 12, zeszyt 1.
Google Scholar

Foucault M. (2012) Hermeneutyka podmiotu, tłum. M. Herer, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Hetmański M. (2000) Umysł jako dwoisty model mózgu i środowiska w: Poznanie, człowiek, wartości. Prace ofiarowane Zdzisławowi Cackowskiemu, J. Dębowski, M. Hetmański (red.), Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 137–151.
Google Scholar

Hetmański M. (2016) Epistemologia jako historia naturalna ludzkiego poznania, w: Humanistyczne wyzwania ekologii umysłu. Gregory Bateson w Polsce, M. Jaworska-Witkowska, L. Witkowski (red.), Warszawa, Fundacja na Rzecz Myślenia imienia Barbary Skargi, s. 302–323.
Google Scholar

Jaworska-Witkowska M., Witkowski L. (red.) (2016) Humanistyczne wyzwania ekologii umysłu. Gregory Bateson w Polsce, Warszawa, Fundacja na Rzecz Myślenia imienia Barbary Skargi.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2007) Uwagi na zakończenie – w kierunku transwersalności pedagogiki społecznej, [w:] Pedagogika społeczna. Debata. Podręcznik akademicki, E. Marynowicz-Hetka (red.), t. 2, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 352–569.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2014) Orientowanie działania – rama konceptualna pojmowania kultury praktyki w: Kultura praktyki przedstawicieli profesji społecznych – podejście mediacyjne w działaniu społecznym, E. Marynowicz-Hetka, L. Filion, D. Wolska-Prylińska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 17–31.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-351-1

Marynowicz-Hetka E. (2015) Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość: zarys stanowiska społeczno-pedagogicznego w: Pedagogika społeczna: wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 15–25.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-569-0

Maslow A. (1970) The psychology of science. A reconnaissance, foreword Arthur G. Wirth, Chicago, A Gateway Edition, Henry Regnery Company.
Google Scholar

Petrażycki L. (2002) O pobudkach postępowania i o istocie moralności i prawa, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Sloterdijk P. (2014) Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice, tłum. J. Janiszewski, wstęp A. Żychliński, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Tillich P. (2005), Teologia systematyczna, tłum. J. Marzęcki, tom III, Kęty, Wydawnictwo Antyk.
Google Scholar

Volk T. (1995) Metapatterns. Across Space, Time and Mind, New York, Columbia University Press.
Google Scholar

Witkowski L. (1994) Ambiwalencja jako kategoria dla socjologii edukacji w: Edukacja wobec zmiany społecznej. Księga dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Kwiecińskiemu w 30. rocznicę Jego pracy naukowej, J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Poznań–Toruń, Wydawnictwo Edytor, s. 189–200.
Google Scholar

Witkowski L. (2000) Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2007) Ambiwalencja jako kategoria dla socjologii edukacji w: Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność, L. Witkowski (red.), Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych, s. 205–215.
Google Scholar

Witkowski L. (2009) Ku integralności edukacji i humanistyki II. Postulaty – postacie – pojęcia – próby. Odpowiedź na Księgę jubileuszową, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2009a) Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej (przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2010) Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji, przedmowa Z. Kwieciński, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Witkowski L. (2011) Tradycja, specjalizacja, dyskursy, podręczniki. Z otwarcia, przebiegu i podsumowania debaty na Kolokwium III w: Przeszkody dla rozwoju humanistyki w szkołach wyższych (z pedagogiką w tle). W perspektywie troski o uniwersytet, kulturę humanistyczną i podręczniki, M. Jaworska-Witkowska, L. Witkowski (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 46–82.
Google Scholar

Witkowski L. (2013) Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2014) Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2015) Versus. O dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2016) Posłowie. Tradycja versus współczesność. Przyczynek do sporu o historię najnowszą myśli pedagogicznej w Polsce, w: M. Jaworska-Witkowska, Przechwytywanie tekstów. Powidoki czytania, Bydgoszcz, Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, s. 345–365.
Google Scholar

Witkowski L. (2018) Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Profesje społeczne versus ekologia kultury, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (red.) (2019) Dziedzictwo idei i pęknięcia międzypokoleniowe w pedagogice polskiej. Wprowadzenie do problemu, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Witkowski L. (2020) Psychodynamiki i ich struktura. Studia z humanistyki stosowanej, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2021) Wybuchowe idee dla pedagogiki i edukacji a procesy rozwoju duchowego, „Orbis Idearum”, t. 9, nr 1, s. 123–143.
Google Scholar

Witkowski L. (2022) Uroszczenia i transaktualność w humanistyce. Florian Znaniecki: dziedzictwo idei i jego pęknięcia, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Zięba S. (2004) Historia myśli ekologicznej, Lublin, Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Znaniecki F. (1940) The Social Role of the Man of Knowledge, New York, Columbia University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7312/znan94180

Znaniecki F. (1984) Społeczne role uczonych, wybór, wstęp, przekład i redakcja J. Szacki, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar