Wyrównywanie szans: zrównoważona infrastruktura i włączające środowiska dla starzejącego się społeczeństwa Polski w ramach Programu Feniks

Katarzyna Piecuch; Agnieszka Sznajder

doi:10.18778/1733-3180.35.04

Authors

Katarzyna Piecuch Doctoral School of University of Agriculture in Krakow Department of Management and Economics of Enterprises https://orcid.org/0009-0001-1770-0965
Agnieszka Sznajder Jagiellonian University, Department of Security, Safety and Equal Treatment

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.35.04

Keywords:

ageing population, sustainable infrastructure, inclusive environments, climate change adaptation, EU funds

Abstract

The article aims to evaluate the potential impact of the European Funds for Infrastructure Climate and Environment Program 2021–2027 (Feniks Program) on the spatial determinants of older people’s situation in Poland, particularly in light of climate change adaptation. The evaluation focuses on those Program priorities that can effectively address institutional discrimination against older people and minimise the risks associated with the adverse effects of climate change on this demographic. This study employs a mixed- methods approach, combining quantitative analysis of demographic data from sources such as Eurostat and GUS (period: 2002–2022) with qualitative evaluations of policy documents. The research focuses on assessing regional variations in the ageing process and the effectiveness of Feniks Program priorities in addressing these variations. In the demographic analysis, comparisons were made across all EU countries and regionally for differences between provinces in Poland. Due to its nationwide nature, the potential impact of Feniks is analysed for the entire country. The program’s focus on energy modernisation, water management, and green infrastructure has the potential to significantly improve the living conditions of the elderly and combat the negative impact of climate change on their situation. Investments in energy-efficient buildings, urban adaptation projects, and circular economy initiatives are crucial. The program prioritises less developed regions and urban areas most affected by demographic ageing and climate change challenges. The Feniks Program is well-positioned to enhance the quality of life for Poland’s ageing population by addressing key infrastructure and environmental challenges. The Program provides separate measures targeting urbanised areas, which is particularly important given the increasing number of older people in cities. However, the success of these initiatives depends on effective implementation and continuous monitoring to ensure inclusivity and sustainability. Future research should focus on the long-term impacts of these projects and explore additional measures to support the elderly in adapting to climate change.

Downloads

References

Alina C., Donatella F., Raffaella M., Nicola M., 2013, Demographics and Health in the Eu27 Development Process, “Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 93: 704– 708. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.09.265
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.09.265

Bakalarczyk R., 2021, Starzejące się społeczeństwo-prognozy, wyzwania, możliwości, https://caritas.pl/wp-content/uploads/2021/09/caritas-raport-senior.pdf
Google Scholar

BIGInfomonitor, 2022, Emeryci nie radzą sobie z drożyzną. Mają już ponad 10 mld zł długu, https://secure.sitebees.com/file/attachment/2282095/4/emeryci_nie_radza_sobie_z_drozyzna_maja_juz_ponad_10_mld_zl_dlugu.docx
Google Scholar

Błażejczyk K., 2014, Miejska wyspa ciepła w Warszawie: uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne (J. Puskarz, Ed.), Wydawnictwo Akademickie SEDnO Spółka z o.o. https://rcin.org.pl/Content/56055/WA51_74963_r2014_Miejska-wyspa-ciepla.pdf
Google Scholar

Błędowski P., Mossakowska M., Grodzicki T., zdrojewski T., 2021, Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem, Gdański Uniwersytet Medyczny. https://polsenior2.gumed.edu.pl/attachment/attachment/82370/Polsenior_2.pdf
Google Scholar

Bryant N., Boerner K., Program G. (2022). The Impact of Climate Change: Why Older Adults are Vulnerable, https://ltsscenter.org/reports/The_Impact_of_Climate_Change_Why_Older_Adults_are_Vulnerable.pdf
Google Scholar

Coates L., Haynes K., O’Brien J., McAneney J., De Oliveira F.D., 2014, Exploring 167 years ofvulnerability: Examiningextremeheateventsin Australia 1844–2010,“Environmental Science and Policy”, 42: 33–44. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2014.05.003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.envsci.2014.05.003

Directive on the Accessibility Requirements for Products and Services, 2019, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/En/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L0882
Google Scholar

Eurostat, 2020, Ageing Europe LOOKING AT THE LIVES OF OLDER PEOPLE IN THE EU 2020 edition, https://doi.org/10.2785/628105
Google Scholar

Eurostat, 2024, Populationon 1st Januarybyage, sex andtypeofprojection, https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/proj_23np/default/table?lang=en&category=proj.proj_23n
Google Scholar

Gosik B., 2015, Rekreacja i aktywność ruchowa starszych osób. Przykład mieszkańców województwa łódzkiego, “Space – Society – Economy”, 14: 151–163. https://doi.org/10.18778/1733-3180.14.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.14.09

Gov.pl, 2023, LIHC index, https://dane.gov.pl/pl/dataset/2160/resource/38948,ubostwo-energetyczne-wskazniki-2021/table?page=1&per_page=20&q=&sort=
Google Scholar

GUS, 2020, Zdrowie i ochrona zdrowia w 2020 r., Główny Urząd Statystyczny.
Google Scholar

GUS, 2021a, Analizy statystyczne. Jakość życia osób starszych w Polsce. Główny Urząd Statystyczny.
Google Scholar

GUS, 2021b, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2021 r. Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/osoby-starsze/
Google Scholar

GUS, 2022a, Infrastruktura komunalna w 2021 r., Główny Urząd Statystyczny.
Google Scholar

GUS, 2022b, Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w lipcu 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny.
Google Scholar

GUS, 2022c, Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2021 roku, Główny Urząd Statystyczny. https://www.ipiss.com.pl/?zaklady=minimum-socjalne-oraz-minimum-egzystencji
Google Scholar

Jarosz E., 2023, Direct Exposure to Green and Blue Spaces is Associated with Greater Mental Wellbeing in Older Adults, “Journal of Aging and Environment”, 37(4): 460– 477. https://doi.org/10.1080/26892618.2022.2109792
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/26892618.2022.2109792

Kalinowski H., Regulski A., Antosiewicz M., Witajewski J., Naukowa F., 2019, Ocena wpływu realizacji polityki spójności na kształtowanie się wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą modelu EUImpactMOD, https://www.ewaluacja.gov.pl/media/82203/MR_model_raport_30.pdf
Google Scholar

Kaliszewska M., 2022, Czyste powietrze dla prężnych i bogatych - aby dostać dotację, trzeba mieć wkład własny i środki na audyt energetyczny - rp.pl, https://www.rp.pl/w-sadzie-i-w-urzedzie/art37696701-czyste-powietrze-tylko-dla-preznych-i-bogatych
Google Scholar

Kreutz A., 2024, Student and senior views on sustainable park design and intergenerational connection: A case study of an urban nature park, “Landscape and Urban Planning”, 241. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2023.104920
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2023.104920

Kryńska E., Szukalski P., 2013, Rozwiązania sprzyjające aktywnemu starzeniu się w wybranych krajach Unii Europejskiej : raport końcowy.
Google Scholar

Kurek S., 2011, Population changes in Poland: A second demographic transition View, “Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 19: 389–396. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.05.146
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.05.146

Łobodzińska A., 2016, Starzejące się społeczeństwo wyzwaniem dla zrównoważonego rozwoju, „Prace Geograficzne”, 144. https://doi.org/10.4467/20833113PG.16.007.5132
Google Scholar

Majdzińska A., 2021, Ocena homogeniczności regionów w Polsce z punktu widzenia struktury wieku ludności, „Space – Society – Economy”, 32: 131–151. https://doi.org/10.18778/1733-3180.32.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.32.06

Maj-Waśniowska K., Jedynak T., 2020, The issues and challenges of local government units in the era of population ageing, “Administrative Sciences”, 10(2). https://doi.org/10.3390/admsci10020036
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/admsci10020036

Małuszyńska I., Blicharska M.W., Białczak E.M., Małuszyński M.J., 2018, Znaczenie terenów zieleni miejskiej w kreowaniu polityki przestrzennej miast na przykładzie Pruszkowa, „Space – Society – Economy”, 23: 41–54. https://doi.org/10.18778/1733-3180.23.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.23.03

Mashhoodi B., 2021, Who is more dependent on gas consumption? Income, gender, age, and urbanity impacts, “Applied Geography”, 137: 102602. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2021.102602
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2021.102602

MFiPR, 2022, Wpływ polityki spójności na rozwój społeczno-gospodarczy Polski i regionów w latach 2004–2020, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Krajowe Obserwatorium Terytorialne, Warszawa. https://www.ewaluacja.gov.pl/media/108925/Broszura_modele2021_web_pl.pdf
Google Scholar

MFiPR, 2023, Szczegółowy opis priorytetów. Program FEnIKS_21-27. https://www.feniks.gov.pl/media/129088/SzOP_FEnX_005_pdf.pdf
Google Scholar

Michalak W., Piekarska B., Samoliński B., Karaczun z.M., 2022, Wpływ zmiany klimatu na zdrowie seniorów, Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki, Warszawa. http://lekarzedlaklimatu.pl/wp-content/uploads/2023/06/ZDROWIE_SENIOROW_RAPORT_1.pdf
Google Scholar

NIK, 2018, Ochrona praw konsumenta energii elektrycznej, najwyższa Izba Kontroli, Warszawa. https://www.nik.gov.pl
Google Scholar

PARP, 2021, Starzenie się społeczeństwa-wyzwanie dla rynku pracy, aktywizacja pracowników 50+ Spis treści, https://strefainwestorow.pl/artykuly/analizy/20191223/starzenie-sie-spoleczenstwa-inwestowanie
Google Scholar

Pielesiak I., 2017, Participation in urban life and obstacles for mobility of the elderly in Łódź, “Space – Society – Economy”, 20: 89–107. https://doi.org/10.18778/1733-3180.20.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.20.06

Program FEnIKS_21-27, 2023, https://www.feniks.gov.pl/media/114714/FEnIKS_21_27_Przyjety_sklad4.pdf
Google Scholar

Rychtaříková J., 2019, Perception of population ageing and age discrimination across EU countries, “Population and Economics”, 3(4): 1–29. https://doi.org/10.3897/popecon.3.e49760
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3897/popecon.3.e49760

Sadzik J., Basińska A., Łukasik M., Kropisz A., 2023, Raport o biedzie 2023, Stowarzyszenie Wiosna, Kraków.
Google Scholar

Shin H.H., Gogna P., Maquiling A., Parajuli R.P., Haque L., Burr B., 2021, Comparison of hospitalization and mortality associated with short-term exposure to ambient ozone and PM2.5 in Canada, “Chemosphere”, 265. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2020.128683
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2020.128683

Stypińska J., nikander P., 2018, Ageism and Age Discrimination in the Labour Market: A Macrostructural, [in:] J.L. Powell (ed.), International Perspectives on Aging Series editors, University of Lancashire, Preston, Lancashire, UK. http://www.springer.com/series/8818
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-73820-8_6

Szatur-Jaworska B., Szukalski P., 2014, Aktywne starzenie się. Przeciwdziałenie barieriom, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Szukalski P., 2008, Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, [in:] J.T. Kowaleski, P. Szukalski (eds.), Starzenie się ludności Polski - między demografią a gerontologią społeczną, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Szukalski P., 2015, Dyskryminacja ze względu na wiek jako bariera jakości życia seniorów, „Space – Society – Economy”, 14: 11–23. https://doi.org/10.18778/1733-3180.14.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.14.01

Temsumrit N., 2023, Can aging population affect economic growth through the channel of government spending? https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e19521
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e19521

van den Heuvel W.J.A., van Santvoort M.M., 2011, Experienced discrimination amongst European old citizens, “European Journal of Ageing”, 8(4), 291–299. https://doi.org/10.1007/s10433-011-0206-4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10433-011-0206-4

Weis D.S., Menne B., 2015, Improving environment and health in Europe: how far have we gotten? -en. https://www.researchgate.net/publication/327843796
Google Scholar

WHO, 2015, Biodiversity and Health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/biodiversity-and-health
Google Scholar

Wyles K.J., White M.P., Hattam C., Pahl S., King H., Austen M., 2017, Are Some Natural Environments More Psychologically Beneficial Than Others? The Importance of Type and Quality on Connectedness to Nature and Psychological Restoration, “Environment and Behavior”, 51(2): 111–143. https://doi.org/10.1177/0013916517738312
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0013916517738312

ZUS, 2023, Struktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2022 roku, zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków. https://psz.zus.pl
Google Scholar