Islam a architektura i urbanistyka w czasach przemian. Społeczno-kulturowe aspekty przekształceń zabudowy mieszkaniowej w krajach arabskich Afryki Północnej

Abstrakt

Świat arabski Północnej Afryki ukształtowany został przez islam, który określił sposób życia oraz zasady postępowania społeczności muzułmańskich. Styl i formy życia wykreowane w cywilizacji islamu stały się w dziejach świata jednym z ważniejszych paradygmatów kulturowych. Uwarunkowania te wytworzyły charakterystyczny obraz miasta arabskiego, jego struktury urbanistycznej oraz stosowanych form architektury.

Od lat 70-tych XX wieku kraje arabskie doświadczają ogromnych przemian: politycznych, gospodarczych, społecznych i kulturowych. Obserwujemy powstawanie nowego modelu życia oraz tworzenie się nowej kultury zamieszkiwania, która jest odzwierciedleniem szerszego spektrum zmian mających miejsce w tych społeczeństwach. Realizowane obecnie struktury i formy zamieszkiwania wzorowane są na rozwiązaniach “zachodnich”, które są odmienne od rozwiązań tradycyjnych. Są one niedostosowane do wymogów środowiska naturalnego i pozostają w dużej sprzeczności z zasadami określonymi przez Koran i sunnę. Rozdźwięk pomiędzy wymogami religijnymi a warunkami tworzonymi przez współczesne modernistyczne rozwiązania architektoniczno-urbanistyczne powoduje liczne niedogodności, które często uniemożliwiają ich mieszkańcom realizację stylu życia i form zachowań zgodnych z wymogami islamu oraz odwiecznymi zwyczajami.

Artykuł jest omówieniem obserwacji tradycyjnej i współczesnej zabudowy mieszkaniowej, przeprowadzonych przez autora w Algierii (1978) i Libii (1984-1988). Zmiany w sposobach kształtowania przestrzeni urbanistycznej i form mieszkalnych zmuszają do postawienia pytań dotyczących możliwości realizacji współczesnej zabudowy mieszkaniowej w sposób zapewniający zachowanie tożsamości miejsca i kontynuację tradycji budowlanej zgodnie z wymogami islamu oraz warunkami naturalnymi środowiska.