Torty z piasku, parafinowe kremy i owoce z plastiku – czyli futuryzm w dyskursie polskiej prasy kobiecej z lat 1970–1979

Anna Węgiel

doi:10.18778/1733-8069.20.1.08

Authors

Anna Węgiel IFiS PAN https://orcid.org/0000-0003-0930-074X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.1.08

Keywords:

futurism, high modernism, discourse, dietary advice

Abstract

The purpose of this article is to present futurism as an underlying ideology present in the discourse of dietary advice published in women’s magazines in the 1970s in Poland. Futurism is one of the ideological features of the so-called high modernism. It is characterized by glorification of the future along with utopian visions of its shape, the desire to conquer world of nature with the use of technology, and historicism, i.e. the belief in linear development of mankind, which is heading toward “modernity.” The empirical study consisted of finding traits of futurism in the text of dietary advice from two of the most popular Polish women’s magazines of the 1970s: “Przyjaciółka” (“Friend”) and “Kobieta i Życie” (“Woman and Life”). The chosen method included sociologically-oriented discourse analysis. The analysis of the collected sources allowed me to argue that futurism was an important ideological factor shaping the dietary advice published in Poland in the 1970s. This observation sheds a new light on the culinary culture of the People’s Republic of Poland and opens up new interpretative possibilities.

Downloads

Author Biography

Anna Węgiel, IFiS PAN

Magister, ukończyła studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych IFiS PAN. Obecnie oczekuje na obronę rozprawy doktorskiej zatytułowanej Wysoce modernistyczna dieta: scjentyzm, futuryzm i inne ideologie w dyskursie porady żywieniowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1970–1979. Jej zainteresowania badawcze obejmują szeroko pojętą kulturę żywienia, filozofię modernizmu, a także historyczne książki kucharskie.

References

Berger Stanisław (1977), Kuchnia Polska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar

Błyskawiczne zupy, „Przyjaciółka”, nr 2(1347), 13.01.1974.
Google Scholar

BoBo-Vita potaniały, „Przyjaciółka”, nr 48(1236), 28.11.1971.
Google Scholar

Czosnek bez zapachu, „Przyjaciółka”, nr 15(1255), 9.04.1972.
Google Scholar

DDT na nowo, „Przyjaciółka”, nr 28(1216), 11.07.1971.
Google Scholar

Dlaczego nie pijemy soków?, „Kobieta i Życie”, nr 7(1045), 14.02.1971.
Google Scholar

Gospodarować łatwiej, lepiej, nowocześniej, „Kobieta i Życie”, nr 30(1173), 29.07.1973.
Google Scholar

Gumowska Irena, Dla każdego coś dobrego, „Przyjaciółka”, nr 12(1305), 25.03.1973.
Google Scholar

Gumowska Irena, Odżywianie dla zdrowia, „Przyjaciółka”, nr 27(1476), 4.07.1976.
Google Scholar

Gumowska Irena, Pić pić!, „Przyjaciółka”, nr 24(1264), 11.06.1972.
Google Scholar

Gumowska Irena, Przepisy: Zielono mi…, „Przyjaciółka”, nr 20(1313), 20.05.1973.
Google Scholar

Jak schudnąć na słodko?, „Kobieta i Życie”, nr 29(1119), 16.07.1972.
Google Scholar

Jaworski Wacław, Szynka... z nafty, „Przyjaciółka”, nr 15(1360), 14.04.1974.
Google Scholar

Jędrych Elżbieta, Wczoraj na targach – jutro na półkach, „Przyjaciółka”, nr 45(1338), 11.11.1973.
Google Scholar

Kariera kurczaka, „Przyjaciółka”, nr 35(1328), 2.09.1973.
Google Scholar

Kłossowska Jadwiga, Łyżka dziennie, „Kobieta i Życie”, nr 8(1203), 24.02.1974.
Google Scholar

Kłossowska Jadwiga, Mankiewicz Maria, Coś szybkiego dla małego, „Kobieta i Życie”, nr 36(1179), 9.09.1973.
Google Scholar

Korsak Andrzej, Dlaczego należy myć owoce?, „Przyjaciółka”, nr 31(1167), 2.08.1970.
Google Scholar

Mankiewicz Maria, Chleba nam nie brak, „Kobieta i Życie”, nr 26(1273), 29.06.1975.
Google Scholar

Mankiewicz Maria, Wielkie żarcie, „Kobieta i Życie”, nr 15(1210), 14.04.1974.
Google Scholar

Mini książka kucharska RYBY: „Błyskawiczne” makrele, „Przyjaciółka”, nr 16(1256), 16.04.1972.
Google Scholar

Mrożone witaminy, „Kobieta i Życie”, nr 7(1097), 13.02.1972.
Google Scholar

Nasza codzienność w 2000 roku, „Przyjaciółka”, nr 29(1426), 20.07.1975.
Google Scholar

Nietucząca nowość, „Przyjaciółka”, nr 25(1422), 22.06.1975.
Google Scholar

Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 34(1170), 23.08.1970.
Google Scholar

Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 28(1268), 9.07.1972.
Google Scholar

Nowinki: sztuczne jajka, „Przyjaciółka”, nr 28(1321), 15.07.1973.
Google Scholar

Nowoczesne zupy, „Przyjaciółka”, nr 13(1253), 26.03.1972.
Google Scholar

Nowy produkt, „Przyjaciółka”, nr 41(1281), 8.10.1972.
Google Scholar

Pietroń Janina, Jabłka jak chleb, „Przyjaciółka”, nr 46(1391), 17.11.1974.
Google Scholar

Pijmy soki, „Przyjaciółka”, nr 21(1157), 24.05.1970.
Google Scholar

Przepisy: smakołyki z papryki, „Przyjaciółka”, nr 36(1276), 3.09.1972.
Google Scholar

Rady i porady, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyka, „Kobieta i Życie”, nr 34(1124), 20.08.1972.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 25(1220), 23.06.1974.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 15(1314), 11.04.1976.
Google Scholar

Rady i porady: lekarz, „Kobieta i Życie”, nr 29(1276), 22.07.1975.
Google Scholar

Smaczne jaja, „Przyjaciółka”, nr 44(1232), 31.10.1971.
Google Scholar

Szotowa Wanda, Zdaniem lekarza: Karmić piersią, „Przyjaciółka”, nr 26(1319), 1.07.1973.
Google Scholar

Tak jak świeże, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar

Vita – to długie życie, „Przyjaciółka”, nr 34(1379), 25.08.1974.
Google Scholar

Wierzbicka Elżbieta, Nowości z przemysłowej kuchni, „Kobieta i Życie”, nr 31(1174), 5.08.1973.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Do sklepu naszych marzeń, „Kobieta i Życie”, nr 47(1294), 23.11.1975.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Gdyby nam się chciało chcieć, „Kobieta i Życie”, nr 43(1342), 24.10.1976.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Mleko bez kożuszka, „Kobieta i Życie”, nr 21(1320), 23.05.1976.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Popiół i chleb, „Kobieta i Życie”, nr 12(1415), 19.03.1978.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Tam gdzie pieprz pachnie, „Kobieta i Życie”, nr 37(1232), 15.09.1974.
Google Scholar

Wygoda Henryka, Świat walczy o żywność, „Przyjaciółka”, nr 19(1468), 9.05.1976.
Google Scholar

Zalewska Felicja, Koncentraty w lecie, „Przyjaciółka”, nr 27(1424), 6.07.1975.
Google Scholar

Ziemniaki uszlachetnione, „Kobieta i Życie”, nr 14(1261), 6.04.1975.
Google Scholar

Bauman Zygmunt (1991), Living Without an Alternative, „The Political Quarterly”, vol. 62(1), s. 35–44, https://doi.org/10.1111/j.1467-923X.1991.tb00842.x
Google Scholar

Belasco Warren (2010), Future notes: The meal-in-a-pill, „Food and Foodways: Explorations in the History and Culture of Human Nourishment”, vol. 8(4), s. 253–271, https://doi.org/10.1080/07409710.2000.9962093
Google Scholar

Brzostek Błażej (2010), PRL na widelcu, Warszawa: Baobab.
Google Scholar

Cesaretti Enrico (2009), Recipes for the Future: Traces of Past Utopias in the Futurist Cookbook, „The European Legacy”, vol. 14(7), s. 841–856.
Google Scholar

Cubash Alwin (2019), Space Food: Food in Mobile Technological Environments of Late High-Modernity, [w:] Jean‐Pierre Williot,
Google Scholar

Isabelle Bianquis (red.), Nomadic Food – Anthropological and Historical Studies around the World, Lanham: Rowman & Littlefield, s. 77–92.
Google Scholar

Czekalski Tadeusz (2011), Przedsiębiorstwa żywienia zbiorowego w realiach PRL: model żywienia zbiorowego w warunkach przyspieszonej modernizacji i jego realizacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica”, vol. 5, s. 78–90.
Google Scholar

Dijk Teun A. van (1997), Discourse as Structure and Process, vol. 1: Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar

Dijk Teun A. van (2000), Ideology: A multidisciplinary approach, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar

Geist Edward (2012), Cooking Bolshevik: Anastas Mikoian and the Making of the “Book about Delicious and Healthy Food”, „The Russian Review”, vol. 71(2), s. 295–313, https://doi.org/10.1111/j.1467-9434.2012.00654.x
Google Scholar

Giddens Anthony (2008), The Consequences of Modernity, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Herbert Ulrich (2007), Europe in High Modernity. Reflections on a Theory of the 20th Century, „Journal of Modern European History”, vol. 5(1), s. 5–21, https://doi.org/10.17104/1611-8944_2007_1_5
Google Scholar

Horolets Anna (red.) (2008), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Kochanowski Jerzy (2010), Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944–1989, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Google Scholar

Kot Wiesław (2000), Polskie dekady: lata 70. Od propagandy sukcesu do narodzin „Solidarności”, Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka.
Google Scholar

Kurczewski Jacek (red.) (2004), Umowa o kartki, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Marcuse Herbert (2007), One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, London: Routledge.
Google Scholar

Mazurek Małgorzata (2010), Społeczeństwo kolejki: o doświadczeniach niedoboru 1945–1989, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Milewska Monika (2021), Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Sasińska-Klas Teresa (2014), Analiza dyskursywna i jej zastosowanie w naukach społecznych, [w:] Piotr Borowiec, Robert Kłosowicz, Paweł Ścigaj (red.), Odmiany współczesnej nauki o polityce, t. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 423–435.
Google Scholar

Scott James C. (1998), Seeing Like a State: How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed, New Haven–London: Yale University Press.
Google Scholar

Shkodrova Albena (2018), From duty to pleasure in the cookbooks of communist Bulgaria: attitudes to food in the culinary literature for domestic cooking released by the state-run publishers between 1949 and 1989, „Food, Culture & Society” vol. 21(4), s. 468–487, https://doi.org/10.1080/15528014.2018.1480647
Google Scholar

Sokół Zofia 1998, Prasa kobieca w Polsce w latach 1945–1995, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Stańczak-Wiślicz Katarzyna (2020), Eating healthy, eating modern. The “urbanization” of food tastes in communist Poland (1945–1989), „Ethnologia Polona”, vol. 41, s, 141–162, https://doi.org/10.23858/ethp.2020.41.2303
Google Scholar

Zawistowski Andrzej (2017), Bilety do sklepu: handel reglamentowany w PRL, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Zysiak Agata (2017), Socjalizm jako modernizacja – powojenna historia Polski w perspektywie rewizjonistycznej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 135–145.
Google Scholar