Uniwersalność i wyjątkowość procesu stawania się emerytem w PRL. Analiza jakościowa pamiętników konkursowych

Dorota Kowalska-Papke

doi:10.18778/1733-8069.19.1.05

Authors

Dorota Kowalska-Papke Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0001-8320-0355

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.1.05

Keywords:

phases of life, biographical approach, identity, transition, social role

Abstract

Becoming a retiree is a multidimensional and diverse process, the experience of which constructs identity as well as impacts people’s quality of life after ending the longest phase of their life, namely professional work. The aim of the study is to describe what the retirement meant for individuals during the communist period. The empirical material was based on 12 contest memoirs constituting an emotional, subjective, and extensive descriptions of the lived experience of becoming a retiree in the social context of the reality of the Polish People’s Republic. The material was coded, analyzed, and interpreted in order for the process patterns to be reconstructed. The emerging collections of common experiences were juxtaposed with the results of Bruno Synak’s research based on a sample of 284 young retirees who retired on average six years later than the authors of the said diaries. The study shows a wide range of meanings, subjective opinions, and the models identity changes from an employee to a retired person, all of which are embedded in the culture of social realism.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Dorota Kowalska-Papke, Uniwersytet Gdański

Mgr inż. elektronik. Zawodowo zajmowała się projektowaniem i programowaniem aplikacyjnych systemów informatycznych. Pełniła wiele funkcji menadżerskich w przemyśle energetycznym i została nagrodzona licznymi odznaczeniami państwowymi i branżowymi. Będąc na emeryturze, podjęła studia doktoranckie w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego. Jej zainteresowania naukowe w ramach socjologii obejmują badania jakościowe, interakcjonizm symboliczny, procesy przejścia i stawania się emerytem.

References

Atchley Robert C. (1985), Social Forces and Aging. An Introduction to Social Gerontology, Belmont: Wadsworth Publishing Company Belmont.
Google Scholar

Atchley Robert C., Casey Bernard, Cooper Gary (1983), Work and Retirement, „Aging and Society”, vol. 3(1), s. 115–121, https://doi.org/10.1017/S0144686X00009892
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0144686X00009892

Bakierowska Alicja (1981), Zwierzenia o zmroku, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 7–34.
Google Scholar

Becker Howard S. (1963), Outsiders. Studies in the Sociology of Deviance, New York–London: The Free Press. A Division of Macmillan Publishing Co., Inc. Collier Macmillan Publishers.
Google Scholar

Bester Józef (1981), Wspominki niewydojonej krowy, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: In- stytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 266–291.
Google Scholar

Blaalid Bjørnar (2019), Bookseminar & review: Outsiders: Studies in the sociology of deviance, https://www.researchgate.net/publication/340253845_Bookseminar_review_Outsiders_Studies_in_the_sociology_of_deviance[dostęp: 27.09.2022].
Google Scholar

Bogaard Levi van den, Henkens Kène, Kalmijn Matthijs (2016), Retirement as a Relief? The Role of Physical Job Demands and Psychological Job Stress for Effects of Retirement on Self-Rated Health, „European Sociological Review”, vol. 32(2), s. 295–306, https://doi.org/10.1093/esr/jcv135
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/esr/jcv135

Bonk Edyta, Retowski Sylwiusz (2013), Emerytura – ulga czy udręka? Postrzeganie emerytury na przykładzie słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku, „Gerontologia Polska”, nr 21(1), s. 25–31.
Google Scholar

Bzowski Zdzisław (1981), Co dalej?, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 231–245.
Google Scholar

Chybalski Filip (2003), Skuteczność i efektywność systemu emerytalnego. Koncepcja analizy i próba pomiaru, Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
Google Scholar

Eismann Maria, Henkens Kène, Kalmijn Matthijs (2019), Origins and Mechanisms of Social Influences in Couples: The Case of Retirement Decisions, „European Sociological Review”, vol. 35(6), s. 790–806, https://doi.org/10.1093/esr/jcz037
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/esr/jcz037

Fedorowicz Jacek, Majdak Elżbieta, Talacha Jarosław, Walczak-Kowalska Maja, Wędrychowska Agnieszka (2011), Życie PRL. Praca, rozrywka, ludzie. Ilustrowana encyklopedia PRL, Warszawa: Demart SA.
Google Scholar

Frąckowiak Zofia (1981), Lek niezastąpiony, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 56–71.
Google Scholar

Gennep Arnold van (1960), The Rites of Passage. A Classic Study of Cultural Celebrations, Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Hortyński Stanisław (1981), Spotkanie z własnym czasem, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 165–193.
Google Scholar

Jeleniewska Janina (1981), Panta rhei, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 35–55.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2007), Od Redakcji, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. III, nr 1, s. i–iv, https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.01

Kahneman Daniel (2012), Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przełożył Piotr Szymczak, Poznań: Media Rodzina, s. 512–517.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja, Waniek Katarzyna (2020), Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kojdar Andrzej (1980), Co to jest teoria naznaczania społecznego?, „Studia Socjologiczne”, t. 3(78), s. 45–65.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2007), Nowi pracownicy a kultura organizacyjna przedsiębiorstwa. Studium folkloru fabrycznego, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. III, nr 1, s. 3–126, https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.02

Kosiński Krzysztof (2003), Pamiętnikarstwo konkursowe jako źródło historyczne, „Studia i Materiały”, nr VI, s. 133–145.
Google Scholar

Kowalska Iga (2015), Sytuacja przejścia na emeryturę (w świetle badań diagnostycznych), „Edukacja Dorosłych”, nr 1, s. 129–143.
Google Scholar

Krzyżowski Łukasz (2011), Strategie przechodzenia na emeryturę w Polsce po 1989 roku. Oczekiwania społeczne i praktyki kulturowe, „Studia Socjologiczne”, t. 2(201), s. 165–189.
Google Scholar

Krzyżowski Łukasz, Kowalik Wojciech, Suwada Katarzyna, Pawlina Anna (2014), Młodzi emeryci w Polsce. Między biernością a aktywnością, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Lofland John, Lofland Lyn H., Snow David A., Anderson Leon (2009), Analiza układów społecznych: przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Łapiński Ireneusz (red.) (1981), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Google Scholar

Marciniak Łukasz T. (2008), Stawanie się nauczycielem akademickim. Analiza symboliczno-interakcjonistyczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IV, nr 2, s. 1–131, https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.2.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.2.02

Miller Piotr (2010), Konstruowanie tożsamości ratownika górskiego, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. VI, nr 1, s. 1–115.
Google Scholar

Olszewski Henryk (2003), Starość i witaukt psychologiczny: atrybucja rozwoju, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Osborne John W. (2009), Commentary on Retirement, Identity, and Erikson’s Developmental Stage Model, „Canadian Journal on Aging / La Revue canadienne du vieillissement”, vol. 28(4), s. 295–301, https://doi.org/10.1017/S0714980809990237
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0714980809990237

Palska Hanna (1997), Polskie pamiętnikarstwo konkursowe: ideologia w autobiografii, autobiografia w ideologii, „ASK: Research and Methods” vol. 1–2(5–6), s. 9–17.
Google Scholar

Pierzchalska Maria (2012), Społeczne i kulturowe uwarunkowania wieku emerytalnego, [w:] Teresa Nawrocka-Szczerbik (red.) Wiek emerytalny, Kazimierz Dolny: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie, s. 76–92.
Google Scholar

Polakowski Michał, Szelewa Dorota (2015), Polityka społeczna PRL, Warszawa: Friedrich Ebert Stiftung. Przedstawicielstwo w Polsce i Fundacja Międzynarodowe Centrum Badan i Analiz (ICRA).
Google Scholar

Prawda Marek (1989), Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (o koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze), „Studia Socjologiczne”, t. 4(115), s. 81–99.
Google Scholar

Pysz Alina (1981), Moje bunty i niepokoje, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 72–92.
Google Scholar

Rogalski Stanisław (1981), I jesień może być piękna, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 93–124.
Google Scholar

Rostkowski Henryk W. (1981), Przesiadka, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 216–230.
Google Scholar

Schütze Fritz (1997), Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, „Studia Socjologiczne”, t. 144(1), s. 11–56.
Google Scholar

Schütze Fritz (2012), Analiza autobiograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [w:] Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii: antologia tekstów, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 141–278.
Google Scholar

Stank (1981), Handlowe retro, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 194–215.
Google Scholar

Starr Frederick (1910), Reviewed Work: Les rites de passage. Arnold Van Gennep, „American Journal of Sociology”, vol. 15(5), s. 707–709, https://doi.org/10.1086/211834
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/211834

Strauss Anselm L. (2012), Transformacje tożsamości, [w:] Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 529–550.
Google Scholar

Strauss Anselm L. (2013), Zwierciadła i maski: w poszukiwaniu tożsamości, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Google Scholar

Strauss Anselm L., Barney G. Glaser (2017), Status Passage, b.m.w.: Taylor & Francis Ltd. Synak Brunon (1987), Młodzi emeryci, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Google Scholar

Tarkowska Elżbieta (2002), Zróżnicowanie polskiej biedy w świetle badań jakościowych, „Problemy Polityki Społecznej: Studia i Dyskusje”, t. 4, s. 119–132.
Google Scholar

Wyroba Władysław (1981), Nie zmarnowałem życia, [w:] Ireneusz Łapiński (red.), Pierwszy rok na emeryturze, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 125–164.
Google Scholar

Zieleniecki Marcin (2012), Ewolucja wieku emerytalnego w ustawodawstwie polskim – perspektywa historyczna, [w:] Teresa Nawrocka-Szczerbik (red.) Wiek emerytalny, Kazimierz Dolny: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie, s. 8–22.
Google Scholar