Czy joga może być „sztuką życia”? Przegląd badań na temat jogi jako zjawiska społecznego

Agata Stasińska

doi:10.18778/1733-8069.16.4.09

Autor

Agata Stasińska Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-8966-8044

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.4.09

Słowa kluczowe:

joga, relacje interpersonalne, krytyczne studia nad jogą, joga jako zjawisko społeczne, socjologia rodziny, socjologia intymności, dobrostan psychiczny

Abstrakt

Praktyka jogi jest coraz bardziej popularną formą aktywności fizycznej zarówno w Polsce, jak i na świecie. Wpływa na poprawę stanu zdrowia, ale i stanowi element rozwoju osobistego i często także praktykę duchową. Badania na temat praktyki jogi zdominowane są jednak przez nauki o zdrowiu, zaś w naukach społecznych głównie przez psychologiczne badania oparte o techniki ilościowe, które często mają trudność w uchwyceniu zniuansowanej relacji ciało–umysł, obecnej w doświadczeniu praktyki jogi. Rzadko podejmuje się także próby zbadania związku praktyki jogi z budowaniem relacji społecznych przed jednostkę.

Celem artykułu jest przybliżenie polskim czytelnikom i czytelniczkom pól badawczych, gdzie obecnie zgłębia się praktykę jogi jako zjawiska społecznego. Przyglądam się jodze jako fenomenowi historyczno-społecznemu. Przede wszystkim jednak przyglądam się badaniom na temat wpływu praktyki jogi na jednostkę, jak i podejmujących się krytycznego oglądu społeczności jogicznych, by zakończyć na studiach podejmujących temat związku praktyki jogi z relacjami interpersonalnymi. Podsumowując swój przegląd, przedstawiam także rekomendacje dla przyszłych badań na temat praktyki jogi.

Artykuł może stanowić inspirację dla przyszłych badaczy i badaczek zainteresowanych praktyką jogi jako zjawiskiem społecznym, na przykład socjologów i socjolożek reprezentujących zróżnicowane dziedziny socjologii, takie jak socjologia rodziny, intymności i pary, ale także sportu, medycyny czy religii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Agata Stasińska - Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Jaracza 1, 00-378 Warszawa

Agata Stasińska, socjolożka i adiunkta w Instytucie Psychologii PAN. W latach 2013−2016 badaczka w projekcie badawczym Rodziny z wyboru w Polsce. W latach 2016−2020 badaczka w projekcie DOING RIGHT(S): Nowoczesne narzędzia dla profesjonalistów i profesjonalistek pracujących z rodzinami LGBT+. Absolwentka ISNS UW, gdzie w 2017 uzyskała tytuł doktora nauk społecznych. Autorka książki Socjologia Pary. Praktyki intymne w związkach nieheteroseksualnych (2018). Współredaktorka numerów specjalnych czasopism takich jak „Sexualities” czy „Studia Socjologiczne”. Autorka artykułów z zakresu socjologii rodziny, intymności, pary i seksualności, opublikowanych w czasopismach takich jak „Gender, Place and Culture”, „Sociological Reseach Online”, „Sexualities”. Od wielu lat aktywnie uczestniczy w obserwacji świata jogi.

Bibliografia

Andrews Gavin J. i in. (2004) The geography of complementary medicine: perspectives and prospects. „Complementary Therapies in Nursing & Midwifery”, vol. 10, s. 175–185.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ctnm.2004.05.003

Atkinson Michael (2010) Entering scapeland: yoga, fell and post-sport physical cultures. „Sport in Society”, vol. 13, s. 1249–1267.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17430431003780260

Atkinson Nancy L., Permuth-Levine Rachel (2009) Benefits, barriers, and cues to action of yoga practice: a focus group approach. „American Journal of Health Behavior”, vol. 33, s. 3–14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5993/AJHB.33.1.1

Benson Herbert (1975) The Relaxation Response. New York: William Morrow & Co.
Google Scholar

Berila Beth (2018) Yoga, the Body, and Embodied Social Change: An Intersectional Feminist Analysis. Laham: Rowan and Littlefield.
Google Scholar

Bieńko Mariola (2013) Intymne i prywatne praktyki codzienności. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323521921

Bishop Scott R. i in. (2004) Mindfulness: A Proposed Operational Definition. „Clinical Psychology: Science and Practice”, vol. 11, s. 230–241.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/clipsy.bph077

Bosonamacie.pl (2016) Joga się liczy! [dostęp 9 listopada 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://bosonamacie.pl/wp-content/uploads/2016/04/Raport-ca%C5%82y-JOGA-si%C4%99-LICZY-1.pdf
Google Scholar

Brotto Lori i in. (2009) Yoga and Sexual Functioning: A Review. „Journal of Sex & Marital Therapy”, vol. 35, s. 378–390.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00926230903065955

Childress Traci Michelle (2007) Power in Hatha Yoga Communities and Classes: Understanding Exclusion and Creating Space for Diverse Cultures. „International Journal of Yoga Therapy”, vol. 17, s. 51–56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17761/ijyt.17.1.x645421p51567867

Ciołkosz Matylda (2020) Joga: starożytna ścieżka duchowa czy wygibasy z Instagrama? [dostęp 9 listopada 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://religioznawstwo.uj.edu.pl/ogloszenia/-/journal_content/56_INSTANCE_zw3tf9n4c849/139758312/145445013
Google Scholar

Ciosek Żaneta i in. (2018) Czy regularne trenowanie jogi może mieć związek z efektywniejszym radzeniem sobie ze stresem? „Pomeranian Journal of Life Sciences”, vol. 4, s. 454–459.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21164/pomjlifesci.432

Czapiński Janusz, Panek Tomasz, red. (2015) Diagnoza Społeczna 2015, Warunki i Jakość Życia Polaków – Raporty. „Contemporary Economics”, vol. 9, s. 1−547.
Google Scholar

Daubenmier Jennifer J. (2005) The Relationship of Yoga, Body Awareness, and Body Responsiveness to Self-Objectification and Disordered Eating. „Psychology of Women Quarterly”, vol. 29, s. 207–219.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2005.00183.x

Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S. (2009) Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, eds., Metody badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19–77.
Google Scholar

Dhikav Vikas i in. (2010a) Yoga in male sexual functioning: a noncompararive pilot study. „The Journal of Sexual Medicine”, vol. 7, s. 3460–3466.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2010.01930.x

Dhikav Vikas i in. (2010b) Yoga in Female Sexual Functions. „The Journal of Sexual Medicine”, vol. 7, s. 964–970.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2009.01580.x

Evron Lauren (2019) Yoga, Mindfulness and Interpersonal Relationships. New York: University of Rhode Island.
Google Scholar

Field Tiffany (2016) Yoga research review. „Complementary Therapies in Clinical Practice”, vol. 24, s. 145–161.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ctcp.2016.06.005

Foucault Michel (2010) Historia seksualności. Przełożyli Bogdan Banasiak, Tadeusz Komendant i Krzysztof Matuszewski. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Google Scholar

Friese Malte, Hofmann Wilhelm (2016) State mindfulness, self-regulation, and emotional experience in everyday life. „Motivation Science”, vol. 2, s. 1–14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/mot0000027

Gard Tim i in. (2014) Potential self-regulatory mechanisms of yoga for psychological health. – „Frontiers in Human Neuroscience”, vol. 8, s. 1−20.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fnhum.2014.00770

Goleman Daniel (2015) Focus: The Hidden Driver of Excellence. New York:Harper Paperbacks.
Google Scholar

Gotlib Ian H., Hammen Constance L., eds. (2015) Handbook of Depression, Third Edition. New York: The Guilford Press.
Google Scholar

Grabara Małgorzata (2017) Hatha Yoga as a Form of Physical Activity in the Context of Lifestyle Disease Prevention. „Polish Journal of Sport and Tourism”, vol. 24, s. 65–71.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/pjst-2017-0007

Granek Leeat (2006) What’s Love Got to Do With It? The Relational Nature of Depressive Experiences. „Journal of Humanistic Psychology”, vol. 46, s. 191–208.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0022167805283784

Gwis Katarzyna, Olejniczak Dominik, Skonieczna Joanna (2016) Motywacja i wpływ uprawiania jogi na stan zdrowia – badanie własne. „Journal of Education, Health and Sport”, vol. 6, s. 554–565.
Google Scholar

Hoyez Anne-Cécile (2007) The ‘world of yoga’: The production and reproduction of therapeutic landscapes. „Social Science & Medicine”, vol. 65, s. 112–124.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2007.02.050

Impett Emily A. i in. (2006) Minding the body: Yoga, embodiment, and well-being. –„Sexuality Research and Social Policy”, vol. 3, s. 39–48.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/srsp.2006.3.4.39

Iyengar B.K.S. (2011) Światło Jogasutr Patańdżalego. Przełożył Konrad Kocot. Warszawa: Galaktyka.
Google Scholar

Jakubczak Marzenna (1999) Sankhja i joga: podstawy filozofii Patańdżalego. Kraków: Wydawnictwo Oddziału Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Jakubowska Honorata (2009) Socjologia ciała. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Jakubowska Honorata, Nosal Przemysław, red. (2018) Socjologia sportu. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Kinser Patricia Anne i in. (2012) How Might Yoga Help Depression? A Neurobiological Perspective. „Explore (New York, N.Y.)”, vol. 8, s. 118–126.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.explore.2011.12.005

Kinser Patricia Anne i in. (2013) „A feeling of connectedness”: Perspectives on a gentle yoga intervention for women with major depression. „Issues in Mental Health Nursing”, vol. 34, s. 402–411.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3109/01612840.2012.762959

Kishida Moé i in. (2018) „Yoga resets my inner peace barometer”: A qualitative study illuminating the pathways of how yoga impacts one’s relationship to oneself and to others. „Complementary Therapies in Medicine”, vol. 40, s. 215–221.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ctim.2017.10.002

Kishida Moé i in. (2019) The Daily Influences of Yoga on Relational Outcomes Off of the Mat. „International Journal of Yoga”, vol. 12, s. 103–113.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4103/ijoy.IJOY_46_18

Konecki Krzysztof (2012) Czy ciało jest świątynią duszy? Współczesna praktyka jogi jako fenomen psychospołeczny. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2018a) Hatha-Yoga in Higher Education. „Roczniki Nauk Społecznych”, vol. 10(46), no. 2, s. 109–130.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2018.46.2-6

Konecki Krzysztof T. (2018b) Advances in Contemplative Social Research. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Lea Jennifer (2009) Liberation or Limitation? Understanding Iyengar Yoga as a Practice of the Self. „Body & Society”, vol. 15 (3), s. 71−92.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1357034X09339100

Lea Jennifer i in. (2016) ‘It’s a fine line between... Self discipline, devotion and dedication’: negotiating authority in the teaching and learning of Ashtanga yoga. „Cultural Geographies”, vol. 23, s. 69–85.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1474474015569993

Lewis Clara S. (2008) Life chances and wellness: meaning and motivation in the ‘yoga market’. „Sport in Society”, vol. 11, s. 535–545.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17430430802196538

Lucas Alexander R. i in. (2016) Mindfulness-Based Movement: A Polyvagal Perspective. „Integrative Cancer Therapies”, vol. 17, s. 5–15.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1534735416682087

Mallinson James Sir, Singleton Mark (2017) Roots of Yoga. London: Penguin Classics.
Google Scholar

GlobeNewswire (2020) Global Health and Wellness Market (2020 to 2025) - Industry Trends, Share, Size, Growth, Opportunity and Forecast [dostęp 9 listopada 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.globenewswire.com/news-release/2020/04/03/2011361/0/en/Global-Health-and-Wellness-Market-2020-to-2025-Industry-Trends-Share-Size-Growth-Opportunity-and-Forecast.html
Google Scholar

Markula Pirkko (2004) “Tuning into One’s Self:” Foucault’s Technologies of the Self and Mindful Fitness. „Sociology of Sport Journal”, vol. 21, s. 302–321.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/ssj.21.3.302

Markula Pirkko (2014) Reading Yoga: Changing Discourses of Postural Yoga on the Yoga Journal Covers. „Communication & Sport”, vol. 2, s. 143–171.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/2167479513490673

Mehta Urvakhsh Meherwan i in. (2016) Bridging the schism of schizophrenia through yoga-Review of putative mechanisms. „International Review of Psychiatry (Abingdon, England)”, vol. 28, s. 254–264.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09540261.2016.1176905

Menezes Carolina B. i in. (2015) Yoga and emotion regulation: A review of primary psychological outcomes and their physiological correlates. „Psychology & Neuroscience”, vol. 8, s. 82–101.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/h0100353

Michalsen Andreas i in. (2005) Rapid stress reduction and anxiolysis among distressed women as a consequence of a three-month intensive yoga program. „Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research”, vol. 11, s. CR555-561.
Google Scholar

Michelis Elizabeth De (2005) A History of Modern Yoga: Patanjali and Western Esotericism. London: Continuum.
Google Scholar

Montigny Djahill (2016) The unstoppable trend of yoga. YOGI TIMES [dostęp 9 listopada 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.yogitimes.com/article/unstoppable-trend-yoga-infographic-business
Google Scholar

Morgan David (2011) Rethinking Family Practices. Basingstoke, New York: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230304680

Morone Natalia E. i in. (2012) Mindfulness to reduce psychosocial stress. „Mindfulness”, vol. 3, s. 22–29.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12671-011-0076-z

Neff Kristin D. i in. (2007) Self-compassion and adaptive psychological functioning. „Journal of Research in Personality”, vol. 41, s. 139–154.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrp.2006.03.004

Nevrin Klas (2008) Empowerment and using the body in modern postural yoga [w:] Mark Singleton, Jean Byrne, eds. Yoga in the Modern World: Contemporary Perspectives. London: Routledge, s. 119–139.
Google Scholar

Ospina Maria B. i in. (2007) Meditation practices for health: state of the research. „Evidence Report/Technology Assessment”, vol. 155, s. 1–263.
Google Scholar

Ostrowska Antonina (2019) Socjologia medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Parshad Omkar (2004) Role of yoga in stress management. „The West Indian Medical Journal”, vol. 53, s. 191–194.
Google Scholar

Pilkington Karen i in. (2005) Yoga for depression: the research evidence. „Journal of Affective Disorders”, vol. 89, s. 13–24.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jad.2005.08.013

Porges Stephen W. (2009) The polyvagal theory: new insights into adaptive reactions of the autonomic nervous system. „Cleveland Clinic Journal of Medicine”, vol. 76, suppl. 2, s. S86−90.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3949/ccjm.76.s2.17

Rhodes John, Smith Jonathan A. (2010) “The top of my head came off”: An interpretative phenomenological analysis of the experience of depression. „Counselling Psychology Quarterly”, vol. 23, s. 399–409.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09515070.2010.530484

Ross Alyson i in. (2013) National survey of yoga practitioners: mental and physical health benefits. „Complementary Therapies in Medicine”, vol. 21, s. 313–323.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ctim.2013.04.001

Ross Alyson i in. (2014) “I Am a Nice Person When I Do Yoga!!!”: A Qualitative Analysis of How Yoga Affects Relationships. „Journal of Holistic Nursing”, vol. 32, s. 67–77.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0898010113508466

Sauer-Zavala Shannon E. i in. (2013) Comparing Mindfulness-Based Intervention Strategies: Differential Effects of Sitting Meditation, Body Scan, and Mindful Yoga. „Mindfulness”, vol. 4, s. 383–388.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12671-012-0139-9

Schiffmann Erich, O’Rielly Trish (1996) Yoga: The Spirit and Practice of Moving into Stillness. New York: Pocket Books.
Google Scholar

Schmidt Filip i in. (2018) W stronę socjologii pary: propozycja paradygmatu teoretyczno-badawczego. „Studia Socjologiczne”, t. 3(230), s. 11–39.
Google Scholar

Schnäbele Verena (2013) The Useful Body: The Yogic Answer to Appearance Management in the Post-Fordist Workplace [w:] Beatri XHauser, ed., Yoga Traveling: Bodily Practice in Transcultural Perspective. Heidelberg: Springer International Publishing, s. 135–153.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-00315-3_6

Shastri Vasant Venkatraman i in. (2017) Investigation of Yoga Pranayama and Vedic Mathematics on Mindfulness, Aggression and Emotion Regulation. „International Journal of Yoga”, vol. 10, s. 138–144.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4103/0973-6131.213470

Sikorska Małgorzata (2019) Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja codzienności. Warszawa: Scholar.
Google Scholar

Singleton Mark (2010) Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice. Oxford, New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Smith Jeannette M., Alloy Lauren B. (2009) A roadmap to rumination: a review of the definition, assessment, and conceptualization of this multifaceted construct. „Clinical Psychology Review”, vol. 29, s. 116–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.cpr.2008.10.003

Smith Sabrina, Atencio Matthew (2017) Yoga is yoga. Yoga is everywhere. You either practice or you don’t”: a qualitative examination of yoga social dynamics. „Sport in Society”, vol. 20, s. 1167–1184.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17430437.2016.1269082

Stasińska Agata (2018) Socjologia pary. Praktyki intymne w związkach nieheteroseksualnych. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Strauss Sarah (2002) „Adapt, adjust, accommodate”: the production of yoga in a transnational world. „History and anthropology”, vol. 13, s. 231–251.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0275720022000025556

Swart Amy (2011) Partner yoga for establishing boundaries in relationship: a transpersonal somatic approach. „International Journal of Yoga Therapy”, vol. 21, s. 123–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17761/ijyt.21.1.23162t2272810874

Szlendak Tomasz (2010) Socjologia Rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Szopa Janusz (2008) Rekreacja ruchowa poprzez ćwiczenia fizyczne jogi [w:] Władysław Mynarski, red., Teoretyczne i empiryczne zagadnienia rekreacji i turystyki. Katowice: AWF, s. 60−77.
Google Scholar

Vempati R. P., Telles Shirley (2016) Yoga-Based Guided Relaxation Reduces Sympathetic Activity Judged from Baseline Levels. „Psychological Reports”, vol. 90(2) s. 487−494.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2466/pr0.2002.90.2.487

Woolery Alison i in. (2004) A yoga intervention for young adults with elevated symptoms of depression. „Alternative Therapies in Health and Medicine”, vol. 10, s. 60–63.
Google Scholar