(Nie)przekładalność języków. Analiza korpusowa opinii sądowo-psychiatrycznych

Agnieszka Karlińska

doi:10.18778/1733-8069.16.4.06

Autor

Agnieszka Karlińska Wydział „Artes Liberales”, UW, ul. Nowy Świat 69, 00-046 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-4846-7086

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.4.06

Słowa kluczowe:

psychiatria sądowa, opinie sądowo-psychiatryczne, analiza korpusowa, analiza słów kluczowych, analiza konkordancji

Abstrakt

W artykule przedstawione zostały wyzwania, z jakimi mierzą się psychiatrzy, wkraczając w obszar wymiaru sprawiedliwości. Na podstawie analizy 65 opinii sądowo-psychiatrycznych zrekonstruowano strategie uzgadniania języka prawa i języka medycyny przyjmowane przez biegłych. Zastosowano metody i narzędzia lingwistyki korpusowej: listy frekwencyjne, analizę słów kluczowych oraz analizę konkordancji. Uzyskane wyniki wskazują, że psychiatrzy sądowi mają trudności z dokonaniem przekładu z języka medycyny na język prawa. Posługują się leksyką i strukturami językowymi właściwymi dla gatunków medycznych, a słownictwo prawne przejmują w postaci związków wyrazowych zaczerpniętych z kodeksu karnego. Wprowadzając terminy prawne, próbują wypełnić je aktualną wiedzą medyczną. Napięcia wynikające ze zderzenia dyskursu prawnego i psychiatrycznego opisane zostały w kategoriach zderzenia dwóch logik: „albo, albo”, właściwej dla systemu sprawiedliwości, oraz „zarówno, jak też”, przyjmowanej we współczesnej psychiatrii klinicznej. W analizie uchwycone zostały także wyzwania etyczne związane z występowaniem przez psychiatrów sądowych w podwójnej roli – lekarzy i reprezentantów wymiaru sprawiedliwości. Wykazała ona, że biegli skupiali się na realizacji drugiej z tych ról, sytuując się po stronie prawa.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Agnieszka Karlińska - Wydział „Artes Liberales”, UW, ul. Nowy Świat 69, 00-046 Warszawa

Agnieszka Karlińska, absolwentka socjologii, filologii polskiej i kulturoznawstwa w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, asystentka na Wydziale „Artes Liberales”, doktorantka w Instytucie Literatury Polskiej UW. Bada rolę psychiatrów w procesie sądowym i język psychiatrii sądowej. Interesuje się zagadnieniami z zakresu socjologii prawa, socjologii literatury oraz analizy tekstu.

Bibliografia

Appelbaum Paul S. (1997) A theory of ethics for forensic psychiatry. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 25, no. 3, s. 233–247.
Google Scholar

Atkinson J. Maxwell, Drew Paul (1979) Order in Court. Houndmills: Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-04057-5

Baker Paul (2006) Using Corpora in Discourse Analysis. London: Continuum.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9781350933996

Barbaro de Bogdan (2014) Dylemat psychiatrii: „zły czy szalony”. „Psychiatria. Pismo dla Praktyków”, nr 7, s. 14.
Google Scholar

Beck Urlich, Lau Christoph (2005) Second modernity as a research agenda: theoretical and empirical explorations in the ‘meta-change’ of modern society. „The British Journal of Sociology”, vol. 56, no. 4, s. 525–557.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-4446.2005.00082.x

Bhatia Vijay K. (1987) Textual-mapping in British legislative writing. „World Englishes”, vol. 6, no. 1, s. 1–10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-971X.1987.tb00172.x

Bilikiewicz Adam (2006) Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL.
Google Scholar

Bolechała Filip (2009) Stan psychiczny a odpowiedzialność karna – regulacje prawne i kryteria medyczne w Polsce oraz innych państwach. „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, nr 54, s. 309–319.
Google Scholar

Boltanski Luc (2014) Mysteries and Conspiracies. Detective Stories, Spy Novels and the Making of Modern Societies. Przełożyła Catherine Porter. Cambridge: Polity.
Google Scholar

Brezina Vaclav, McEnery Tony, Wattam Stephen (2015) Collocations in context. „International Journal of Corpus Linguistics”, vol. 20, no. 2, s. 139–173.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/ijcl.20.2.01bre

Brezina Vaclav, Timperley Matthew, McEnery Anthony (2018) #LancsBox v. 4.x. [dostęp 30 września 2020 r.] Dostępny w Internecie: http://www.research.lancs.ac.uk/portal/en/publications/lancsbox-v-4x(b03e99c8-7e4e-4915-927e-ef56a9999c5e)/export.html
Google Scholar

Buchanan Alec (2006) Psychiatric evidence on the ultimate issue. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 34, no. 1, s. 14–21.
Google Scholar

Candilis Philip J. (2009) The Revolution in Forensic Ethics: Narrative, Compassion, and a Robust Professionalism. „The Psychiatric clinics of North America”, vol. 32, no. 2, s. 423–435.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.psc.2009.02.005

Candilis Philip J., Martinez Richard, Dording Christina (2001) Principles and narrative in forensic psychiatry: toward a robust view of professional role. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 29, no. 2, s. 167–173.
Google Scholar

Candilis Philip J., Weinstock Robert, Martinez Richard (2007) Forensic Ethics and the Expert Witness. New York: Springer.
Google Scholar

Creswell John W. (2003) Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.
Google Scholar

Foucault Michel (1988) Gry władzy. Rozmowa z Michelem Foucaultem. Przełożył Tadeusz Komendant. „Literatura na Świecie”, nr 6.
Google Scholar

Foucault Michel (1993) Nadzorować i karać. Przełożył Tadeusz Komendant. Warszawa: Spacja.
Google Scholar

Foucault Michel (2002) Morderstwa, o których głośno [w:] Michel Foucault, red., Ja, Piotr Riviere, skorom już zaszlachtował moją matkę, moją siostrę i brata mojego... Przypadek matkobójcy z XIX wieku. Przełożył Tadeusz Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, s. 221–230.
Google Scholar

Foucault Michel (2018) Zło czynić, mówić prawdę. Funkcja wyznania w sprawiedliwości. Wykłady z Louvain, 1981. Przełożył Andrzej Zawadzki. Kraków: Znak.
Google Scholar

Galdia Marcus (2017) Lectures on Legal Linguistics. Frankfurt a. M.: P. Lang.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3726/b11443

Garfinkel Harold (1967) Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Google Scholar

Gierowski Józef K. (2003) Psychiatria sądowa w Polsce – aktualny stan i perspektywy. „Palestra”, nr 48/7–8, s. 104–120.
Google Scholar

Gierowski Józef K. (2006) Przedmowa [w:] Lech K. Paprzycki, red., Opiniowanie psychiatryczne i psychologiczne w procesie karnym: orzecznictwo i piśmiennictwo. Kraków: Instytut Ekspertyz Sądowych, s. 17–26.
Google Scholar

Gierowski Józef K. (2014) Na pograniczu prawa i psychiatrii – zakresy współpracy i kontrowersji [w:] Bogdan de Barbaro, red., Konteksty psychiatrii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 165–171.
Google Scholar

Giorgi-Guarnieri Deborah i in. (2002) AAPL practice guideline for forensic psychiatric evaluation of defendants raising the insanity defense. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 30 (suppl), s. 1–20.
Google Scholar

Górnicz Mariusz (2011) Tłumaczenie kart informacyjnych leczenia szpitalnego na język angielski. „Lingua Legis”, t. 19, s. 63–69.
Google Scholar

Griffith Ezra E. H., Baranoski Madelon (2007) Commentary: The place of performative writing in forensic psychiatry. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 35, no. 1, s. 27–31.
Google Scholar

Griffith Ezra E. H., Stankovic Aleksandra, Baranoski Madelon (2010) Conceptualizing the Forensic Psychiatry Report as Performative Narrative. „The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 38, no. 1, s. 32–42.
Google Scholar

Griffith Ezra E. H., Stankovic Aleksandra, Baranoski Madelon (2011) Writing a Narrative [w:] Alec Buchanan, Michael A. Norko, eds., The Psychiatric Report: Principles and Practice of Forensic Writing. New York: Cambridge University Press, s. 68–80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511895074.008

Habzda-Siwek Ewa (2006) Opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego: aktualne problemy. „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, t. 10, nr 2, s. 175–197.
Google Scholar

Hajdukiewicz Danuta (2016) Zagadnienia psychiatrii sądowej cz. 1 – podstawy prawne i medyczne. Warszawa: IPiN.
Google Scholar

Heffer Chris (2005) The Language of Jury Trial: A Corpus-Aided Analysis of Legal-Lay Discourse. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230502888

Kacperska Iwona i in. (2016) Reliability of repeated forensic evaluations of legal sanity. „International Journal of Law and Psychiatry”, vol. 44, s. 24–29.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2015.08.028

Kamasa Victoria (2014) Techniki językoznawstwa korpusowego wykorzystywane w krytycznej analizie dyskursu. Przegląd. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 2, s. 100–117.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.10.2.06

Kennedy Graeme (1998) An Introduction to Corpus Linguistic. London: Longman.
Google Scholar

Krakowiak Damian (2018) Sprawca niepoczytalny w procesie karnym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Legendre Pierre (2011) Zbrodnia kaprala Lortiego. Traktat o Ojcu. Przełożyła Anastazja Dwulit. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Biblioteka kwartalnika KRONOS.
Google Scholar

Martinez Richard, Candilis Philip J. (2005) Commentary: Toward a Unified Theory of Personal and Professional Ethics. „The journal of the American Academy of Psychiatry and the Law”, vol. 33, no. 3, s. 382–385.
Google Scholar

Marton Zbigniew (1990) Wstęp do psychologii sądowej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Matoesian Gregory M. (1993) Reproducing Rape: Domination through Talk in the Courtroom. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Meynen Gerben (2016) Legal Insanity. Explorations in Psychiatry, Law, & Ethics. New York: Springer.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-44721-6

Miller Don, Biber Douglas (2015) Evaluating reliability in quantitative vocabulary studies: The influence of corpus design and composition. „International Journal of Corpus Linguistics”, vol. 20, no. 1, s. 30–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/ijcl.20.1.02mil

Mullen Paul E. (2010) The Psychiatric Expert Witness in the Criminal Justice System. „Criminal Behaviour and Mental Health”, vol. 20, no. 3, s. 165–176.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/cbm.764

O’Grady John (2004) Report writing for the criminal court. „Psychiatry”, vol. 3, s. 34–36.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1383/psyt.3.11.34.53585

Paprzycki Lech K. (2011) Problematyka psychiatryczna i psychologiczna w prawie i postępowaniu karnym : granice kompetencji biegłych i organów procesowych. „Chowanna”, nr 2, s. 99–130.
Google Scholar

Pardo Michael S., Patterson Dennis (2013) Minds, Brains, and Law: The Conceptual Foundations of Law and Neuroscience. New York: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199812134.001.0001

Pawlikowska Aleksandra (2012) Zastosowanie metod językoznawstwa korpusowego i lingwistyki kwantytatywnej w analizie dyskursu. „Oblicza Komunikacji”, nr 5, s. 111–125.
Google Scholar

Pennebaker James W. (2011) The Secret Life of Pronouns: What Our Words Say About Us. New York: Bloomsbury Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0262-4079(11)62167-2

Piasecki Maciej, Walkowiak Tomasz, Maryl Maciej (b.d.) Literary Exploration Machine: A New Tool for Distant Readers of Polish Literature [dostęp 1 października 2019 r.]. Dostępny w Internecie: https://dh2017.adho.org/abstracts/526/526.pdf
Google Scholar

Pobocha Jerzy (2010) Opiniowanie w zaburzeniach psychicznych – błędy i trudności. „Orzecznictwo Lekarskie”, t. 7, nr 1, s. 50–60.
Google Scholar

Pobocha Jerzy (2013) Problemy etyczne orzecznictwa lekarskiego i psychiatrii sądowej [w:] Anna Wilmowska-Pietruszyńska, red., Opiniodawstwo sądowo-lekarskie. Wrocław: Elsevier, s. 182–190.
Google Scholar

Pużyński Stanisław (2007) Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. „Psychiatria Polska”, t. 41, nr 3, s. 299–308.
Google Scholar

Pyrcak Małgorzata (2010) Opinie sądowo – psychiatryczne przy orzekaniu środka zabezpieczającego z art. 94 k.k. – analiza pod względem formalnym. „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ”, t. 1, nr 4, s. 65–74.
Google Scholar

Resnick Philip J., Soliman Sherif (2011) Draftsmanship [w:] Alec Buchanan, Michael A. Norko, eds., The Psychiatric Report: Principles and Practice of Forensic Writing. New York: Cambridge University Press, s. 81–92.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511895074.009

Roth Walton T., Dager Stephen R. (2014) Psychiatry on trial: the Norway 2011 massacre. „The Journal Of Nervous And Mental Disease”, vol. 202, no. 3, s. 181–185.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000109

Rzeszutko Małgorzata (2003) Rozprawa sądowa w świetle lingwistyki tekstu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Samuels Anthony, O’Driscoll Colman, Allnutt Stephen (2007) When killing isn’t murder: psychiatric and psychological defences to murder when the insanity defence is not applicable. „Australasian Psychiatry”, vol. 15, no. 6, s. 474–479.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/10398560701616239

Sinclair John (1991) Corpus, Concordance, Collocation. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Sinclair John (2003) Reading Concordances: An Introduction. London: Longman.
Google Scholar

Sinclair John (2004) Trust the Text. Language, corpus and discourse. London: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203594070

Sinnott-Armstrong Walter, Levy Ken (2011) Insanity Defenses [w:] John Deigh, David Dolinko, eds., The Oxford Handbook of Philosophy of Criminal Law. New York: Oxford University Press, s. 229–334.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195314854.003.0012

Stanik Jan (1980) Formy pracy i zakres zadań biegłego sądowego psychologa [w:] Wilhelmina Wosińska, red., Psychologiczne problemy funkcjonowania człowieka w sytuacji pracy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Stone Alan (1984) Law, Psychiatry, and Morality Essays and Analysis. Washington: American Psychiatric Press.
Google Scholar

Szafrański Tomasz (2014) Breivik i kryzys psychiatrii. „Psychiatria. Pismo dla Praktyków”, nr 7, s. 9.
Google Scholar

Szmukler George (2014) When psychiatric diagnosis becomes an overworked tool. „Journal of Medical Ethics”, vol. 40, no. 8, s. 517–520.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/medethics-2013-101761

Tashakkori Abbas, Teddlie Charles (2003) Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research. Thousand Oaks, CA: Sage.
Google Scholar

Tietze Tad (2014) The Breivik controversy: politics, terrorism and psychiatry. „Australasian Psychiatry: Bulletin Of Royal Australian And New Zealand College Of Psychiatrists”, vol. 22, no. 4, s. 383–385.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1039856214537127

Van Leeuwen Evert, Kimsma Gerrit K. (1997) Philosophy of medical practice: a discursive approach. „Theoretical Medicine”, vol. 18, s. 99–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-017-3364-9_8

Verde Alfredo i in. (2006) The Narrative Structure of Psychiatric Reports. „International Journal of Law and Psychiatry”, vol. 29, no. 1, s. 1–12.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2004.01.012

Walkowiak Tomasz (2017) Language Processing Modelling Notation – Orchestration of NLP Microservices [w:] W. Z amojski i in., eds., Advances in Dependability Engineering of Comple XSystems: Proceedings of the Twelfth International Conference on Dependability and Complex Systems DepCoS-RELCOMEX. Springer International Publishing, s. 464–473.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-59415-6_44

Woliński Marcin (2019) Morfeusz 2. Dokumentacja techniczna i użytkowa [dostęp 17 lipca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://download.sgjp.pl/morfeusz/Morfeusz2.pdf
Google Scholar

Wolska Anna (1998) Język sądowych orzeczeń psychologicznych w sprawach karnych dorosłych [w:] Teresa Rzepa, red., O języku i komunikowaniu się. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, s. 93–104.
Google Scholar

Zaśko-Zielińska Monika (2013) Listy pożegnalne: w poszukiwaniu lingwistycznych wyznaczników autentyczności tekstu. Wrocław: Wydawnictwo Quaestio.
Google Scholar

Zozula Daria (2019) Features of the language of law: A comparative study of Polish, English and Indonesian legal texts. „International Journal of Legal Discourse”, vol. 4, no. 1, s. 69–86.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/ijld-2019-2013