Binarny i spektralny model tożsamości

Janusz A. Majcherek

doi:10.18778/1733-8069.19.1.01

Autor

Janusz A. Majcherek Akademia WSB https://orcid.org/0000-0001-8500-1544

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.1.01

Słowa kluczowe:

zasada tożsamości, opozycje binarne, transkulturowość

Abstrakt

Uznanie dwuwartościowej logiki za wzór poprawnego rozumowania przyczyniło się do upowszechnienia binarnego modelu w porządkowaniu i analizie danych w różnych dziedzinach nauki. W naukach społecznych utrwalił tę tendencję zwłaszcza Claude Lévi-Strauss. Ujmowanie w schemacie binarnym objęło także tożsamość, analogicznie do jej definicji stosowanej w dwuwartościowej logice, prowadząc do konstatacji, że tożsamość opiera się na różnicy, czyli opozycji. Analiza wielu danych wskazuje na zawodność takiego podejścia. Tożsamość kształtuje się i jest konstruowana nie w binarnym przeciwstawieniu, lecz w czerpaniu z szerokiego spektrum możliwości i wariantów. Znacznie użyteczniejszy i trafniejszy w charakterystyce tożsamości, zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej, jest więc jej spektralny model.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Janusz A. Majcherek - Akademia WSB

Profesor filozofii, doktor socjologii, zajmuje się naukowo filozofią i socjologią kultury, a także filozofią społeczną i antropologią kultury.

Bibliografia

Aduszkiewicz Adam (red.) (2004), Słownik filozofii, Warszawa: Świat Książki.
Google Scholar

Akter Tutku (2012), Legitimating and Naturalizing Binary Oppositions in European-Centric System: East and Telling Fortune by Coffee Grounds, „Proceedings of the 10th World Congress of the International Association for Semiotic Studies”, s. 2091–2100.
Google Scholar

Arystoteles (2013), Metafizyka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bator Joanna (2009), Transwestyta z Transylwanii. Krótka historia ucieleśniania się trans-ciał, „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 115–129.
Google Scholar

Bauman Zygmunt (1995), Ciało i przemoc w obliczu nowoczesności, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Bauman Zygmunt (2007), Tożsamość ze sklepu, tożsamość ze spiżarni, [w:] Agnieszka Gromkowska-Melosik (red.), Kultura popularna i (re)konstrukcje tożsamości, Poznań–Leszno: Wyższa Szkoła Humanistyczna, s. 49–55.
Google Scholar

Bokszański Zbigniew (2005), Tożsamości zbiorowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Brubaker Rogers (2002), Ethnicity without groups, „European Journal of Sociology”, vol. 43, no. 2, s. 163–189, https://doi.org/10.1017/S0003975602001066
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0003975602001066

Brubaker Rogers, Cooper Frederick (2000), Beyond ‘identity’, „Theory and Society”, vol. 29, no. 1, s. 1–47, https://doi.org/10.1023/A:1007068714468
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1023/A:1007068714468

Burszta Wojciech Jerzy (2013), Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle, Warszawa: Wydawnictwo Iskry. Burszta Wojciech Jerzy (2017), Wojny kulturowe jako fenomen antropologiczny, https://www.nck.pl/upload/archiwum_kw_files/artykuly/2._wojciech_j._burszta_-_wojny_kulturowe_jako_fenomen_antropologiczny.pdf [dostęp: 2.04.2022].
Google Scholar

Clifford James (2000), Kłopoty z kulturą, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Cohen Jonathan R. (2020), Negative Identity and Conflict, „Ohio State Journal on Dispute Resolution”, vol. 35(5), s. 736–752.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2012), Dyskursy tożsamościowe w nauce i życiu społecznym: odmiany, własności, funkcje, [w:] Renata Dopierała, Kaja Kaźmierska (red.), Tożsamość, nowoczesność, stereotypy. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zbigniewowi Bokszańskiemu, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 101–120.
Google Scholar

Dworkin Ronald (2008), Is democracy possible here?, Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar

Gacka-Asiewicz Aneta (2014), Logika w pigułce. Szybko, zwięźle i na temat, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Google Scholar

Gaither Sarah E. (2018), The Multiplicity of Belonging: Pushing Identity Research Beyond Binary Thinking, „Self and Identity”, vol. 17(4), s. 443–454, https://doi.org/10.1080/15298868.2017.1412343
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/15298868.2017.1412343

Grobler Adam (2001), Nie o to chodzi, by złowić króliczka, „Przegląd Filozoficzny”, nr 3, s. 289–297. Hall Edward T. (1984), Poza kulturą, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Herdin Thomas (2012), Deconstructing typologies. Overcoming the limitations of the binary opposition paradigm, „International Communication Gazette”, vol. 74(7), s. 603–618, https://doi.org/10.1177/1748048512458557
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1748048512458557

Herman Aleksandra (2013), Teoria i teren. Claude‘a Lévi-Straussa dualizm organizacji społecznej i perspektywy metodologiczne w badaniach antropologicznych, [w:] Ewa Nowacka, Małgorzata Głowacka-Grajper (red.), Antropolog i jego magia. Współczesne inspiracje twórczością Claude‘a Lévi-Straussa, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 30–48.
Google Scholar

Himmelfarb Gertrude (2007), Jeden naród, dwie kultury, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Hunter James D. (1992), Culture Wars. The Struggle to Define America, New York: Basic Books.
Google Scholar

Jałowiecki Bohdan (2005), Globalizacja, lokalność, tożsamość, [w:] Włodzimierz Wesołowski, Jan Włodarek (red.), Kręgi integracji i rodzaje tożsamości: Polska, Europa, świat, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 111–120.
Google Scholar

Jawłowska Aldona (2001), Wokół problematyki tożsamości, Warszawa: Wydawnictwo LTW.
Google Scholar

Klakla Jan Bazyli (2017), Binarna opozycja rodzajów i dyskryminacja ze względu na płeć w warunkach niedychotomicznych podziałów płci kulturowej, „Maska”, t. 34, s. 11–19.
Google Scholar

Kłoskowska Antonina (1992), Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 131–141.
Google Scholar

Kłoskowska Antonina (1996), Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Maalouf
Google Scholar

Amin (2002), Zabójcze tożsamości, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Mariański Janusz (2008), Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim, [w:] Irena Borowik, Maria Libiszowska-Żółtkowska, Jan Doktór (red.), Oblicza religii i religijności, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, s. 93–109.
Google Scholar

Mariański Janusz (2016), Religia i religijność w zsekularyzowanych społeczeństwach, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 4(59), s. 3–26. Melosik Zbyszko (2002), Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Nikitorowicz Jerzy (2019), Hybrydowa tożsamość na kulturowym pograniczu – potencjał i problem osobisty i grupowy?, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J”, t. XXXII, nr 2, s. 11–22, https://doi.org/10.17951/j.2019.32.2.11-22
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/j.2019.32.2.11-22

Okseniuk Michał (2013), Ratunek dla świata. Propozycja Amina Maaloufa, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1, s. 44–49.
Google Scholar

Paleczny Tadeusz (2008), Socjologia tożsamości, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
Google Scholar

Pankalla Andrzej, Biegała Mateusz (2012), Kolekcjonerzy duchowych polis. Transreligijna tożsamość z perspektywy kulturowej psychologii religii (wioska Shing/Hongkong), [w:] Rafał Ilnicki, Juliusz Iwanicki (red.), Sfery refleksji religioznawczej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych, s. 47–60.
Google Scholar

Paradis Carita (2013), Binary opposition: A spatial configuration of comparison of opposite properties along a meaning dimension, https://lucris.lub.lu.se/ws/portalfiles/portal/6072485/4113136.pdf [dostęp: 3.04.2022].
Google Scholar

Rock Melissa Y. (b.d.), Deconstructing Binaries, https://www.e-education.psu.edu/geog128/node/608 [dostęp: 6.04.2022].
Google Scholar

Schmitt Carl (2000), Pojęcie polityczności, [w:] Carl Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, s. 245–314.
Google Scholar

Sell Randall L., Kowalska Małgorzata (2016), Definiowanie i pomiar orientacji seksualnej – przegląd, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, t. 2(21), s. 175–194, https://doi.org/10.12775/PBE.2015.054
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/PBE.2015.054

Sepczyńska Dorota (2010), W poszukiwaniu najlepszego modelu polityki. C. Schmitt, J. Rawls, Ch. Mouffe, [w:] Dorota Sepczyńska, Piotr Wasyluk, Jadwiga Błahut-Prusik (red.), Współczesne dylematy filozofii i kultury, Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, s. 177–221.
Google Scholar

Szabelska Anna (2012), Claude Lévi-Strauss i strukturalna analiza mitu a przyczynek do badań kognitywnych, „Via Mentis”, nr 1, s. 99–108.
Google Scholar

Szmeja Maria (2000), Niemcy? Polacy? Ślązacy! Rodzimi mieszkańcy Opolszczyzny w świetle analiz socjologicznych, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Waszczyńska Katarzyna (2014), Wokół problematyki tożsamości, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, t. 6, s. 48–73.
Google Scholar

Webber Jonathan (1992), Współczesne tożsamości żydowskie. Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Socjologiczne”, t. 15, s. 137–152.
Google Scholar

Wieradzka-Pilarczyk Anna (2015), Tożsamość religijna młodych Polaków. Próba zastosowania koncepcji Koena Luyckxa w obszarze rozwoju religijnego, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Włodarczyk Tamara (2013), Świecka tożsamość polskich Żydów jako żydowska tożsamość alternatywna, „Studia Europae Gnesnensia”, vol. 8, s. 71–96.
Google Scholar

Yin Jing (2018), Beyond postmodernism: a non-western perspective on identity, „Journal of Multicultural Discourses”, vol. 3(13), s. 193–219, https://doi.org/10.1080/17447143.2018.1497640
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17447143.2018.1497640

Zambon Veronica (2020), What are some different types of gender identity?, „Medical News Today”, November 5, https://www.medicalnewstoday.com/articles/types-of-gender-identity#gender-as-a-spectrum [dostęp: 3.04.2022].
Google Scholar

Zowczak Magdalena (2015), Religijność na pograniczach. Eseje apokryficzne, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Google Scholar