Praktyki ukrywania. O pułapkach, pokusach i pożytkach z badań niejawnych
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.12.3.05Słowa kluczowe:
praktyki ukrywania, badania ukryte, badania jawne, obserwacja, eksperymentAbstrakt
Tekst ma na celu przedstawienie krytycznej refleksji etycznej nad rozumieniem i wykorzystaniem badań ukrytych. Rozważając dylematy, przed jakimi staje badacz w terenie i próbując przeanalizować, jak można je rozwikłać, proponuję stosowanie innego, trafniejszego pojęcia odnoszącego się do nieujawniania informacji o badaniu – praktyki ukrywania. Sugeruję również sposób postępowania zakładający uwzględnienie aspektu niejawności jako immanentnej cechy procesu badawczego. Powyższe zagadnienia omawiane są przede wszystkim na przykładzie autorskiego badania kupowania prac magisterskich i licencjackich, uzupełniane zaś przykładami z innych przedsięwzięć badawczych, w których autorka miała okazję uczestniczyć. W analizach odnoszę się nie tylko do własnego doświadczenia, ale też do, niekiedy zaskakująco odmiennych, uregulowań w kodeksach etycznych.
Pobrania
Bibliografia
Allen Charlotte (1997) Spies Like Us. When Sociologists Deceive Their Subjects.„Lingua Franca”, vol. 7, no. 9, s. 1–8 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://isites.harvard.edu/fs/docs/icb.topic205747.files/November_19/Allen_Spies_Like_Us.pdf
Google Scholar
American Anthropological Association (2012) Principles of Professional Responsibility [dostęp 24 września 2014 r.]. Dostępny w Internecie: http://ethics.aaanet.org/ethics-statement-0-preamble/
Google Scholar
American Sociological Association (1999) Code of Ethics and Policies and Procedures of the ASA Committee on Professional Ethics [dostęp 25 czerwca 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.asanet.org/about/ethics.cfm
Google Scholar
Aronson Elliot, Wilson Timothy D., Akert Robin M. (1997) Psychologia społeczna. Przełożyła Anna Bezwińska i in. Poznań: Zysk i S-ka.
Google Scholar
Babbie Earl (2004) Badania społeczne w praktyce. Przełożył Witold Betkiewicz i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Berger Peter L. (2003) Zaproszenie do socjologii. Przełożył Janusz Stawiński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Bielska Beata (2015) Magisterkę kupię. Sprzedawanie i kupowanie pracy dyplomowych jako element studenckiej kultury nieuczciwości. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Google Scholar
British Sociological Association (2002) Statement of Ethical Practice for the British Sociological Association [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.britsoc.co.uk/about/equality/statement-of-ethical-practice.aspx
Google Scholar
Bulmer Martin (1980) Comments on ‘The Ethics of Covert Methods. „The British Journal of Sociology”, vol. 31, no. 1, s. 59–65.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/590063
Bulmer Martin (1982) When Is Disguise Justified? Alternatives to Covert Participant Observation. „Human Sciences Press”, vol. 5, no. 4, s. 251–264.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF00986753
Burawoy Michael (2004) O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004 [dostęp 25 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://burawoy.berkeley.edu/PS/Translations/Poland/ASA.Polish.pdf
Google Scholar
Calvey David (2008) The Art and Politics of Covert Research: Doing ‘Situated Ethics’ in the Field.„Sociology”, vol. 42, no.5, s. 905–918.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0038038508094569
Chomczyński Piotr (2006) Wybrane problem etyczne w badaniach. Obserwacja uczestnicząca ukryta. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 2, nr 1, s. 68–87 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume2_pl.php
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.2.1.05
Christians Clifford G. (2010) Etyka i polityka w badaniach jakościowych. Przełożył Przemysław Pluciński [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 207–244.
Google Scholar
Co robimy? (b.d.) [dostęp 17 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.izmalkowa.com/co-robimy/badania-pozadeklaracyjne
Google Scholar
Frankfort-Nachmias Chava, Nachmias David (2001) Metody badawcze w naukach społecznych. Przełożyła Elżbieta Hornowska. Warszawa: Zysk i S-ka.
Google Scholar
Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2000) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka.
Google Scholar
Homan Roger (1980) The Ethics of Covert Methods. „The British Journal of Sociology”, no. 1, s. 46–59.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/590062
ICC/ESOMAR (2008) Międzynarodowy Kodeks Badań Rynku i Badań Społecznych [dostęp 25 czerwca 2014 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.ofbor.pl/public/File/Miedzynarodowy_Kodeks_Badan_Rynku_i_Badan_Spolecznych.pdf
Google Scholar
International Sociological Association (2001) Code of Ethics [dostęp 25 czerwca 2014 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.isa-sociology.org/about/isa_code_of_ethics.htm
Google Scholar
Janiszewski Ludwik (1970) O obserwacji uczestniczącej na statku morskim. „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 303–318.
Google Scholar
Jurkiewicz Joanna (2015) Żabka to koszmar. A na imię mu polski kapitalizm [dostęp 30 marca 2016 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20150615/jurkiewicz-zabka-koszmar-na-imie-mu-polski-kapitalizm
Google Scholar
Kafar Marcin (2010) O przełomie autoetnograficznym w humanistyce. W stronę nowego paradygmatu [w:] Bożena Płonka-Syroka, Michał Skrzypek, red., Doświadczanie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, s. 335–352.
Google Scholar
Kerner Sandra i in. (2009) Co-operative Research Design on Alternative Agro-Food Networks. Graz: Inter University Research Centre on Technology Work and Culture, FP7 working papers.
Google Scholar
Kleszcz Irena (2004) Wykorzystanie ukrytej obserwacji uczestniczącej w badaniu stylu życia szarej strefy. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 189–202.
Google Scholar
Lincoln Yvonna S. (2010) Komisje etyczne i konserwatyzm metodologiczny. Wyzwanie dla i ze strony paradygmatu fenomenologicznego. Przełożył Marian Niezgoda [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, Metody badań jakościowych, t. 1, s. 245–280.
Google Scholar
Marx Gary T. (2003) Uwagi na temat odkrywania, gromadzenia i oceny ukrytych i brudnych danych. Przełożył Daniel Wicenty. „ASK. Społeczeństwo, Badania, Metody”, nr 12, s. 7–50.
Google Scholar
Miszewski Kamil (2005) Socjolog w kryminale: więzienie jako nieprzyjazny teren badań. „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 65–92.
Google Scholar
Miszewski Kamil (2007) Kiedy badacz jest tajnym agentem. O postrzeganiu niejawnej obserwacji uczestniczącej jako etycznie problematycznej, metodach badań ilościowych, zakulisowych wymiarach życia społecznego i ich związku ze wszystkim tym, o czym przed chwilą. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 3, nr 2, s. 33–62 [dostęp 24 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume4_pl.php
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.2.03
Polskie Towarzystwo Socjologiczne (2012) Kodeks etyki socjologa [dostęp 12 maja 2012 r.]. Dostępny w Internecie: http://socjolekt.uni.opole.pl/wp-content/uploads/2012/04/Polskie-Towarzystwo-Socjologiczne-Kodeks-Etyki-Socjologa.pdf
Google Scholar
Sojak Radosław, Wicenty Daniel (2005) Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (1997) Dz.U. 2014 poz. 1182 [dostęp 28 września 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140001182
Google Scholar
Zarząd Stowarzyszenia „Obywatele Obywatelom” (2016) Oświadczenie Stowarzyszenia w sprawie książki „Dekada ajentów” [dostęp 30 marca 2016 r.]. Dostępny w Internecie: https://wspieram.to/zabka
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
