Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne

Daniel Wicenty

doi:10.18778/1733-8069.9.4.06

Autor

Daniel Wicenty Uniwersytet Gdański

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.06

Słowa kluczowe:

Adam Podgórecki, socjologia biograficzna, intelektualiści w komunistycznej Polsce, socjologia polska przed i po 1989 r.

Abstrakt

Życie Adama Podgóreckiego, obfitujące w paradoksy i dramatyczne zwroty, pozostaje słabo rozpoznane. Z tego względu artykuł w pierwszej kolejności ukazuje krótki szkic biograficzny polskiego badacza, bazujący na wspomnieniach oraz dokumentach, w tym osobistych. Szczególną uwagę poświęcono latom powojennym, w tym okresowi studenckiemu oraz udziałowi Podgóreckiego w Klubie Logofagów, niezwykłej i nieoficjalnej grupie dyskusyjnej. Tekst wskazuje również na cenę, jaką naukowcy „nieposłuszni w myśleniu” musieli płacić w reżimie komunistycznym. W tym kontekście przypadek Podgóreckiego odkrywa mechanizmy stopniowego wykluczania w środowisku naukowym skutkującego w ostateczności przymusową emigracją z kraju. Ważna jest tu także rola, jaką odegrała w życiu Podgóreckiego Służba Bezpieczeństwa. Po drugie, artykuł analizuje różne socjologiczne podejścia do biografii. Podkreślono w nim pewne ograniczenia oraz bariery o charakterze koncepcyjnym i metodologicznym. Pisanie biografii ukazane jest również jako praktyka społeczna, uwikłana w rozstrzyganie dylematów kariery naukowej biografa oraz jako wyzwanie dla aktualnej hierarchii w polskim środowisku socjologicznym.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Daniel Wicenty - Uniwersytet Gdański

Daniel Wicenty, (ur. 1977), dr socjologii, pracownik IPN w Gdańsku oraz adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego. Bada relacje środowisk socjologicznych i dziennikarskich w PRL-u z instytucjami władzy, patologie organizacyjne w Służbie Bezpieczeństwa, a także dyskurs publiczny o historii najnowszej. Współautor książki Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy (2005).

Bibliografia

Bateson Mary Catherine (1980) Continuities in Insight and Innovation: Toward a Biography of Margaret Mead. „American Anthropologist”, vol. 82, no. 2, s. 270–277.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/aa.1980.82.2.02a00020

Bertaux Daniel, Kohli Martin (1984) The Life Story Approach: A Continental View. „Annual Review of Sociology”, vol. 10, s. 215–237.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.so.10.080184.001243

Ceranka Paweł (2010) Warszawskie kluby dyskusyjne [w:] Kazimierz Krajewski, Magdalena Pietrzak-Merta, red., Warszawa miasto w opresji. Warszawa: IPN, s. 373–466.
Google Scholar

Chałubiński Mirosław (1993) Fromm. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Chałubiński Mirosław (2007) Stanisław Ossowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Czyżewski Marek (1987) Interakcjonizm i analiza konwersacyjna jako sposoby badania biografii. Etnografia wobec etnometodologii. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 85–105.
Google Scholar

Denzin Norman K. (1990) Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 55–69.
Google Scholar

Dulczewski Zygmunt (1984) Florian Znaniecki: życie i dzieło. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Eisler Jerzy (2006) Polski rok 1968. Warszawa: IPN.
Google Scholar

Elżbieta Hałas (1990) Biografia a orientacja symbolicznego interakcjonizmu [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 197–208.
Google Scholar

Franaszek Piotr, red., (2010) Stłamszona nauka? Inwigilacja środowisk akademickich i naukowych przez aparat bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Warszawa: IPN.
Google Scholar

Friszke Andrzej (2010) Wstęp [w:] Jan Józef Lipski, Dzienniki 1954–1957. Warszawa: Więź, s. 5–26.
Google Scholar

Friszke Andrzej (2011) Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności. Kraków: Wydawnictwo Znak, ISP PAN.
Google Scholar

Gaj Ryszard (2007) Ortega y Gasset. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Hajduk Edward (2001) Kulturowe wyznaczniki biegu życia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar

Helling Ingeborg K. (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 13–37.
Google Scholar

Jasińska-Kania Aleksandra (2007) O nauce i przyjaźni. Moja osobista historia socjologii w Uniwersytecie Warszawskim [w]: Antoni Sułek, oprac., Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii. Warszawa: Instytut Socjologii UW, s. 366–379.
Google Scholar

Kaczyńska Wanda, red., (2003) Czesław Czapów 1925–1980: świadectwa trzech pokoleń. Warszawa: IPSiR UW.
Google Scholar

Kasprzyk Leszek (1967) Spencer. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Käsler Dirk (2010) Weber. Życie i dzieło. Przełożyła Sława Lisiecka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kłoskowska Antonina (1990) Kulturologiczna analiza biograficzna [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa-Poznań: PWN, s. 171–195.
Google Scholar

Kojder Andrzej (1999) Vita activa Adama Podgóreckiego, „Więź”, nr 6, s. 123–132.
Google Scholar

Kojder Andrzej (2000) Droga Adama Podgóreckiego do socjotechniki [w:] Jerzy Kubin, Jerzy Kwaśniewski, red., Socjotechnika. Kontrowersje, rozwój, perspektywy. Warszawa: IPSiR UW, PTS, s. 19–28.
Google Scholar

Kołodziej-Durnaś Agnieszka (2010) Autobiografia Alice Salomon – struktury procesowe biografii a losy narodu niemieckiego. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 6, nr 2, s. 60–80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.6.2.03

Krasnodębski Zdzisław (1999) M . Weber. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Kurczewski Jacek (2007) Adam Podgórecki [w:] Antoni Sułek, oprac., Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii. Warszawa: Instytut Socjologii UW, s. 467–471.
Google Scholar

Kwaśniewski Jerzy (2011) Prawo totalitarne w działaniu. Spory z PRL o prawo i prawdę. „Prace Katedry Socjologii Norm, Dewiacji i Kontroli Społecznej IPSiR UW”, t. 12, s. 194‒235.
Google Scholar

Laslett Barbara (1991) Biography as Historical Sociology: The Case of William Fielding Ogburn. „Theory and Society”, vol. 20, no. 4, s. 511–538.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF00157324

Legiędź-Gałuszka Małgorzata (1989) Czarnowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Leszczyna Henryk (1974) Petrażycki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Lukes Steven (2012) Émile Durkheim. Życie i dzieło. Przełożyły Ewa Klekot i Ewa Szul-Skjoeldkrona. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Lutyński Jan (1994) Metody badań społecznych. Wybrane zagadnienia. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Magala Sławomir (1980) Simmel. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Mértaux Rhoda (1980) Margaret Mead: A Biographical Sketch. „American Anthropologist”, vol. 82, no. 2, s. 261–269.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/aa.1980.82.2.02a00010

McGill Robert (2009) Biographical Desire and the Archives of Living Authors. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 129–145.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/08989575.2009.10846792

McKinley Runyan William (1992) Historie życia a psychobiografia. Przełożył Jacek Kasprzewski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

McLoughlin Neil (1998) How to Become a Forgotten Intellectual: Intellectual Movements and the Rise and Fall of Erich Fromm. „Sociological Forum”, vol. 13, no. 2, s. 215–246.
Google Scholar

Mucha Janusz (1985) C. W. Mills. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Neyman Elżbieta, wstęp i oprac., (2002) Intymny portret uczonych. Korespondencja Marii i Stanisława Ossowskich. Warszawa: sic!.
Google Scholar

Paluch Andrzej K. (1981) Malinowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Pleskot Patryk, Rutkowski Tadeusz Paweł, wstęp i oprac. (2009) Spętana akademia: Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, t. 1, Materiały Służby Bezpieczeństwa (1967–1987). Warszawa: IPN.
Google Scholar

Podgórecki Adam (1980/1981) Unrecognized Father of Sociology of Law: Leon Petrażycki. Reflections based on Jan Gorecki’s Sociology and Jurisprudence of Leon Petrażycki. „Law & Society Review”, vol. 20, no. 1, s. 183–202.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3053227

Podgórecki Adam (1986) A Story of a Polish Thinker. Kolonia: Verlag fur Gesellschaftsarchitektur.
Google Scholar

Podgórecki Adam (1995) Społeczeństwo polskie. Przełożył Zbigniew Pucek. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Podgórecki Adam (1996) O tym jak moralny imperatyw zniszczył komunizm [w:] Andrzej Rozmarynowicz, wstęp i oprac., Klub Logofagów. Wspomnienia. Kraków: Znak, s. 80–95.
Google Scholar

Podgórecki Adam (1997) Higher Faculties. A Cross-National Study of University Culture. Westport: Praeger.
Google Scholar

Podgórecki Adam (1998) Nie mam rozliczeń osobistych. Rozmowa Andrzeja Kaczyńskiego z Adamem Podgóreckim. „Rzeczpospolita”, 14 lipca, s. 3.
Google Scholar

Podnieks Elizabeth (2009) Intruduction: „New Biography” for a New Millennium. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 1–14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/08989575.2009.10846785

Riemann Gerhard, Schütze Fritz (1992) „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bez ładnych procesów społecznych. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 89–104.
Google Scholar

Roberts Brian (2002) Biographical research. Buckingham-Filadelfia: Open University Press.
Google Scholar

Roberts Brian, Kyllönen Riitta (2006) Editorial Introduction: Special Issue – „Biographical Sociology”. „Qualitative Sociology Review”, vol. 2, no. 1, s. 3–6.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8077.2.1.01

Rokuszewska-Pawełek Alicja (2005) Metoda biograficzna i badanie biografii. „Przegląd Socjologiczny”, tom 54/1–2, s. 283–307.
Google Scholar

Rozmarynowicz Andrzej, wstęp i oprac. (1996) Klub Logofagów. Wspomnienia. Kraków: Znak.
Google Scholar

Rzepa Teresa (2005) O studium przypadku i portrecie psychologicznym. Szczecin: Print Group Daniel Krzanowski.
Google Scholar

Schantz Jeffrey (2009) Biographical Sociology: Struggles over an Emergent Sociological Practice. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 113–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/08989575.2009.10846791

Schütze Fritz (1997) Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej. „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 11–56.
Google Scholar

Sojak Radosław, Wicenty Daniel (2005) Zagubiona rzeczywistość: o społecznym konstruowaniu niewiedzy. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Strauss Anselm (1995) Identity, Biography, History, and Symbolic Representations. „Social Psychology Quarterly”, vol. 58, no. 1, s. 4–12.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2787139

Sułek Antoni (2010) „To America!”. Polish Sociologists in the United States after 1956 and the Development of Empirical Sociology in Poland. „East European Politics and Societies”, vol. 24, no. 3, s. 327–352.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0888325409357438

Szacki Jerzy (1986) Znaniecki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Sztompka Piotr (1998) To był donos. List prof. Piotra Sztompki do „Rzeczpospolitej”. „Rzeczpospolita”, 21 lipca, s. 8.
Google Scholar

Tymowski Andrzej (1997) Rozmowa Niny Kraśko z profesorem Andrzejem Tymowskim, sekretarzem ZG PTS w latach 1973–1983, wiceprzewodniczącym PTS w latach 1983–1991 o PTS, roli Zarządu Głównego i okolicznościach politycznych [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Z dziejów Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Materiały i wspomnienia. Tom 1. Warszawa: Zarząd Główny PTS, s. 98–104.
Google Scholar

Wedel Janine R. (2009) Shadow Elite: How the World’s New Power Brokers Undermine Democracy, Government, and the Free Market. Nowy Jork: Basic Books.
Google Scholar

Wicenty Daniel (2009) Zjazd zapomniany – zjazd obserwowany. O Piątym Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym w Krakowie (22–25 stycznia 1977 r.). „Przegląd Socjologiczny”, t. 57/2, s. 105–127.
Google Scholar

Wicenty Daniel (2010a) Socjologia nieposłuszna w PRL? O funkcjonowaniu Zakładu Socjologii Norm i Patologii Społecznej w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji w latach 1972–1976 [w:] Paweł Łuczeczko, Daniel Wicenty, red., Jedna nauka – wiele historii. Dzieje subdyscyplin socjologicznych w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 36–57.
Google Scholar

Wicenty Daniel (2010b) Trzy dekady wobec SB: nieznany wymiar biografii Adama Podgóreckiego. „Prace IPSiR UW”, t. 15, s. 199–254.
Google Scholar

Włodarek Jan, Ziółkowski Marek (1990) Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii [w:] tenże, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 3–9.
Google Scholar

Wyka Anna (1993) Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar

Ziegert Klaus A. (1977) Adam Podgórecki’s Sociology of Law: The Invisible Factors of the Functioning of Law Made Visible. „Law & Society Review”, vol. 12, no. 1, s. 151–180.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3053325

Zybertowicz Andrzej (2009) Kontrola społeczna trzeciego stopnia [w:] Jerzy Kwaśniewski, Jan Winczorek, red., Idee naukowe Adama Podgóreckiego. Warszawa: IPSiR UW, PTS, s. 152–178.
Google Scholar