Emocje w polu dóbr symbolicznych. Od Leonarda da Vinci do Jerzego Dudy-Gracza
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.2.03Słowa kluczowe:
socjologia sztuki, socjologia emocji, emocje w sztuce, pole dóbr symbolicznych, Mona Liza Leonarda da VinciAbstrakt
Rozważania przestawione w tym artykule sytuują się na pograniczu socjologii sztuki i socjologii emocji. Analizowana jest problematyka emocji związanych z istnieniem dzieła sztuki i pojawianiem się jego nowych wersji, pastiszów, adaptacji, co wymaga, zgodnie z koncepcją Pierre’a Bourdieu, odwołania się do miejsca w polu dóbr symbolicznych (awangarda, klasyka, kultura masowa) oraz podmiotów w tym polu (twórców, krytyków, odbiorców). Stosowane jest wielokrotne studium przypadku; w tym tekście przedmiotem analiz jest Mona Liza Leonarda da Vinci oraz jej wersje awangardowe i rozrywkowe, poczynając od Marcela Duchampa i Salvadora Dali, Fernanda Botero, Jerzego Dudy-Gracza (ujęcia artystów awangardowych) aż do licznych ujęć twórców nieznanych, ukazujących Monę Lizę jako kulturystkę, rugbystkę, łysą, utrefioną, małpę, kocicę lub wcielenie wielkich uczonych, polityków, gwiazd popkultury. Mona Liza Leonarda da Vinci sytuowała się zawsze w polu kultury prawomocnej, stanowiąc idealny przejaw wartości uznawanych, odczuwanych i realizowanych – według terminologii Stanisława Ossowskiego. Tysiące pastiszów, o różnej wartości artystycznej, usytuowanych w trzech różnych subpolach dóbr symbolicznych, świadczy o żywotności dzieła i „grach z kanonem”, choć budzi zróżnicowane emocje odbiorców współczesnych.
Pobrania
Bibliografia
Becker Howard (1988) Les mondes de l’art. Paris: Flammarion.
Google Scholar
Bourdieu Pierre (1971) Le marché des biens symboliques. L’Année Sociologique”, vol. 22, s. 49–126.
Google Scholar
Bourdieu Pierre, Darbel Alain, Schnapper Dominique (1966) L’Amour de l’art. Les musées d’art européen et leur public. Paris: Minuit.
Google Scholar
Bourdieu Pierre, Darbel Alain, Schnapper Dominique (1979) La Dictinction. Critique sociale du jugement. Paris: Minuit.
Google Scholar
Bourdieu Pierre, Darbel Alain, Schnapper Dominique (2007) Reguły sztuki: geneza i struktura pola literackiego. Przełożył Andrzej Zawadzki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Google Scholar
Bourdieu Pierre, Darbel Alain, Schnapper Dominique (2009) Rozum praktyczny. O teorii działania. Przełożyła Joanna Stryjczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Buszyński Jacek, Osęka Andrzej (1967) 100 najsłynniejszych obrazów. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Eco Umberto (2005) Historia piękna. Przełożyła Agnieszka Kuciak. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Google Scholar
Eco Umberto, red., (2007) Historia brzydoty. Przełożyła Justyna Czaplińska i in. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Google Scholar
Elias Norbert (1991) Mozart. Sociologie d’un genie. Paris: Éditions du Seuil.
Google Scholar
Elias Norbert (2006) Mozart. Portret geniusza. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: WAB.
Google Scholar
Esquenazi Jean-Pierre (2007) Sociologie des oeuvres. De la production à l’interprétation. Paris: Armand Colin.
Google Scholar
Francastel Pierre (1979) Problèmes de la sociologie de l’art [w:] Georges Gurvitch, ed., Traité de sociologie, vol. 2. Paris: Presses Universitaires de France, s. 279‒296.
Google Scholar
Freud Zygmunt (2000) Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciństwa [w:] tenże Poza zasadą przyjemności. Przełożył Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 257–323.
Google Scholar
Genin Marie-Therese, Bouvet-Lanselle Violaine (1992) Louvre. Przewodnik dla zwiedzającego w pośpiechu. Przełożyła Magdalena Hen. Paris: Éditions de la Reunion des Musées Nationaux.
Google Scholar
Gervereau Laurent (2000) Voir, comprendre, analyser des images. Paris: Édition La Découverte.
Google Scholar
Gołaszewska Maria (1984) Zarys estetyki. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Gowing Lawrence (2008) Luwr – arcydzieła malarstwa. Przełożyła Katarzyna Maleszko. Warszawa: Arkady.
Google Scholar
Haight Mary R. (1976) Who’s who in pictures. „British Journal of Aesthetics”, vol. 16, no. 1, s. 13–23.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/bjaesthetics/16.1.13
Heinich Nathalie (1991) La gloire de Van Gogh. Étude de sociologie d’admiration. Paris: Éditions de Minuit.
Google Scholar
Ingarden Roman (1966) Studia z estetyki, t. 2. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Ingarden Roman (1970) Studia z estetyki, t. 3. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Joly Martine (1993) Introduction à l’analyse de l’image. Paris: Édition Nathan.
Google Scholar
Kant Immanuel (1964) Krytyka władzy sądzenia. Przełożył Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Krzemień-Ojak Sław (2009) Artystów kry z kanonem. Trzy przykłady i kilka refleksji [w:] Kisielewski Andrzej, red., Artystów gry z kulturą. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 215‒239.
Google Scholar
Loschburg Winfried (1984) Kradzież „Mony Lizy”. Przełożyła Eugenia Seredyńska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (1988) Gust i kompetencja. Społeczne zróżnicowanie recepcji malarstwa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (1999) Publiczność wobec metafory plastycznej. O recepcji groteski Jerzego Dudy-Gracza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (2009a) Świat sztuki, enklawa, eksklawa czy wspólnota [w:] Leszek Gołdyka, Irena Machaj, red., Enklawy życia społecznego: kontynuacje. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 191‒209.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (2009b) Zachwyt i oburzenie – o emocjach w sztuce. Studium socjologiczne [w:] Piotr Binder, Hanna Palska, Wojciech Pawlik, red., Emocje a kultura i życie społeczne. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 124‒149.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (2010) Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Matuchniak-Krasuska Anna (2011) O emocjach w sztuce. Szkic socjologiczny [w:] Anna Czerner, Elżbieta Nieroba, red., Studia z socjologii emocji. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 233‒255.
Google Scholar
Morin Edgar (1975) Kino i wyobraźnia. Przełożył Konrad Eberhardt. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Moulin Raymonde (1997) L’artiste, l’institution et le marché. Paris: Flammarion.
Google Scholar
Ossowski Stanisław (1966) Dzieła, t. 1. U podstaw estetyki. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Ossowski Stanisław (2004) Wybór pism estetycznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Google Scholar
Panofsky Erwin (1971) Studia z historii sztuki. Przełożyli Juliusz A. Chróścicki i Maria Murdzeńska. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Pastoureau Michel (1992) Dictionnaire des couleurs de notre temps. Symbolique et société. Paris: Éditions Bonneton.
Google Scholar
Porębski Mieczysław (1989) Granica współczesności: 1909–1925. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Strelau Jan, red., (2000) Psychologia: podręcznik akademicki, t. 1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar
Szuman Stefan (1962) O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar
Tatarkiewicz Władysław (1976) Dzieje sześciu pojęć. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Tatarkiewicz Władysław (2004) Wybór pism estetycznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Google Scholar
Tomaszewski Tadeusz, red., (1975) Psychologia. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Turner Jonathan H., Stets Jan E. (2009) Socjologia emocji. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Wallis Mieczysław (1968) Przeżycie i wartość. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Wallis Mieczysław (2004) Wybór pism estetycznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Google Scholar
Zimbardo Philip (1988) Psychologia i życie. Przełożył Józef Radzicki. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
