Musimy porozmawiać o macierzyństwie – o przełamywaniu tabu trudnego macierzyństwa we współczesnym kinie

Emilia Garncarek

doi:10.18778/0208-600X.83.06

Autor

Emilia Garncarek Katedra Socjologii Struktur i Zmian Społecznych, Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno- Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43, 90-214 Łódź https://orcid.org/0000-0002-9685-0741

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.83.06

Słowa kluczowe:

macierzyństwo, negatywne emocje, niespełnienie, wypalenie, żałowanie macierzyństwa, kino, film, badania jakościowe

Abstrakt

Artykuł jest próbą ukazania „kinowych odzwierciedleń” współczesnego trudnego macierzyństwa, które w ostatnim czasie jest coraz częściej zauważane i przedstawiane przez zachodnią kinematografię. Autorka tekstu poszukuje odpowiedzi na pytanie – jak wybrane obrazy filmowe naruszają i dekonstruują patriarchalny porządek płci w odniesieniu do macierzyństwa? Tekst prezentuje wyniki jakościowej analizy wybranych obrazów filmowych: Musimy porozmawiać o Kevinie (2011), Córka (2021). Podstawę teoretyczną zrealizowanych badań stanowiły: podejście genderowe w badaniach społecznych oraz koncepcja winy i wstydu T. Scheffa.

Bibliografia

Badinter E. (1998), Historia miłości macierzyńskiej, przeł. K. Choiński, Oficyna Wydawnicza Wolumen, Warszawa.
Google Scholar

Badinter E. (2013), Konflikt: kobieta i matka, przeł. J. Jedliński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bradley H. (2008), Płeć, przeł. E. Chomicka, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Google Scholar

Budrowska B. (2000), Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, Wydawnictwo Funna, Wrocław.
Google Scholar

Budrowska B. (2001), Regulamin i improwizacje, czyli o kulturowym skrypcie bycia matką, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 45, nr 2, s. 105–120.
Google Scholar

Budrowska B. (2003), Znikoma reprezentacja kobiet w elitach – próby wyjaśnień, [w:] A. Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet. Monografia zjawiska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar

Donath O. (2017), Żałując macierzyństwa, przeł. E. Filipow, Wydawnictwo Kobiece, Białystok.
Google Scholar

Douglas S.J., Michaels M.W. (2005), The Mommy Myth: The Idealization of Motherhood and How It Has Undermined All Women, Free Press, New York.
Google Scholar

Duch-Krzystoszek D., Grzymała J. (2021), Rodzina w życiu polskich kobiet, [w:] Kobiety w Polsce w XXI wieku, Centrum Praw Kobiet, Warszawa, https://cpk.org.pl/pobierz-raport/ (dostęp: 19.08.2022).
Google Scholar

Dzwonkowska-Godula K. (2015), Tradycyjnie czy nowocześnie? Wzory macierzyństwa i ojcostwa w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, https://doi.org/10.18778/7969-834-9
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-834-9

Forcey L.R. (1994), Feminist Perspectives on Mothering and Peace, [w:] E.N. Glenn, G. Chang, L.R. Forcey (red.), Mothering: Ideology, Experience, and Agency, Routledge, New York.
Google Scholar

Garncarek E. (2014), Dobrowolna bezdzietność a przemiany tożsamości płci współczesnych kobiet i mężczyzn, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 51, s. 97–116.
Google Scholar

Garncarek E. (2017), Podejmowanie decyzji o dobrowolnej bezdzietności w kontekście jakości relacji małżeńskiej, „Dyskursy Młodych Andragogów”, t. 18, s. 373–387.
Google Scholar

Garncarek E. (2019a), Narodziny smutnych matek, „Newsweek Psychologia”, t. 1.
Google Scholar

Garncarek E. (2019b), „Doświadczenia macierzyństwa i praktyki żalu” – o żałowaniu macierzyństwa w polskim dyskursie internetowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 71, s. 139–156, https://doi.org/10.18778/0208-600X.71.10
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.71.10

Garncarek E. (2020), „Living with illegal feelings” – analysis of the internet discourse on negative emotions towards children and motherhood, „Qualitative Sociology Review”, t. XVI, nr 1, s. 78–93, https://doi.org/10.18778/1733-8077.16.1.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8077.16.1.06

Garncarek E. (2021), Voluntarily childless men: socio-cultural reasons why young Poles are not assuming a parental role, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XVIII, nr 1, https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.06

Glenn E.N. (1994), Social Construction of Mothering. A Thematic Overview, [w:] E.N. Glenn,
Google Scholar

G. Chang, L.R. Forcey (red.), Mothering: Ideology, Experience, and Agency, Routledge, New York.
Google Scholar

Hays S. (1996), The Cultural Contradictions of Motherhood, Yale University Press, New Haven–London.
Google Scholar

Hearn J. (2003), „Surprise, surprise, men are gendered too”: Critical Studies on Men and the Politics of Representation, [w:] E.H. Oleksy, J. Rydzewska (red.), Representing Gender in Cultures, Peter Lang, Frankfurt.
Google Scholar

Hryciuk R.E., Korolczuk E. (red.) (2012), Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.7-26
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175

Jeremiah E. (2010), We Need to Talk about Gender: Mothering and Masculinity in Lionel Shriver’s We Need to Talk about Kevin, [w:] E. Podnieks, A. O’Reilly (red.), Textual Mothers/Maternal Texts: Mothering in Contemporary Women’s Literatures, Wilfrid Laurier University Press, Waterloo.
Google Scholar

Kaschack E. (1996), Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne, przeł. J. Węgrodzka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Kimmel M. (2004), The Gendered Society, Oxford University Press, New York.
Google Scholar

Krzyżanowska N. (2014), Konstruowanie macierzyństwa jako kwestii społecznej na przykładzie dyskursów polskiej sfery publicznej, „Kultura i Edukacja”, t. 4, s. 142–166.
Google Scholar

Kwak A. (2005), Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa.
Google Scholar

Kwak A. (2014), Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa.
Google Scholar

Malinowska E. (2011), Kapitał ludzki w ujęciu genderowym – koncepcja teoretyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 39.
Google Scholar

Maushart S. (2000), The Mask of Motherhood: How Becoming a Mother Changes Our Lives and Why We Never Talk About It, A Penguin Random House Company, New York.
Google Scholar

Medina S., Magnuson S. (2009), Motherhood in the 21st Century: Implications for Counselors, „Journal of Counseling & Development”, t. 87, s. 90–96, https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2009.tb00553.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2009.tb00553.x

Messer J. (2013), Reconceptualizing maternal work: Dejours, Ruddick and Lionel Shriver’s „We Need to Talk About Kevin”, „Women’s Studies International Forum”, t. 38, s. 11–20, https://doi.org/10.1016/j.wsif.2013.01.015
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.wsif.2013.01.015

Mikolajczak M., Gross J.J., Roskam I. (2019), Parental Burnout: What Is It, and Why Does It Matter?, „Clinical Psychological Science”, nr 7(6), s. 1319–1329, https://doi.org/10.1177/2167702619858430
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/2167702619858430

Muller V. (2008), Good and bad mothering: Lionel Shriver’s We Need to Talk About Kevin, [w:] M. Porter, J. Kelso (red.), Theorising and representing maternal realities, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle.
Google Scholar

Mustosmäki A., Sihto T. (2022), The Figure of a Regretful Mother on an Online Discussion Board, [w:] M. Kolehmainen, A. Lahti, K. Lahad (red.), Affective intimacies, Manchester University Press, Manchester.
Google Scholar

O’Reilly A. (2004), Mother Matters: Motherhood as Discourse and Practice, Demeter Press Bradford, Ontario.
Google Scholar

O’Reilly A. (red.) (2009), Maternal Thinking: Philosophy, Politics, Practice, Demeter Press Bradford, Ontario.
Google Scholar

O’Reilly A. (2016), We Need to Talk about Patriarchal Motherhood: Essentialization, Naturalization and Idealization in Lionel Shriver’s „We Need to Talk about Kevin”, „Journal of the Motherhood Initiative for Research and Community Involvement”, t. 7(1).
Google Scholar

Parker R. (1995), Mother Love/Mother Hate: The Power of Maternal Ambivalence, Basic Books, New York.
Google Scholar

Pelsma D., Roland B., Tollefson N., Wigington H. (1989), Parent burnout: validation of the Maslach Burnout Inventory with a sample of mothers, „Measurement and Evaluation in Counseling and Development”, t. 22, nr 2, s. 81–87.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/07481756.1989.12022915

Piotrowski K. (2021), How many parents regret having children and how it is linked to their personality and health: Two studies with national samples in Poland, „PLoS ONE”, nr 16(7): e0254163, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254163
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0254163

Reeves N. (1982), Womankind. Beyond the Stereotypes, Aldine Publishing Company, New York.
Google Scholar

Rich A. (1976), Of Woman Born. Motherhood as Experience and Institution, Virago, London.
Google Scholar

Scheff T.J. (1987), The shame/rage spiral: Case study of an interminable quarrel, [w:] H.B. Lewis (red.), The role of shame in symptom formation, Lawrence Erlbaum, Hillsdale.
Google Scholar

Scheff T.J. (1988), Shame and conformity: The deference-emotion system, „American Sociological Review”, t. 53(3), s. 395–406, https://doi.org/10.2307/2095647
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2095647

Scheff T.J. (1990), Microsociology: Discourse, emotion, and social structure, University of Chicago Press, Chicago.
Google Scholar

Scheff T.J. (2000), Shame and the social bond: A sociological theory, „Sociological Theory”, t. 18, s. 84–99, https://doi.org/10.1111/0735-2751.00089
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/0735-2751.00089

Scheff T.J. (2003), Shame and self in society, „Symbolic Interaction”, t. 26, s. 239–262, https://doi.org/10.1525/si.2003.26.2.239
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/si.2003.26.2.239

Sihto T., Mustosmäki A. (2021), The Most Invisible Maternal Experience? Analysing How Maternal Regret Is Discussed in Finland, [w:] A. Fitzgerald (red.), Women’s Lived Experiences of the Gender Gap: Gender Inequalities from a Global Perspective, Springer, Singapore, s. 109–120, https://doi.org/10.1007/978-981-16-1174-2_10
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-16-1174-2_10

Sikorska M. (2009), Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar

Sikorska M. (2012), Życie rodzinne, [w:] A. Giza, M. Sikorska (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sikorska M. (2019), Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja codzienności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Sikorska M. (2020), Ambiwalencja socjologiczna jako kategoria użyteczna w badaniach życia rodzinnego, „Studia Socjologiczne”, nr 3(238), s. 107–133.
Google Scholar

Slany K. (2006), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Google Scholar

Szczepaniak K. (2012), Zastosowanie analizy treści w badaniach artykułów prasowych – refleksje metodologiczne, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 42, s. 83–112.
Google Scholar

Walls L., Wong-Wylie G. (2007), The Social Construction of Motherhood: Implications and Interventions, Research paper presented at the Association for Research on Mothering’s 11th Annual Conference: Maternal Health and Well-Being, October 19–21, Toronto, http://dtpr.lib.athabascau.ca/action/download.php?filename=caap-loi/Letter%20of%20Intent%20-%20LW.pdf (dostęp: 1.10.2019).
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz E. (2017), Bez retuszu czy po liftingu? Obrazy starości i aborcji w filmie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Wharton S.A. (2005), The Sociology of Gender. An Introduction to Theory and Research, Blackwell Publishing, Malden.
Google Scholar

Woolf V. (2022), Własny pokój. Trzy gwinee, przeł. E. Krasińska, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Google Scholar