Aktorzy w społecznym świecie publicznego teatru dramatycznego w Polsce w okresie PRL i w XXI wieku. Analiza porównawcza
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.07Słowa kluczowe:
aktor, okres PRL, teatr współczesnyAbstrakt
Celem artykułu jest analiza porównawcza kondycji społecznej aktorów w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej 1989 roku. Materiałem empirycznym, jaki wykorzystuje Autorka, są publikacje popularnonaukowe poświęcone aktorom polskich publicznych teatrów dramatycznych i przeprowadzone przez nią – w latach 2015–2017 – wywiady swobodne z twórcami teatralnymi, reprezentującymi sześć polskich ośrodków teatralnych.
Aktorzy, którzy dobrze pamiętają okres PRL-u, z nostalgią wspominają miniony czas w życiu teatralnym, pamiętają familiarne stosunki w zespołach, antyrankizm, włączanie pracowników technicznych i administracyjnych do wspólnoty twórców, bez podkreślania jakiejkolwiek hierarchii. Współcześnie podziały społeczne, ideologiczne i polityczne w zespołach są bardziej widoczne. Młodzi aktorzy częściej kwestionują autorytety, w minionej epoce zasłużeni aktorzy darzeni byli wielkim szacunkiem. Współcześnie multiaktywni aktorzy demitologizują profesję aktorską, zwracają uwagę na upadek zawodowego etosu.
Bibliografia
Badora B. (ed.) (2014), Czy warto było zmieniać ustrój? Ocena zmian ustrojowych po 25 latach, komunikat z Badań CBOS, maj, no. 67.
Google Scholar
Braun K. (2003), Kieszonkowa historia teatru polskiego, Norbertinum, Lublin.
Google Scholar
Castells M. (2008), Społeczeństwo sieci, transl. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Golka M. (2012), Socjologia artysty nowożytnego, PDF file, Poznań, http://docplayer.pl/10558497-Marian-golka-socjologia-artysty-nowozytnego.html (accessed 13.01.2018).
Google Scholar
Gontarz B. (2017), Krytyka kultury w PRL-u. Na podstawie “Dziennika” Jana Józefa Szczepańskiego, [in:] A. Kisielewska, M. Kostaszuk-Romanowska, A. Kisielewski (eds.), PRL-owskie resentymenty, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Google Scholar
Groys B. (2013), Art power, The MIT Press, Cambridge–London.
Google Scholar
Guczalska B. (2014), Aktorstwo polskie: generacje, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, Kraków.
Google Scholar
Hera J. (1993), Losy niespokojnych, Semper, Warszawa.
Google Scholar
Ilczuk D. (1990), Aktor a rzeczywistość: szanse, zagrożenia, mechanizmy obronne, Instytut Kultury, Warszawa.
Google Scholar
Kociuba J. (1996), Tożsamość aktora, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar
Kosiński D. (2003), Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku: główne problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Kosiński D. (2010), Teatra polskie. Historie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa.
Google Scholar
Kozek W., Kubisa J. (2011), Polaktor. Aktorzy na rynku pracy, Związek Zawodowy Aktorów Polskich, Warszawa.
Google Scholar
Krakowska J., (2011), Mikołajska. Teatr i PRL, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar
Krakowska J. (2016), PRL. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
Google Scholar
Lubczyński K. (2007), Rapsodia życia i teatru, Książka i Wiedza, Warszawa.
Google Scholar
Mikołejko A. (1991), Poza autorytetem? Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii, Key Tex, Warszawa.
Google Scholar
Mróz B. (2008), Osobowość wybitnych aktorów polskich. Studium różnic międzygeneracyjnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Mróz B. (2015), 20 lat później – osobowość i hierarchia wartości wybitnych aktorów polskich. Badania podłużne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Mróz B., Kociuba J., Osterloff B. (2017), Sztuka aktorska w badaniach psychologicznych i refleksji estetycznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Orzechowski K. (2017), Teatr świata – świat teatru. Felietony 2016–2017, Universitas, Kraków.
Google Scholar
Raszewski Z. (1990), Krótka historia teatru polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Riesman D., Glazer N., Denney R. (1996), Samotny tłum, transl. J. Strzelecki, Wydawnictwo Muza, Warszawa.
Google Scholar
Roman A., Sabat M. (eds.) (1989), Komedianci – rzecz o bojkocie, Most, Warszawa.
Google Scholar
Rybak A.M. (2012), Idealizowanie przeszłości – różnica w dystrybucji pozytywnych i negatywnych wspomnień na przestrzeni czasu, “Przegląd Psychologiczny”, vol. 55, no. 1, pp. 29–40.
Google Scholar
Sztompka P. (2012), Socjologia: analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Szulborska-Łukaszewicz J. (2015), Artysto Scen Polskich, powiedz nam, z czego żyjesz?..., ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji, Kraków.
Google Scholar
Teatr w Polsce (2016): dokumentacja sezonu 2014/2015, Instytut Teatralny, Warszawa.
Google Scholar
Wagner I. (2005), Stałość czy zmienność autorytetów. Pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Google Scholar
Wilski Z. (1982), Wielka tragiczka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar
Wilski Z. (1990), Aktor w społeczeństwie. Szkice o kondycji aktora w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Zimnica-Kuzioła E. (2003), Światła na widownię. Socjologiczne studium publiczności teatralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Zimnica-Kuzioła E. (2017), Artyści – mity i stereotypy. Polscy aktorzy teatralni wobec mitologizacji zawodowych, [in:] M. Hasiuk, E. Kołdrzak (eds.), Kręgi i płomienie. Szkice o teatrze i socjologii, Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź, pp. 115–130.
Google Scholar
Zimnica-Kuzioła E. (2018), Społeczny świat teatru. Areny polskich publicznych teatrów dramatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/8142-044-0
Zimnica-Kuzioła E., Aktorzy polskich publicznych teatrów dramatycznych. Studium socjologiczne, monografia przygotowana do druku.
Google Scholar
Baniewicz E. (2012), Dziwny czas. Szkice o teatrze z lat 2000–2012, Instytut Książki – “Twórczość”, Kraków–Warszawa.
Google Scholar
Barciś A., Graff M. (2011), Rozmowy bez retuszu, Wydawnictwo M, Kraków.
Google Scholar
Dymna A., Szczawiński W. (2006), Warto mimo wszystko, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Google Scholar
Guczalska B. (2015), Trela, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
Google Scholar
Maciejewski Ł. (2015), Aktorki. Portrety, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar
Stenka D. (2018), Flirtując z życiem. Danuta Stenka w rozmowie z Łukaszem Maciejewskim, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar
Fuller W.R., Overcoming Rankism and Creating a Culture of Dignity, https://www.youtube.com/watch?v=gd7gLAD6axQ (accessed 23.04.2019).
Google Scholar
Szczepkowska J., List do kolegów z Teatru Dramatycznego, http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/88987/warszawa-list-joanny-szczepkowskiej-do-kolegow-z-teatru-dramatycznego (accessed 22.04.2016).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
