VR jako narzędzie empatii? Prezentacje niepełnosprawności i osób z niepełnosprawnościami w doświadczeniach wirtualnych

Dorota Żuchowska-Skiba

doi:10.18778/0208-600X.92.08

Autor

Dorota Żuchowska-Skiba AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Humanistyczny, Katedra Studiów nad Społeczeństwem i Technologią https://orcid.org/0000-0002-8198-9900

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.92.08

Słowa kluczowe:

wirtualna rzeczywistość, niepełnosprawność, empatia, stereotypy, reprezentacja społeczna

Abstrakt

Rzeczywistość wirtualna (VR) odsłania niezwykłe możliwości w zakresie badania i zrozumienia doświadczeń związanych z niepełnosprawnościami. Ta technologia umożliwia prezentowanie niepełnosprawności w sposób sprzyjający zrozumieniu i budowaniu empatii wobec osób z niepełnosprawnościami. Poprzez wirtualne scenariusze, interakcje z postaciami i symulowane sytuacje, VR stara się być narzędziem empatycznym, generując autentyczne przeżycia emocjonalne. Bodźce wizualne, dźwiękowe, a czasami także dotykowe intensyfikują reakcje empatyczne odbiorców. Dzięki starannie zaprojektowanym doświadczeniom VR pozwala użytkownikom zanurzyć się w życie osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Celem niniejszego artykułu jest analiza treści prezentowanych w doświadczeniach wirtualnej rzeczywistości (VR) w kontekście przedstawiania niepełnosprawności i osób z niepełnosprawnościami. W badaniach nad VR często podkreśla się jej potencjał jako narzędzia do budowania empatii, jednak równie istotne jest zrozumienie, jak treści te mogą wpływać na postrzeganie niepełnosprawności. Artykuł omawia zarówno pozytywne aspekty VR, jak i ryzyka związane z utrwalaniem stereotypów. Analiza przeprowadzona na wybranych przykładach doświadczeń VR pozwala na ocenę, na ile te technologie przyczyniają się do lepszego zrozumienia sytuacji osób z niepełnosprawnościami.

Bibliografia

Abrams K.B., Wilson A., Hernandez T.D., Choate A. (2024), Virtual Reality-based simulated hallucinations to enhance empathy toward individuals with schizophrenia, „The Journal of Nervous and Mental Disease”, t. 212, s. 312–316.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000001772

Ahn S.J., Le A.M., Bailenson J. (2013), The effect of embodied experiences on self-other merging, attitude, and helping behaviour, „Media Psychology”, t. 16, s. 7–38.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/15213269.2012.755877

Barbot B., Kaufman J.C. (2020), What makes immersive virtual reality the ultimate empathy machine? Discerning the underlying mechanisms of change, „Computers in Human Behavior”, t. 111, s. 106431–106440.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106431

Bloom P. (2017), Against Empathy: The Case for Rational Compassion, Random House, New York.
Google Scholar

Bujić M., Salminen M., Macey J., Hamari J. (2020), „Empathy machine”: How virtual reality affects human rights attitudes, „Internet Research”, t. 30(5), s. 1407–1425.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1108/INTR-07-2019-0306

Chowdhury T.I., Quarles J. (2022), A wheelchair locomotion interface in a VR disability simulation reduces implicit bias, „IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics”, nr 28, s. 4658–4670.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1109/TVCG.2021.3099115

Chowdhury T.I., Ferdous S.M.S., Quarles J. (2019), VR disability simulation reduces implicit bias towards persons with disabilities, „IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics”, nr 27, s. 3079–3090.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1109/TVCG.2019.2958332

Cummings J.J., Bailenson J.N. (2016), How immersive is enough? A meta-analysis of the effect of immersive technology on user presence, „Media Psychology”, t. 19(2), s. 272–309.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/15213269.2015.1015740

Dvash J., Shamay-Tsoory S. (2014), Theory of mind and empathy as multidimensional constructs: Neurological foundations, „Topics in Language Disorders”, t. 34, s. 282–295. https://doi.org/10.1097/TLD.0000000000000040
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/TLD.0000000000000040

Dyer E., Swartzlander B.J., Gugliucci M.R. (2018), Using virtual reality in medical education to teach empathy, „Journal of the Medical Library Association”, t. 106(4), s. 498–500.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5195/jmla.2018.518

Farmer H., Maister L. (2017), Putting ourselves in another’s skin: Using the plasticity of self-perception to enhance empathy and decrease prejudice, „Social Justice Research”, t. 30, s. 323–354.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s11211-017-0294-1

Hamilton-Giachritsis C., Banakou D., Garcia Quiroga M., Giachritsis C., Slater M. (2018), Reducing risk and improving maternal perspective-taking and empathy using virtual embodiment, „Scientific Reports”, nr 8, s. 2975.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-018-21036-2

Herrera F., Bailenson J., Weisz E., Ogle E., Zaki J. (2018), Building long-term empathy: A large-scale comparison of traditional and virtual reality perspective-taking, „PloS One”, nr 13(10), e0204494.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0204494

Hirt J., Beer T. (2020), Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education: A scoping review, „Nurse Education Today”, nr 84, s. 104207.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.nedt.2019.104207

Huang Y., Ho K.H.M., Christensen M., Wong D.W.C., Wang S., Su J.J., Cheung D.S.K. (2024), Virtual reality-based simulation intervention for enhancing the empathy of informal caregivers of people with dementia: A mixed-methods systematic review, „International Journal of Mental Health Nursing”, t. 33(2), s. 241–258.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/inm.13240

Kalyanaraman S., Penn D.L., Ivory J.D., Judge A.M. (2010), The virtual doppelganger: Effects of a virtual reality simulator on perceptions of schizophrenia, „The Journal of Nervous and Mental Disease”, t. 198, s. 437–443.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/NMD.0b013e3181e07d66

Kliteni K., Groten R., Slater M. (2012), The sense of embodiment in virtual reality, „Presence”, t. 21(4), s. 373–387.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1162/PRES_a_00124

Lara F., Rueda J. (2021), Virtual reality not for „being someone” but for „being in someone elseʼs shoes”: Avoiding misconceptions in empathy enhancement, „Frontiers in Psychology”, nr 12, 741516. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.741516
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.741516

Loska W. (2020), Maszyna empatyczna – maszyna opresyjna. Krytyczny przegląd doświadczeń VR, „Nowy Napis Co Tydzień”, nr 77.
Google Scholar

Martingano A.J., Herrera F., Konrath S. (2021), Virtual reality improves emotional but not cognitive empathy: A meta-analysis, „Technology, Mind, and Behavior”, nr 2(1). https://doi.org/10.1037/tmb0000034
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/tmb0000034

Milk C. (2015), How virtual reality can create the ultimate empathy machine, TED Talk, https://www.youtube.com/watch?v=iXHil1TPxvA (dostęp: 30.06.2023).
Google Scholar

Peña J., Blackburn K. (2013), The priming effects of virtual environments on interpersonal perceptions and behaviors, „Journal of Communication”, t. 63(4), s. 703–720.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/jcom.12043

Pinto-Coelho L., Laska-Leśniewicz A., Pereira E.T., Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2023), Inclusion and adaptation beyond disability: Using virtual reality to foster empathy, „Medycyna Pracy. Workersʼ Health and Safety”, t. 74(3), s. 171–185.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01386

Ramirez E.J., Elliot M., Milam P. (2021), What itʼs like to be a ____: Why itʼs (often) unethical to use VR as an empathy nudging tool, „Ethics and Information Technology”. https://doi.org/10.1007/s10676-021-09594-y
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10676-021-09594-y

Sarge M.A., Kim H.S., Velez J.A. (2020), An Auti-Sim intervention: The role of perspective taking in combating public stigma with virtual simulations, „Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking”, t. 23(1), s. 41–51.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1089/cyber.2019.0678

Shin D. (2018), Empathy and embodied experience in virtual environment: To what extent can virtual reality stimulate empathy and embodied experience?, „Computers in Human Behavior”, t. 78, s. 64–73.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.09.012

Shin D., Biocca F. (2018), Exploring immersive experience in journalism, „New Media & Society”, t. 20(8), s. 2800–2823.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1461444817733133

Singer T., Klimecki O. (2014) Empathy and compassion, „Current Biology”, nr 24, s. R875–R878. https://doi.org/10.1016/j.cub.2014.06.054
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2014.06.054

Slater M., Sanchez-Vives M.V. (2016), Enhancing our lives with immersive virtual reality, „Frontiers in Robotics and AI”, nr 3, s. 74.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/frobt.2016.00074

Slater P., Hasson F., Gillen P., Gallen A., Parlour R. (2019), Virtual simulation training: Imaged experience of dementia, „International Journal of Older People Nursing”, t. 14(3), e12243.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/opn.12243

Tay J.L., Xie H., Sim K. (2023), Effectiveness of Augmented and Virtual Reality-based interventions in improving knowledge, attitudes, empathy and stigma regarding people with mental illnesses – A scoping review, „Journal of Personalized Medicine”, t. 13(1), s. 112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/jpm13010112

Topping M., Douglas J.M., Winkler D. (2020), Factors that influence the quality of paid support for adults with acquired neurological disability: Scoping review and thematic synthesis, „Disability and Rehabilitation”, t. 1–19, s. 2482–2499.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09638288.2020.1830190

Trevena L., Paay J., McDonald R. (2024), VR interventions aimed to induce empathy: A scoping review, „Virtual Reality”, t. 28(2), s. 80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10055-024-00946-9

Ventura S., Badenes-Ribera L., Herrero R., Cebolla A., Galiana L., Baños R. (2020), Virtual reality as a medium to elicit empathy: A meta-analysis, „Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking”, t. 23(10), s. 667–676.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1089/cyber.2019.0681

Wijma E.M., Veerbeek M.A., Prins M., Pot A.M., Willemse B.M. (2018), A virtual reality intervention to improve the understanding and empathy for people with dementia in informal caregivers: Results of a pilot study, „Aging and Mental Health”, t. 22(9), s. 1115–1123.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13607863.2017.1348470

Wilding C., Young K., Cummins C., Bowler C., Dean T., Lakhani A., Blackberry I. (2023), Virtual reality to foster empathy in disability workers: A feasibility study during COVID-19, „Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities”, t. 36(1), s. 132–142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/jar.13042

„A Walk Through Dementia”, https://www.awalkthroughdementia.org/ (dostęp: 15.02.2025).
Google Scholar

„Blind”, https://gamefinity.pl/produkt/blind-vr-ps4-1 (dostęp: 15.02.2025).
Google Scholar

„Notes on Blindness: Into Darkness, https://www.meta.com/pl-pl/experiences/1946326588770583/ (dostęp: 15.02.2025).
Google Scholar

„Synapsis: Mój pierwszy dzień w pracy”, http://archiwum2017.docsag.pl/pl/movies/pierwszy-dzienw-pracy/?dist=warszawa (dostęp: 15.02.2025).
Google Scholar

„Wheelchair Simulator VR”, https://store.steampowered.com/app/841120/Wheelchair_Simulator_VR/ (dostęp: 15.02.2025).
Google Scholar