Socjologiczny paradoks szachów: ponadklasowa dystynkcja królewskiej gry
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.75.04Słowa kluczowe:
szachy, socjologia szachów, dystynkcja, illusio, socjologia sportuAbstrakt
Artykuł podejmuje kwestię socjologicznego paradoksu gry w szachy, polegającego na tym, że z jednej strony nadają one osobom przynależącym do ich społecznego świata rodzaj pożądanej dystynkcji, ale z drugiej strony z dystynkcją tą nie jest sprzęgnięte położenie klasowe. Mówiąc językiem Pierre’a Bourdieu, jeśli potraktujemy szachy jako fragment pola sportu, to powinna się w nich zaznaczać dystynkcja klasowa, jednak w tym przypadku tak się nie dzieje. Dlaczego w praktyce szachy są niezwykle popularne i rozpowszechnione, i w związku z tym egalitarne, choć wydają się znakomitym tworzywem do powiększania przewagi klasowej? Co sprawia, że tak wielu ludzi gra w szachy i w jaki sposób szachy nadają graczom ponadklasową dystynkcję?
Odpowiadając na te pytania, należy zwrócić uwagę na kwestie dostępności i otwartości szachów, ich społeczny charakter, totalność szachowego doświadczenia i niemożność zdefiniowania w jednym tylko polu: sportu, nauki czy sztuki oraz – last but not the least – na nieoczekiwane możliwości manipulowania illusio szachów.
Bibliografia
Bourdieu P., Wacquant L.J.D. (1992), An Invitation to Reflexive Sociology, University of Chicago Press, Chicago.
Google Scholar
Bronstein D., Smolyan G.L. (1982), Chess in the Eighties, transl. K.P. Neat, Pergamon Press, Oxford.
Google Scholar
Desjarlais R.R. (2011), Counterplay: An Anthropologist at the Chessboard, University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520948204
DiCicco-Bloom B., Gibson D.R. (2010), More Than a Game: Sociological Theory from the Theories of Games, “Sociological Theory”, vol. 28(3), pp. 247–271.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9558.2010.01377.x
Fine G.A. (2013), Sticky Cultures: Memory Publics and Communal Pasts in Competitive Chess, “Cultural Sociology”, vol. 7(4), pp. 395–414.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/1749975512473460
Fine G.A. (2015), Players and Pawns: How Chess Builds Community and Culture, University of Chicago Press, Chicago–London.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226265032.001.0001
Fine G.A., Young H. (2014), Still Thrills: The Drama of Chess, “The Drama Review”, vol. 58(2), pp. 87–98.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1162/DRAM_a_00348
Gajewski J. (2012), Szachy z perspektywy definicji sportu, “IDO Movement for Culture. Journal of Martial Arts Anthropology”, vol. 12(2), pp. 6–10.
Google Scholar
Herman Ł. (2012), Szachy: sport, psychologia, filozofia, Wydawnictwo Penelopa, Warszawa.
Google Scholar
Ingle S. (2020), Fast and Furious: Carlsen and Nakamura Transform Chess into an Adrenaline Sport, “The Guardian”, 4th May, https://www.theguardian.com/sport/blog/2020/may/04/fast-and-furious-carlsen-and-nakamura-transform-chess-into-an-adrenaline-sport (accessed 14.06.2020).
Google Scholar
Nabokov V. (1964), The Defence, transl. M. Scammell in collaboration with the author, Weidenfeld and Nicolson, London.
Google Scholar
Nosal P. (2015), Społeczne ujęcie sportu. (Trudne) definiowanie zjawiska i jego dyskurs, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 11(2), pp. 16‒38, http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume30/PSJ_11_2_Nosal.pdf (accessed 14.05.2020).
Google Scholar
Raphael M.W. (2011), Chess: The Preface to a Technical Resource for Sociology, Northeastern University, Boston.
Google Scholar
Sharples J.J. (2015), “I am a Chess-player”: Respectability in Literary and Urban Space 1840–1851, “Sport in History”, vol. 35(2), pp. 296–321.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/17460263.2015.1023825
Sharples J.J. (2017), A Cultural History of Chess-Players. Minds, Machines, and Monsters, Manchester University Press, Manchester.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7765/9781526120540
Stempień J.R. (2020), Dysfunkcjonalizm metodologiczny – nowa propozycja analityczna w socjologii sportu i jej zastosowanie na przykładzie szachów, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 16(1), pp. 162–185.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.1.10
Szlendak T., Olechnicki K. (2017), Nowe praktyki kulturowe Polaków. Megaceremoniały i subświaty, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Tarrasch S. (1987), The Game of Chess, Dover Publications, New York.
Google Scholar
Zographos A. (2017), Music and Chess. Apollo Meets Caissa, Russel Enterprises, Milford.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.