Bulletins of the Polish censorship office from 1945 to 1956. A reconnaissance study

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

doi:10.18778/1505-9057.55.15

Autor

Anna Wiśniewska-Grabarczyk M.A., University of Łódź, Chair of Polish Literature of the 20th a nd 2 1st Century, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź https://orcid.org/0000-0002-3005-200X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.55.15

Słowa kluczowe:

poufne biuletyny urzędu cenzury, cenzura w powojennej Polsce, cenzurowanie literatury, cenzor, kryptoteksty

Abstrakt

W artykule omawiam wybrane aspekty biuletynu urzędu cenzury z lat 1945–1956. Biuletyn był poufnym, skierowanym przede wszystkim do cenzorów i tworzonym na zamówienie państwa wewnętrznym pismem Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk; ze względu na cel pełnił funkcję szkoleniową, instruktażową i informacyjną; z uwagi na sposób dystrybucji biuletyn to kryptotekst, czyli tekst poufny o celowo ograniczonej dystrybucji. W artykule przedstawiłam stan badań nad biuletynami i warunki tożsamości pisma. Omówiłam także sylwetkę “idealnego” cenzora w perspektywie zależności kontekstowej. Przybliżyłam ponadto problematykę, jaką poruszano w piśmie, w którym prezentowano przede wszystkim materiały na temat cenzury oraz działalności Urzędu Kontroli; publikowano artykuły odredakcyjne oraz materiały z terenu (recenzje cenzorskie, sprawozdania, bilanse, listy nadsyłane przez zespoły cenzorskie lub konkretnych pracowników), a nawet twórczość literacką samych cenzorów.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Anna Wiśniewska-Grabarczyk - M.A., University of Łódź, Chair of Polish Literature of the 20th a nd 2 1st Century, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź

Anna Wiśniewska-Grabarczyk, badaczka cenzury Polski Ludowej, krytyczka literacka, doktorantka w Zakładzie Literatury Polskiej XX i XXI w. Uniwersytetu Łódzkiego, autorka trzech książek i kilkudziesięciu artykułów naukowych, popularnonaukowych, krytycznoliterackich i publicystycznych; nominowana do Nagrody Literackiej im. W. Gombrowicza za powieść Porzeczkowy Josef; laureatka Nagrody tygodnika “Polityka” i Nagrody Fundacji UŁ za najlepszą pracę magisterską oraz wyróżniona w konkursie im. W. Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny Roku; kierownik grantu NCN Powojenna literatura polska w świetle kryptotekstów (na podstawie biuletynów Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z lat 1945–1956); stypendystka Fundacji im. M. Mochnackiego; członkini Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce (PIASA), Komisji Badań Genetycznych i Dokumentacyjnych nad Literaturą PAN/Łódź oraz Kolegium Redakcyjnego pisma „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”; publikowała m.in. w “The Polish Review”, “Zagadnieniach Rodzajów Literackich”, “Socjolingwistyce”, “Dziejach Najnowszych”, “Przeglądzie Orientalistycznym”, “Przeglądzie Bibliotecznym”, “Nowych Książkach”, “Twórczości”, “Odrze”, “Gazecie Wyborczej”, “Polityce”, “Krytyce Politycznej”, “Kulturze Liberalnej”.

Bibliografia

B. D. [Beata Dorosz], Iwaszkiewicz Jarosław, in: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, vol. 3: G–J, J. Czachowska, A. Szałagan (eds.), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw 1994, pp. 317–334.
Google Scholar

“Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r., Kamila Budrowska, Magdalena Budnik, Wiktor Gardocki (eds.), Wyd. UwB, Białystok 2018, series: Cenzura w PRL. Archiwalia, t. 3.
Google Scholar

Budrowska Kamila, Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948–1958, Wyd. UwB, Białystok, 2009.
Google Scholar

Budrowska Kamila, O niestosownych zastosowaniach literatury w cenzorskich materiałach instruktażowych, “Litteraria Copernicana” 2013, issue 2, pp. 8–17.
Google Scholar

Budrowska Kamila, Wewnętrzne pismo cenzury. “Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny” w latach 1952–1955, in: Budrowska Kamila, Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku, Wyd. UwB, Białystok 2014, pp. 95–106.
Google Scholar

Ciecierski Tadeusz, Zależność kontekstowa. Wprowadzenie do problematyki, Ośrodek Badań Filozoficznych, Warsaw 2011.
Google Scholar

E. G. [Ewa Głębicka], Wasilewska Wanda, in: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, vol. 9: W–Z, J. Czachowska, A. Szałagan (eds.), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsaw 2004, p. 49–56.
Google Scholar

Encyklopedia wiedzy o książce, Aleksander Birkenmajer, Bronisła Kocowski, Jan Trzynadlowski (eds.), Ossolineum, Wrocław 1971.
Google Scholar

Głowiński Michał, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dalsze i nowe, Universitas, Cracow 2009.
Google Scholar

Gogol Bogusław, “Fabryka fałszywych tekstów”. Z działalności Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku w latach 1945–1958, Neriton, Warsaw 2012.
Google Scholar

Iwaszkiewicz Jarosław, Summer at Nohant. A play in 3 acts, transl. Celina Wieniewska, Minerva Publ. Comp., London 1942.
Google Scholar

Kopaliński Władysław, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warsaw 1991.
Google Scholar

Markiewicz Henryk, Wymiary dzieła literackiego, Universitas, Cracow 1996.
Google Scholar

Nałęcz Daria, Główny Urząd Kontroli Prasy 1945–1949, ISP PAN, Warsaw 1994, series: Dokumenty do Dziejów PRL, issue 6.
Google Scholar

Nowak Piotr, Cenzura wobec rynku książki. Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu w latach 1946–1955, Wyd. UAM, Poznań 2012.
Google Scholar

Nowak Piotr, Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w okresie nacjonalizacji rynku książki w Poznaniu (1946–1955), “Biblioteka” 2011, issue 15(24), pp. 163–193.
Google Scholar

Romek Zbigniew, Cenzura a nauka historyczna w Polsce. 1944–1970, Neriton, Warsaw 2010.
Google Scholar

Sartre Jean-Paul, Czym jest literatura, trans. Janusz Lalewicz, PIW, Warsaw 1968.
Google Scholar

Tyszkiewicz Barbara, Sztuka czytania między wierszami. Z problematyki cenzorskich instruktaży drugiej połowy lat 70., in: “Sztuka czytania między wierszami”. Cenzura w komunikacji literackiej w Polsce w latach 1965–1989, Kamila Budrowska, Maria Kotowska-Kachel (eds.), IBL PAN, Warsaw 2016, series: Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL, t. 6, pp. 127–158.
Google Scholar

Wasilewska Wanda, Rzeki płoną, Wyd. MON, Warszawa 1952.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “Czytelnik” ocenzurowany. Literatura w kryptotekstach – recenzjach cenzorskich okresu stalinizmu (na materiale GUKPPiW z roku 1950), Wyd. IPN, Warsaw 2018.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “O wyższy poziom pracy nad książką” – biuletyny urzędu cenzury z lat 1945–1956 w perspektywie literaturoznawczej. Rekonesans, in: Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, Zbigniew Romek, Kamila Kamińska-Chełminiak (eds.), ASPRA-JR, Warsaw 2017, pp. 61–74.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, Recenzja cenzorska Polski Ludowej, “Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2016, vol. 1, issue 59(117), pp. 97–103.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, Segment streszczający recenzji cenzorskiej, “Socjolingwistyka” 2016, issue 1(30), pp. 277–288.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, The censorship review in the Polish People’s Republic as cryptotext, “The Polish Review” 2019, vol. 64, no. 1, pp. 31–49.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec Marzena, Wokół recepcji Traktatu polemicznego Witolda Wirpszy. Głosy o Miłoszu w roku 1951 w świetle dokumentów cenzury, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2011, issue 2(12), pp. 152–163.
Google Scholar