"Dzieci nędzy" – od poematu do powieści. Przyczynek do rekonstrukcji procesu twórczego Stanisława Przybyszewskiego

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.05

Słowa kluczowe:

Przybyszewski Stanisław, "Dzieci nędzy", edytorstwo, geneza dzieła, krytyka genetyczna

Abstrakt

Na podstawie prześledzenia genezy Dzieci nędzy (1913) i historii komponowania tekstu dokonano ciekawych ustaleń z zakresu działań twórczych najgłośniejszego autora Młodej Polski – Stanisława Przybyszewskiego. Badania ujawniły m.in. niechęć pisarza do (czy może: nieumiejętność) radykalnej modyfikacji raz dokonanych zapisów tekstowych i wzrost literackiej efektywności z dala od wielkich miast. Kolacjonowanie przekazów powieści oraz lektura dokumentów osobistych pozwoliły stwierdzić, że znaczący wpływ na ostateczny kształt Dzieci nędzy miały powikłania osobiste i przykre okoliczności życiowe, które znacząco determinowały (czy raczej: destruowały) proces pisarski Przybyszewskiego, oraz ingerencja domagającego się uzupełnień wydawcy, któremu pisarz skwapliwie przyznał rację, dopisując kilka rozdziałów. Te sumiennie dokonane poprawki świadczą o tym, jak ważne były dla pisarza uwagi redakcyjne w udoskonalaniu tekstu.
Najważniejsze odkrycie, do jakiego prowadzą badania tekstologiczne, dotyczy jednak autorskiej rezygnacji z zamierzonego pierwotnie poematu prozą i przetransponowania jego idei w formę powieściową. Ta decyzja – będąca rodzajem kapitulacji w zmaganiach z tworzywem – świadczyła de facto o nowatorskim myśleniu Przybyszewskiego o powieści i sprawiła, że Dzieci nędzy to niezwykle ciekawy artystycznie, nowoczesny zapis stanów psychicznych. Od strony rozwiązań konstrukcyjno-narracyjnych to niewątpliwie jedna z najciekawszych powieści Przybyszewskiego.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Katarzyna Badowska - University of Lodz, Institute of Polish Studies, Department of Literature of Positivism and Young Poland, ul. Pomorska 171/173, 91-404 Łódź

Katarzyna Badowska – she studies the literature of Young Poland period, with particular emphasis on the works of Stanisław Przybyszewski. She is the author of The Hour of Miracle. Love and Eroticism in the Works of Stanisław Przybyszewski (2011). Currently, she is finalizing work on the edition of his novel Dzieci nędzy and Adam Drzazga. She is also interested in the matter of modern subjectivity as a theme of literature at the turn of the 19th and 20th century. She is an editor and co-editor of five books: Liryka Młodej Polski. Interpretacje [The poetry of Young Poland. Interpretations], Ulica – zaułek – bruk. Z problematyki miasta w literaturze drugiej połowy XIX i początku XX wieku [Street – alley – pavement. On the problems of the city in the literature of the second half of the nineteenth and early twentieth century] and others.

Bibliografia

Dąbrowski Roland, Kasprowicz, Przybyszewski oraz ONA... Jadwinia, [place missing] 2015.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, “Rodzina jako egzystencjalna pułapka. O Dzieciach nędzy Stanisława Przybyszewskiego”, [in:] Wojciech Gutowski, Konstelacja Przybyszewskiego, Adam Marsza­łek (publ.), Toruń 2008, pp. 106–129.
Google Scholar

Helsztyński Stanisław, Meteory Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Krakow 1969.
Google Scholar

Helsztyński Stanisław, Przybyszewski. Opowieść biograficzna, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warsaw 1973.
Google Scholar

Helsztyński Stanisław, “Żal do Polski przed wyjazdem do Monachium w r. 1906”, Wici Wielkopolskie 1935, issue 7–8, pp. 50–51.
Google Scholar

Kasprowicz-Jarocka Anna, Córki mówią…, PIW, Warsaw 1966.
Google Scholar

Kurzeja-Świątek Maria, “Michał Asanka-Japołł – nauczyciel, publicysta z Sądecczyzny”, Rocznik Sądecki 2013, vol. XLI, pp. 132–160.
Google Scholar

Lubińska Anna, Dzieje wydawnicze utworów Stanisława Przybyszewskiego w latach 1892–2015 w wybranych krajach europejskich, Wrocław 2018.
Google Scholar

Mann Thomas, Czarodziejska góra, vol. 2, Warsaw 1982.
Google Scholar

Matuszek Gabriela, Der geniale Pole? Niemcy o Stanisławie Przybyszewskim (1892–1992), Universitas, 2nd extended edition, Krakow 1996.
Google Scholar

Matuszek Gabriela, Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii, Universitas, Krakow 2008.
Google Scholar

“Nasi powieściopisarze o sobie. Ankieta Świata. S. Przybyszewski”, Świat 1913, issue 31, p. 8.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Adam Drzazga, Gebethner i Wolff, Warsaw 1914.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, “Confiteor”, Życie 1899, issue 1.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Dzieci nędzy, Gebethner i Wolff, Warsaw 1913.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Listy, S. Helsztyński (ed.), Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, Spółka Wydawnicza „Parnas Polski”, vol. 1 (Warsaw 1937) and vol. 2 (Warsaw 1938).
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, “Listy miłosne Marianny d’Alcoforado”, Ateneum 1908, vol. 1, coll. 1–2, pp. 46–62.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Moi współcześni. Wśród obcych, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warsaw 1926.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, “O «nową» sztukę”, Życie 1899, issue 6.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, “Szlakiem Kaina. Pierwsza pieśń «Cherubina»”, Sfinks 1908, vol. III, pp. 278–292.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, “Tyrteusz. Pieśń piąta z księgi «Cherubim»”, Krytyka 1907, vol. I, pp. 146–157.
Google Scholar

Opublikowane

2022-06-30

Jak cytować

Badowska, K. (2022). "Dzieci nędzy" – od poematu do powieści. Przyczynek do rekonstrukcji procesu twórczego Stanisława Przybyszewskiego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 64(1), 137–169. https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.05