Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 1. Introduction)

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

doi:10.18778/1505-9057.64.16

Autor

Anna Wiśniewska-Grabarczyk Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Literatury Polskiej XX i XXI w., ul. Pomorska 171/173, 90–236 Łódź https://orcid.org/0000-0002-3005-200X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.16

Słowa kluczowe:

cenzura literatury w powojennej Polsce, materiał źródłowy (archiwalny), kryptotekst, Włodzimierz Scisłowski, pismo satyryczne „Kaktus”, satyra–humor– dowcip, Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu

Abstrakt

Celem artykułu jest wprowadzenie do omówienia strategii cenzorskich stosowanych wobec utworów Włodzimierza Scisłowskiego złożonych do publikacji w piśmie satyrycznym „Kaktus” w latach 1957–1960. Materiał źródłowy stanowi zbiór kryptotekstów, czyli poufnych dokumentów oceniających artykuły z tygodnika, powstały w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu. Cenzorzy ingerowali w utwory satyryczne Scisłowskiego – we fraszki, wiersze, poematy, ballady, zarzucając autorowi złośliwe i przejaskrawione przedstawianie rzeczywistości politycznej i społecznej kraju. Część utworów ukazała się po wprowadzeniu narzuconych przez urząd cenzury zmian, część nie została dopuszczona do publikacji.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Anna Wiśniewska-Grabarczyk - Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Literatury Polskiej XX i XXI w., ul. Pomorska 171/173, 90–236 Łódź

Anna Wiśniewska-Grabarczyk – Ph.D., researcher of censorship of Polish People’s Republic, writer and literary critic, author of several dozen books and academic articles, popular science articles, articles in the field of literary criticism, and opinion articles. For her novel Porzeczkowy Jozef [Current Josef] she was nominated for the Witold Gombrowicz Literary Prize; she is the author of the script for the radio drama Spożywczy bigiel. Mrożą ce sok w listkach przygody Szpinaka Alberta; laureate of the Polityka weekly award, and of the University of Lodz Foundation Award for the best master’s thesis, and recipient of a distinction in the Władysław Pobóg-Malinowski Competition for the Best History Début of the Year. Principal investigator of NCN grant Powojenna literatura polska w świetle kryptotekstow (na podstawie biuletynow Głownego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z lat 1945–1956) [Post-war Polish literature in the light of cryptotexts (on the basis of bulletins of the Main Office of Control of Press, Publications and Shows 1945–1956)] and IDUB/UŁ grant Humor jako strategia przetrwania. Pismo satyryczne „Kaktus” w ingerencjach cenzorskich z lat 1957–1960 [Humour as a survival strategy. The Kaktus satirical periodical in censorship interventions in the years 1957–1960]; contractor in a grant run at the Faculty of Teacher Education, Zagreb University (Aktivno pamćenje i zaboravljanje u povijesti dječje književnosti [Active memory and forgetting in the history of children’s literature]). Recipient of a scholarship of the Maurycy Mochnacki Foundation; member of the Editorial Committee of the Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica journal, the Genetic and Documentary Research in Literature, Polish Academy of Sciences, Łódź division and a former member of the Polish Institute of Arts and Sciences of America (PIASA). She has published in, e.g., The Polish Review, Sztuka Edycji, Zagadnienia Rodzajow Literackich, Socjolingwistyka, Dzieje Najnowsze, Przegląd Orientalistyczny, Przegląd Biblioteczny, Nowe Książ ki, Tworczość, Zeszyty Literackie, Odra, Gazeta Wyborcza, Polityka, Krytyka Polityczna, and Kultura Liberalna.

Bibliografia

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Ballada tragiczna
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Czekanomachia. Poemat narodowy w III częściach
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, [Doszło do rehabilitacji kozła ofiarnego…]
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Dyrygenci
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, [Jeśli nie chcesz przespać epoki…]
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Krótki leksykon targowy
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Metamorfoza
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, My
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Nadgorliwość
Google Scholar

APP, WUKPPiW, file ref. no. 132, Z pamiętnika ślusarza
Google Scholar

“Fraszka,” Szpilki 15 March–21 March 1948, issue 11, p. 8.
Google Scholar

“Fraszki, szopki, wielokropki. Dialog z Włodzimierzem Scisłowskim,” interview by Zbigniew Kościelak, Głos Wielkopolski 31 December 1977–1 Januar 1978, issue 296, p. 12.
Google Scholar

“Kwiatek,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Mój peryskop w środowisko, illustrated by Stanisław Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1980, p. 10.
Google Scholar

“Miłość dozgonna do satyry,” interview with Włodzimierz Scisłowski by Michał Skąpski, Głos Wielkopolski 1–2 April 1973, issue 78, pp. 4–5.
Google Scholar

“Mysi karnawał,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Mysi karnawał, illustrated by Stanisław Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1961, pp. 45–46.
Google Scholar

Pieczeń z satyryka, illustrated by Jerzy Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1989.
Google Scholar

“Poznań – przystanek końcowy,” interview with Włodzimierz Scisłowski by Janusz Przybysz, Gazeta Poznańska 16 May 1986, issue 114, p. 11.
Google Scholar

Rymy w tyralierze, illustrated by Eryk Lipiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1970.
Google Scholar

“Rzekł raz,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Mysi karnawał, illustrated by Stanisław Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1961, p. 53.
Google Scholar

W moim aluzjonie, illustrated by Zbigniew Lengren, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1967.
Google Scholar

“Włodzimierz Scisłowski” (in the series „Poznańscy Pisarze”), interviev with Włodzimierz Scisłowski by Mieczysław Skąpski, Głos Wielkopolski 13–14 June 1965, issue 139 [no pagination].
Google Scholar

Alichnowicz Karol, “«Miejsce dla kpiarza». Dyskusja o satyrze przed rokiem 1949,” [in:] Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, Danuta Dąbrowska, Piotr Michałowski (ed.), Wydawnictwo Naukowe USz, Szczecin 2002, pp. 45–54.
Google Scholar

Batora Katarzyna [K. B.], “Scisłowski Włodzimierz,” [in:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, vol. 7: R–Sta, Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (ed.), WSiP, Warszawa, pp. 228–230.
Google Scholar

Bzdawka Urszula, “Włodzimierz Scisłowski,” [in:] Pisarze Wielkopolski (1970–1980), Urszula Bzdawka (ed.), Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Poznaniu, Poznan 1981, pp. 79–80.
Google Scholar

Derwich Małgorzata, “Lech Konopiński – liryczny satyryk,” Poradnik Bibliograficzno-Metodyczny 2021, issue 2, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, pp. 40–52.
Google Scholar

Derwich-Pawela Małgorzata, “Satyra polityczna w tygodniku Kaktus,” UAM w Poznaniu, Poznan 1988 [unpublished master’s thesis written under the supervision of doc. dr hab. Eugenia Podbierowa].
Google Scholar

Gazda Grzegorz, “Wierzbak,” [in:] Grzegorz Gazda, Słownik europejskich kierunków i grup literackich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsaw 2000, pp. 655–656.
Google Scholar

Gogol Bogusław, “Przełom czy kontynuacja? Cenzura w obliczu polskiego października 1956 (cz. 2),” Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW 2017, issue 2, pp. 5–26.
Google Scholar

Konopiński Lech, “Korzenie i kolce Kaktusa,” Kronika Miasta Poznania 2005, issue 3, pp. 63–83.
Google Scholar

Kościelak Zbigniew, “Mój pierwszy utwór w prasie… Znaki na pisarskiej drodze” (in the series “W Kręgu Literatury”), Głos Wielkopolski 5–6–7 August 1977, issue 176, p. 7.
Google Scholar

Mańkowski Jerzy, “Włodzimierz Ścisłowski,” [in:] Poznań literacki. Książki i ludzie, Jerzy Mańkowski (ed.), Pałac Kultury, Poznan 1964, pp. 141–143.
Google Scholar

Mesjasz Michał, “Ścisłowski (Scisłowski) Włodzimierz,” [in:] Polski Słownik Biograficzny, vol. 50: Szyjkowski Jan–Śliwka Karol, Andrzej Romanowski (ed.), PAN–PAU, Warsaw–Cracow 2014–2015, pp. 485–487.
Google Scholar

Mikołajczak Julian, “Dzieje śmiechu w prasie wielkopolskiej, część II (po 1945 r.),” [in:] Z dziejów prasy wielkopolskiej XIX–XX wieku, vol. 3, Marceli Kosman (ed.), Polski Dom Wydawniczy “Ławica,” Poznan 1997, pp. 172–184.
Google Scholar

Mikołajczak Julian, Kpinki i docinki. Z zapisków o satyrze poznańskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1989.
Google Scholar

Mikołajczak Julian, “Od Kukułki do Kaktusa. Co śmieszyło i bawiło mieszkańców Poznania?,” Kronika Miasta Poznania 1999, issue 3, pp. 369–380.
Google Scholar

Mulczyński Jarosław, “Kawiarnia Artystyczna «Pod Kaktusem» w Poznaniu – dzieło architekta Stanisława Kirkina (1890–1964),” Kronika Miasta Poznania 1999, issue 3, pp. 361–368.
Google Scholar

Ratajczak Józef, “Karnawał rymów” [Review: W. Scisłowski, Mysi karnawał, illustrated by S. Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1961], Gazeta Poznańska 20–21 January 1962, issue 17, p. 6.
Google Scholar

Swacha Piotr, “Cenzura wobec problematyki «odwilży» 1956 roku na łamach Gazety Poznańskiej,” Zeszyty Prasoznawcze 2014, vol. 57, issue 1, pp. 76–93.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “Czytelnik” ocenzurowany. Literatura w kryptotekstach – recenzjach cenzorskich okresu stalinizmu (na materiale GUKPPiW z 1950 roku), IPN, Warsaw 2018.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions),” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 2022, issue 1 (64), pp. 421–487.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.17

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, Książki z Mysiej. Literatura w świetle poufnych Biuletynów urzędu cenzury z lat 1945–1956, IBL PAN, Warsaw 2021.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “Recenzja cenzorska Polski Ludowej,” Zagadnienia Rodzajów Literackich 2016, vol. 59, issue 1 (117), pp. 97–103.
Google Scholar

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “The censorship review in the Polish People’s Republic as cryptotext,” The Polish Review 2019, vol. 64, issue 1, pp. 31–49.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5406/polishreview.64.1.0031