Podkomorzy podolski Hieronim z Brzezia Lanckoroński i jego testament z dnia 7 maja 1696 r. Karta z dziejów i genealogii jagielnickiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora w XVII wieku

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.23.01.08

Słowa kluczowe:

Hieronim Lanckoroński, jagielnicka linia Lanckorońskich, szlachta polska, dzieje Rzeczypospolitej w XVII w., genealogia, testament, edycja źródłowa

Abstrakt

Bohaterem prezentowanego tu tekstu jest Hieronim z Brzezia Lanckoroński h. Zadora (ok. 1627–1697), syn wojewody ruskiego i hetmana polnego koronnego Stanisława i kasztelanki lubelskiej Aleksandry Sienieńskiej h. Dębno. W artykule omówiono też dzieje życia jego rodzeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem tych dzieci wojewody ruskiego, które przeżyły zmarłego w 1657 r. ojca. Byli to: Przecław (zm. 1697), który osiągnął senatorską godność kasztelana czechowskiego, Jan Kazimierz (zm. 1679), który był kanonikiem krakowskim i lwowskim, Franciszek (zm. p. 1696), który nie piastował żadnych urzędów oraz Joanna (zm. p. 1696), która została żoną Andrzeja Świętopełka-Bolestraszyckiego. Przedstawiono tu ich sytuację rodzinną, stan majątkowy oraz działalność publiczną. Najwięcej miejsca poświęcono jednak na opisanie osiągnięć tytułowego bohatera tego tekstu. Był on bez wątpienia najwybitniejszym przedstawicielem jagielnickiej linii Lanckorońskich w drugiej połowie XVII w. Poczynając od roku 1649, walczył on niemal we wszystkich wojnach toczonych przez Rzeczpospolitą aż do połowy lat osiemdziesiątych tego stulecia. W 1658 r. został podkomorzym podolskim. Był również starostą skalskim, dymirskim i zawichojskim. Pod koniec życia związał się z IV ordynatem zamojskim Marcinem Zamoyskim, a następnie z wdową po nim, Anną z Gnińskich. Dzierżawił od nich klucz gorajski ordynacji zamojskiej i pełnił rolę klienta możniejszych krewniaków. Autorowi udało się dokładnie prześledzić zarówno dokonania Hieronima Lanckorońskiego w sferze publicznej, jak też jego sytuację majątkową i poczynania w życiu prywatnym. W artykule znalazło się wiele nowych ustaleń. Dokonano też korekty znacznej liczby bałamutnych stwierdzeń dotyczących tak podkomorzego podolskiego, jak też innych dzieci wojewody ruskiego Stanisława, które funkcjonują od dawna w literaturze przedmiotu. Warto też odnotować, że pomimo dwukrotnych ożenków, Hieronim Lanckoroński zmarł bezpotomnie. W maju 1696 r. sporządził bardzo interesujący testament, który został załączony jako aneks do niniejszego opracowania.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Zbigniew Anusik - Uniwersytet Łódzki

Prof. dr hab. – kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego.

Zainteresowania naukowe: historia Polski i powszechna XVI–XVIII w., historia Szwecji XVI–XVIII w., stosunki polsko-szwedzkie w XVII–XVIII w., historia dyplomacji europejskiej w XVIII w., dzieje Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799), elity dawnej Rzeczypospolitej, struktura własności ziemskiej w Rzeczypospolitej XVII w., genealogia polskich rodzin szlacheckich w XVI–XVIII w.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Metryka Koronna [MK] 245
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Lustracje, dz. XVIII, 74
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Sigillata [Sig.] 1, 12, 13, 14, 15
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]: Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 358, sygn. 478, 519, 2830
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie [APL]: Lubelskie grodzkie, Relacje [LGR], nr 63, 78, 79, 81, 82, 86, 93, 100, 167
Google Scholar

Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie [CPAH]: Sąd Grodzki Przemyski (1462–1784) [SGP], fond 13, opis 1, sygn. 105, 109, 110, 119, 120, 125
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1656–1695, wyd. M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński, Kraków 2022.
Google Scholar

Józefowicz J. T., Kronika miasta Lwowa od roku 1634 do 1690, wyd. M. Piwocki, Lwów 1854.
Google Scholar

Lauda sejmików ziemi dobrzyńskiej, wyd. F. Kulczycki, Kraków 1887.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VI, Lipsk 1841.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IX, Lipsk 1842.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. X, Lipsk 1845.
Google Scholar

Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa, K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1957.
Google Scholar

Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
Google Scholar

Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej z XVII wieku, wyd. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław 2018.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. IV, Petersburg 1859.
Google Scholar

Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689, wyd. J. K. Załuski, Lipsk 1858.
Google Scholar

Anusik Z., Lanckorońscy na Jagielnicy. Z dziejów i genealogii podolskiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora, „Przegląd Nauk Historycznych” 2023, R. XXII, nr 2, s. 9–40. https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.01

Anusik Z., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 1, s. 97–158. https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.05
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.05

Anusik Z., Zapomniana panna Lanckorońska. Przyczynek do genealogii kilku rodów kresowych, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 1, s. 301–324. https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.09

Bohosiewicz M., Hadziewicz Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960, s. 225–226.
Google Scholar

Bondyra W., Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. I, Warszawa 1899.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. II, Warszawa 1900.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. III, Warszawa 1900.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1914.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XIII, Warszawa 1909.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski. Uzupełnienia i sprostowania do części 1, Warszawa 1901.
Google Scholar

Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984.
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
Google Scholar

Chmiel Z., Udział Lanckorońskich w wojnach prowadzonych przez Rzeczpospolitą w okresie hetmaństwa Jana Sobieskiego, [w:] Marszałek i hetman koronny Jan Sobieski, red. D. Milewski, Warszawa 2014, s. 275–294.
Google Scholar

Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. A. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
Google Scholar

Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku. Sprawy kariery urzędniczej i awansu majątkowego, Warszawa–Kraków 1996.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
Google Scholar

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Google Scholar

Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. III (Prałaci i kanonicy krakowscy), Kraków 1852.
Google Scholar

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. I (Czasy i ludzie), wyd. 5, Kraków 1957.
Google Scholar

Nagielski M., Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych Rzeczypospolitej u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy, Warszawa 2011.
Google Scholar

Nagielski M., Skarszewski Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVIII, Warszawa–Kraków 1997–1998, s. 48–50.
Google Scholar

Pajewski J., Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich, wyd. 3, Warszawa 1978.
Google Scholar

Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Google Scholar

Przyboś A., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 453–455.
Google Scholar

Pułaski K., Szlachta podolska w czasie zaboru tureckiego (1672–1699), [w:] K. Pułaski, Szkice i poszukiwania historyczne, Ser. II, Petersburg 1898, s. 201–276.
Google Scholar

Rachuba A., Piotrowski (właściwie Ginwił Piotrowski) Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Wrocław 1981, s. 498.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. II, Warszawa 1881.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. X, Warszawa 1889.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XIV, Warszawa 1895.
Google Scholar

Stolicki J., Egzulanci podolscy (1672–1699). Znaczenie uchodźców z Podola w życiu politycznym Rzeczypospolitej, Kraków 1994.
Google Scholar

Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wimmer J., Lanckoroński Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 441.
Google Scholar

Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1655–1660, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1958, t. IV, s. 490–498 + aneks bez paginacji.
Google Scholar

Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1648–1655, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, t. V, s. 477–486 + aneks bez paginacji.
Google Scholar

Wimmer J., Wojsko polskie w II połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
Google Scholar

Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Stopnickiem, Marjówka 1929.
Google Scholar

Woliński J., Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa 1983.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2024-07-22

Jak cytować

Anusik, Z. (2024). Podkomorzy podolski Hieronim z Brzezia Lanckoroński i jego testament z dnia 7 maja 1696 r. Karta z dziejów i genealogii jagielnickiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora w XVII wieku. Przegląd Nauk Historycznych, 23(1), 197–228. https://doi.org/10.18778/1644-857X.23.01.08

Numer

Dział

DROBNE PRACE I MATERIAŁY / MINOR WORKS AND MATERIALS

Inne teksty tego samego autora

<< < 1 2 3 4 > >>