Dysmedialność warg w dziecięcych realizacjach polskich fonemów dentalizowanych

Joanna Trzaskalik; Agata Sage; Michał Kręcichwost

doi:10.18778/2544-7238.10.04

Autor

Joanna Trzaskalik Uniwersytet Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauki o Wychowaniu, https://orcid.org/0000-0001-6046-9351
Agata Sage Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Biomedycznej, Katedra Informatyki Medycznej i Sztucznej Inteligencji, https://orcid.org/0000-0002-3687-7707
Michał Kręcichwost Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Biomedycznej, Katedra Informatyki Medycznej i Sztucznej Inteligencji https://orcid.org/0000-0002-1770-6152

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.10.04

Słowa kluczowe:

fonemy dentalizowane, artykulacyjna asymetria warg, komputerowa ocena ruchu warg

Abstrakt

W artykule zaprezentowano badania dotyczące dysmedialnej pracy warg podczas realizacji fonemów dentalizowanych. W części wstępnej znalazły się rozważania dotyczące niepożądanej cechy fonetycznej, jaką jest dysmedialność warg, rozumianej jako niepośrodkowe ułożenie narządu. W części zasadniczej zawarto informacje ilościowe dotyczące występowania tej cechy w realizacjach dźwiękowych analizowanych fonemów oraz opis badań prowadzonych w kierunku komputerowej oceny ruchu warg na nagraniach wideo z wykorzystaniem technik sztucznej inteligencji, które mają na celu obiektywizację badań logopedycznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Chaki J., Dey N., 2020, Statistical Texture Features, [w:] J. Chaki, N. Dey, Texture Feature Extraction Techniques for Image Recognition. Springer Briefs in Applied Sciences and Technology, Singapore: Springer, s. 7–23.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-15-0853-0_2

Chen L.C., Zhu Y., Papandreou G., Schroff F., Adam H., 2018, Encoder‑Decoder with Atrous Separable Convolution for Semantic Image Segmentation, [w:] V. Ferrari, M. Hebert, C. Sminchisescu, Y. Weiss (red.), Computer Vision – ECCV 2018. ECCV 2018. Lecture Notes in Computer Science, Vol. 11211, Cham: Springer, s. 833–851.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-01234-2_49

Code Ch., Lincoln M., Dredge R., 2010, Asymmetries in mouth opening during word generation in male stuttering and non‑stuttering participants, „Asymmetries of Brain, Behaviour, and Cognition”, Vol. 10(5), s. 471–486, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13576500442000238 (dostęp: 10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13576500442000238

Graves R., Landis T., 1985, Hemispheric control of speech expression in aphasia. A mouth asymmetry study, „Archives of Neurology”, Vol. 42(3), s. 249–251.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/archneur.1985.04060030067011

Graves R., Landis T., 1990, Asymmetry in mouth opening during different speech tasks, „International Journal of Psychology”, Vol. 25(2), s. 179–189, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1080/00207599008247856 (dostęp: 10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00207599008247856

Graves R., Landis T., Simpson Ch., 1985, On the interpretation of mouth asymmetry, „Neuropsychologia”, Vol. 23(1), s. 121–122, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/002839328590051X (dostęp:10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0028-3932(85)90051-X

Graves R., Strauss E., Wada J., 1990, Mouth asymmetry during speech of epileptic patients who have undergone carotid amytal testing, „Neuropsychologia”, Vol. 28(10), s. 1117–1121, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/002839329090144D (dostęp: 10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0028-3932(90)90144-D

Guetari R., Ayari H., Sakly H., 2023, Computer‑aided diagnosis systems: a comparative study of classical machine learning versus deep learning‑based approaches, „Knowledge and Information System”, Vol. 65, s. 3881–3921.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10115-023-01894-7

Hausmann M., Behrendt‑Körbitz S., Kautz H., Lamm Ch., Radelt F., 1998, Sex differences in oral asymmetries during wordrepetition, „Neuropsychologia”, Vol. 36(12), s. 1397–1402, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S002839329800027X (dostęp: 10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0028-3932(98)00027-X

Heath M., Elliott D., 1999, Cerebral Specialization for Speech Production in Persons with Down Syndrome, „Brain and Language”, Vol. 69(2), s. 193–211, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0093934X98921319 (dostęp: 10.05.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1006/brln.1998.2131

Konopska L., 2002, Jakość wymowy osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, t. 31, s. 157–198.
Google Scholar

Konopska L., 2006, Wymowa osób z wadą zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna, audytywna, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Kręcichwost M., Moćko N., Badura P., 2021, Automated detection of sigmatism using deep learning applied to multichannel speech signal, „Biomedical Signal Processing and Control”, Vol. 68, s. 1–11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.bspc.2021.102612

Kręcichwost M., Sage A., Miodońska Z., Badura P., 2022, 4D Multimodal Speaker Model for Remote Speech Diagnosis, „IEEE Access”, Vol. 10, s. 93187–93202.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1109/ACCESS.2022.3203572

Li C., Li L., Jiang H., Weng K., Geng Y., Li L., Ke Z., Li Q., Cheng M., Nie W., Li Y., Zhang B., Liang Y., Zhou L., Xu X., Chu X., Wei X., Wei X., 2022, YOLOv6: A Single‑Stage Object Detection Framework for Industrial Applications, ,,ArXiv”, https://arxiv.org/abs/2209.02976 (dostęp: 26.06.2024)
Google Scholar

Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Google Scholar

Łuszczuk M.M., 2022, Ocena motoryki narządów mowy. Wskazówki dla logopedów, „Logopedia”, t. 51, s. 315–334.
Google Scholar

Malicka I., 2018, Dysfunkcja oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, rozprawa doktorska, Uniwersytet Śląski. Wydział Filologiczny, Katowice, https://fbc.pionier.net.pl/details/nnvkrVs (dostęp: 24.05.2024)
Google Scholar

Mayerhoefer M.E., Materka A., Langs G., Häggström I., Szczypiński P., Gibbs P., Cook G., 2020, Introduction to Radiomics, „Journal of Nuclear Medicine”, Vol. 61(4), s. 488–495.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2967/jnumed.118.222893

Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2010/2011, Asymetria w tworzeniu głosek u osób z ankyloglosją, „Logopedia”, t. 39/40, s. 121–146.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia ankyloglosyjna, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Ostaszewska D., Tambor J., 2007, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Parekh V., Jacobs M.A., 2016, Radiomics: a new application from established techniques, „Expert Review of Precision Medicine and Drug Development”, Vol. 1(2), s. 207–226.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/23808993.2016.1164013

Pluta‑Wojciechowska D., 2002, Realizacja fonemu /t/ ze względu na miejsce artykulacji u osób z rozszczepem podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego, „Logopedia”, t. 30, s. 115–130.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2013, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2017, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia wybranych form zaburzeń, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2022, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2023, Tak zwane seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń, „Logopedia”, t. 51(1), s. 205–224.
Google Scholar

Rocławski B., 2005, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
Google Scholar

Sambor B., 2016, Skaza dykcyjna czy wada wymowy? Logopedyczne badanie młodych adeptów sztuki aktorskiej, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 460–485.
Google Scholar

Strutyński J., 1995, Gramatyka polska. Cz. 1. Wprowadzenie. Fonetyka. Fonologia, Kraków: Wydawnictwo Tomasz Strutyński.
Google Scholar

Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] D. Pluta‑Wojciechowska, B. Sambor (red.), Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 137–151.
Google Scholar

Trzaskalik J., 2021, Diagnoza i terapia sygmatyzmu (seplenienia), [w:] U. Mirecka, A. Domagała (red.), Logopedia przedszkolna i szkolna. Tom 2. Diagnozowanie i terapia zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 168–211.
Google Scholar

Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Yanase J., Triantaphyllou E., 2019, A Systematic Survey of Computer‑Aided Diagnosis in Medicine: Past and Present Developments, „Expert Systems with Applications”, Vol. 138 (1), 112821.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.eswa.2019.112821