Ankyloglosja w kontekście zaburzeń wybranych funkcji biologicznych oraz realizacji fonemu /r/ na podstawie badań własnych

Izabela Malicka-Podkalicka

doi:10.18778/2544-7238.10.03

Autor

Izabela Malicka-Podkalicka Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0009-0005-7492-389X

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.10.03

Słowa kluczowe:

wędzidełko, ankyloglosja, dyslalia ankyloglosyjna, artykulacja, fonem

Abstrakt

W artykule omówiono zagadnienia dotyczące ankyloglosji w kontekście realizacji fonemu /r/. Opierając się na wynikach badań własnych, badaczka wskazuje i omawia nienormatywne cechy fonemu drżącego, wynikające ze skróconego wędzidełka języka. Porównując własne wyniki do analiz innych badaczy, autorka zauważa pewną zbieżność, a mianowicie, że fonem drżący stanowi jedną z najczęściej nieprawidłowo artykułowanych głosek języka polskiego. Ponadto omawia w artykule dokładną budowę artykulacyjną głoski [r] jednocześnie podkreślając jej skomplikowaną architekturę, która wymaga od pacjenta jednoczesnego wzniesienia języka oraz wibracji. Badaczka wskazuje na konieczność prawidłowej diagnozy w kontekście artykulacji fonemu drżącego, a w szczególności na zagadnienie dotyczące ankyloglosji. Jako jedną z możliwych przyczyn wadliwej artykulacji tytułowej głoski wskazuje na skrócenie wędzidełka języka. Przedstawione badania dowodzą, że im krótsze wędzidełko, tym bardziej zwiększa się ryzyko wystąpienia nieprawidłowości artykulacyjnych, takich jak np. zbyt niskie i/lub niepośrodkowe ułożenie języka czy też zaburzenia wibracji. Autorka zwraca szczególną uwagę na uwzględnienie również innych czynników powodujących wady artykulacyjne. Holistyczne podejście znacznie zwiększa szanse na postawienie prawidłowej diagnozy oraz zaplanowanie terapii logopedycznej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Castro Martinelli R.L. de, Marchesan I .Q., Berretin‑Felix G., 2012, Lingual Frenulum Protocol with Scores for Infants, „The International Journal of Orofacial Myology”, Vol. 38, s. 104–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.52010/ijom.2012.38.1.8

Castro Martinelli R.L. de, Marchesan I .Q., Gusmão R.J., Castro Rodrigues A. de, Berretin‑Felix G., 2014, Histological Characteristics of Altered Human Lingual Frenulum, „International Journal of Pediatrics and Child Health”, Vol. 2, s. 5–9.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12974/2311-8687.2014.02.01.2

Dłuska M., 1986, Fonetyka polska. Artykulacje głosek polskich, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 15–71.
Google Scholar

Hazelbaker A., 1993, Assessment Tool for Lingual Frenulum Function (ATLFF). Use in a lactation consultant’s private practice, Pasadena: California Pacific Oaks College.
Google Scholar

Jeżewska‑Krasnodębska E., 2011, Obwodowe uwarunkowania zaburzeń artykulacji spółgłosek, [w:] M. Michalik (red.), Nowa Logopedia, t. 2: Biologiczne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, Kraków: Collegium Columbinum, s. 97–112.
Google Scholar

Konopska L., 2007, Wymowa osób z wadą zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Media Druk.
Google Scholar

Kotlow L.A., 1999, Ankyloglossia (tongue‑tie): A diagnostic and treatment quandary, „Quintessence International”, No. 30, s. 259–262.
Google Scholar

Malicka I., 2011, O współpracy logopedy i chirurga w przypadku ankyloglosji, [w:] M. Michalik (red.), Nowa Logopedia, t. 2: Biologiczne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, Kraków: Collegium Columbinum, s. 297–304.
Google Scholar

Malicka I., 2014, Wstępne podsumowanie badań zaburzeń mowy u dzieci w wieku przedszkolnym z dysfunkcją fazy połykania i oddychania, „Logopedia Silesiana”, nr 3, s. 241–249.
Google Scholar

Malicka I., 2018, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, nieopublikowana rozprawa doktorska, Katowice.
Google Scholar

Malicka I., 2021a, Głoska w diagnozie i terapii logopedycznej, [w:] M. Michalik, Z. Zacłona (red.), Mowa i jej zaburzenia w teorii oraz praktyce logopedyczno‑pedagogicznej, Nowy Sącz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, s. 88–97.
Google Scholar

Malicka I., 2021b, Funkcje prymarne – połykanie i oddychanie. Ocena i usprawnianie, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Diagnozowanie i terapia zaburzeń mowy, t. 2, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 76–92.
Google Scholar

Malicka I., 2023, Przegląd wybranych klasyfikacji ankyloglosji w kontekście współpracy interdyscyplinarnej, „Logopedia” nr 52/1, s. 99–113.
Google Scholar

Marchesan I .Q., 2005, Lingual Frenulum: quantitative evaluation proposal, „The International Journal of Orofacial Myology”, Vol. 31, s. 39–48.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.52010/ijom.2005.31.1.4

Norton N.S., 2017, Atlas głowy i szyi dla stomatologów Nettera, Wrocław: Wydawnictwo Urban & Partner.
Google Scholar

Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 119–131.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2002a, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia”, nr 31, s. 35–156.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2002b, Rodzaje i jakość dźwiękowych realizacji polskiego fonemu /r/ w ankyloglosji, „Logopedia”, nr 30, s. 91–103.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2005, Logopedyczna ocena ruchomości języka, [w:] M. Młynarska, T. Smereka (red.), Logopedia. Teoria i praktyka, Wrocław: Agencja Wydawnicza Linea, s. 299–306.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2008, Standard postępowania logopedycznego w dyslalii ankyloglosyjnej, „Logopedia”, nr 37, s. 141–166.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Ostaszewska D., Tambor J., 2012, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Panasiuk J., 2022, Postępowanie logopedyczne w przypadku alalii i niedokształcenia mowy o typie afazji, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 309–345.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2013, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2014, Fonem jako prototyp i kategoria radialna. Koncepcja kognitywna, „Logopedia Silesiana”, nr 3, s. 50–67.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2014/2015, Prototypowe doświadczenia orofacjalne, „Logopedia”, nr 43–44, s. 43–61.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2015, Analityczno‑fonetyczna metoda realizacji fonemów w logopedii, [w:] M. Kurkowska, E. Wolańska (red.), Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, s. 64–78.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2017, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń. Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2023, Dlaczego o dyslalii trzeba dziś mówić inaczej? O trzech ujęciach dyslalii w polskiej logopedii, „Logopedia”, nr 52/1, s. 197–226.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., Sambor B., 2016, O różnych typach skróconych wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii, „Logopedia”, nr 45, s. 123–155.
Google Scholar

Pruszewicz A., 1992, Foniatria kliniczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rocławski B., 2005, Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka. Synteza i analiza jednostek złożonych języka, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
Google Scholar

Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
Google Scholar

Sambor B., 2017, Skaza dykcyjna czy wada wymowy? Analiza badań realizacji fonemów spółgłoskowych u młodych adeptów sztuki teatralnej, nieopublikowana rozprawa doktorska, Katowice.
Google Scholar

Strutyński J., 1998, Gramatyka polska, Kraków: Wydawnictwo Tomasz Strutyński.
Google Scholar

Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Trzaskalik J., 2012, Choroby układu oddechowego jako przyczyna dyslalii – na przykładzie dzieci z aglomeracji śląskiej, [w:] K. Kokot (red.), Wieloaspektowość diagnozy i terapii logopedycznej, Wrocław: Wydawnictwo ATUT, s. 67–85.
Google Scholar

Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa: Wydawnictwo PZWS.
Google Scholar

Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar