Pozaorofacjalne warunki czynnościowe zaburzeń realizacji fonemów spółgłoskowych – na przykładzie przetrwałych ATOS, STOS i TOB

Paulina Czarnecka

doi:10.18778/2544-7238.10.05

Autor

Paulina Czarnecka Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0003-2222-3726

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.10.05

Słowa kluczowe:

terapia logopedyczna, odruchy pierwotne, przetrwałe odruchy pierwotne, zaburzenia realizacji fonemów

Abstrakt

W logopedycznej diagnozie zaburzeń realizacji fonemów ocenie podlegają cechy fonetyczne każdej głoski i warunki percepcyjne oraz anatomiczno‑czynnościowe kompleksu orofacjalnego osoby badanej. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań, w których rozszerzono tę formułę o ocenę trzech pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych: asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego (ATOS), symetrycznego tonicznego odruchu szyjnego (STOS) i tonicznego odruchu błędnikowego (TOB). Wskazane trzy odruchy nazwane zostały „pozaorofacjalnymi”, gdyż ujawniają się poza przestrzenią ustno‑twarzową, mogą jednak wpływać na jej funkcjonowanie. Badania logopedyczne przeprowadzono wśród 110 dzieci w wieku 5–7 lat. Wykorzystano metodę analityczno‑fonetyczną oraz strategię słuchowo‑wzrokowo‑dotykowo‑eksperymentalną. Uwzględniono także ocenę słuchu fonemowego i trzech pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych. Wyniki pomogły określić częstość występowania zaburzeń realizacji fonemów spółgłoskowych i przetrwałych pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych u osób prezentujących różne warunki percepcyjne i anatomiczno‑czynnościowe, jak również zidentyfikować poziom współwystępowania tych zmiennych. Analizy te mogą się przyczynić do lepszego poznania ontogenezy rozwoju systemu fonetyczno‑fonemowego, poszerzenia wiedzy logopedów na temat pozaorofacjalnych przetrwałych odruchów pierwotnych oraz potencjalnie zachęcić do wykroczenia poza lokalne postrzeganie dysfunkcji w logopedii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bilbilaj S., Gjipali A., Shkurti F., 2017, Measuring Primitive Reflexes in Children with Learning Disorders, „European Journal of Multidisciplinary Studies”, Vol. 2(5), s. 176–189.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26417/ejms.v5i1.p285-298

Borkowska‑Gaertig D., 1976, Metody orientacyjnego badania słuchu u małych dzieci, [w:] G. Lindner (red.), Podstawy audiologii pedagogicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 379–384.
Google Scholar

Czochańska J., 1995, Badanie i ocena neurorozwojowa niemowląt i noworodków, Lublin: Wydawnictwo Folium.
Google Scholar

Gieysztor E.Z., Choińska A.M., Paprocka‑Borowicz M., 2017, Stopień integracji odruchów prymitywnych jako narzędzie diagnostyczne do oceny dojrzałości neurologicznej zdrowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, nr 26(1), s. 5–11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17219/pzp/69471

Goddard Blythe S., 2005, Releasing educational potential through movement: A summary of individual studies carried out using the INPP test battery and developmental exercise programme for use in schools with children with special needs, „Child Care in Practice”, Vol. 11(4), s. 415–432.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13575270500340234

Goddard Blythe S., 2011, Jak osiągać sukcesy w nauce? Uwaga, równowaga i koordynacja, Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki.
Google Scholar

Goddard Blythe S., 2014, Jak ocenić dojrzałość dziecka do nauki?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Goddard Blythe S., 2015, Niedojrzałość neuromotoryczna dzieci i dorosłych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Grzywniak C., 2008, Przetrwałe odruchy a powstanie trudności szkolnych, [w:] M. Bogdanowicz, M. Lipowska (red.), Rodzinne, edukacyjne i psychologiczne wyznaczniki rozwoju, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 181–190.
Google Scholar

Grzywniak C., 2016, Role of early‑childhood reflexes in the psychomotor development of a child, and in learning, „Acta Neuropsychologica”, Vol. 14(2), s. 113–129.
Google Scholar

Konopska L., 2002, Jakość wymowy osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, t. 31, s. 157–198.
Google Scholar

Konopska L., 2006, Wymowa osób z wadą zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Krasowicz‑Kupis G., 2004, Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Krzeszewska P., 2023, Zaburzenia realizacji fonemów spółgłoskowych języka polskiego a wybrane przetrwałe odruchy pierwotne u dzieci wieku 5–7 lat, praca doktorska, promotor: prof. dr hab. D. Pluta‑Wojciechowska, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Krzeszewska P., Mikołajewska E., 2018, Stan badań nad współwystępowaniem przetrwałych odruchów pierwotnych i zaburzeń rozwoju mowy u dzieci, „Logopedia”, t. 47, s. 39–52.
Google Scholar

Masgutova S., Regner A., 2009, Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Google Scholar

Matuszkiewicz M., Gałkowski T., 2021, Developmental Language Disorder and Uninhibited Primitive Reflexes in Young Children, „Journal of Speech Language and Hearing”, Vol. 64(3), s. 935–948.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/2020_JSLHR-19-00423

Maurer A., 2007, Świadomość fonologiczna jako predyktor postępów w nauce czytani i pisania, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica”, t. 2, nr 41, s. 119–141.
Google Scholar

McPhillips M., Jordan‑Black J.A., 2007a, The effect of social disadvantage on motor development in young children: a comparative study, „Journal of Child Psychology and Psychiatry”, Vol. 48(12), s. 1214–1222.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01814.x

McPhillips M., Jordan‑Black J.A., 2007b, Primary reflex persistence in children with reading difficulties (dyslexia): a cross‑sectional study, „Neuropsychologia”, Vol. 45, s. 748–754.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2006.08.005

McPhillips M., Hepper P.G., Mulher G., 2000, Effects of replicating primary‑reflex movements on specific reading difficulties in children: a randomised, double‑blind, controlled trial, „The Lancet”, Vol. 355, s. 537–541.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(99)02179-0

Mikołajewska E., 2017, Odruchy pierwotne. Terapia w podejściu medycznym, Bydgoszcz: FEM.
Google Scholar

Motyka M., 2020, Kompetencja językowa a odruchy pierwotne u dziecka w wieku przedszkolnym, „Forum Oświatowe”, t. 32(2), s. 165–179.
Google Scholar

Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego: propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Pecuch A., Kołcz‑Trzęsicka A., Żurowska A., Paprocka‑Borowicz M., 2018, Ocena zaburzeń psychomotorycznych u dzieci w wieku 4–6 lat za pomocą testów Sally Goddard Blythe, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, t. 8, s. 11–20.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17219/pzp/75487

Pluta‑Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej: dyslokacje, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2013, Strategiczna metoda usprawniania realizacji fonemów. Motywacje i główne założenia, „Logopedia”, t. 42, s. 35–67.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2015, Analityczno‑fonetyczna ocena realizacji fonemów w logopedii, [w]: M. Kurowska, E. Wolańska (red.), Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, Warszawa: Elipsa Dom Wydawniczy i Handlowy, s. 64–78.
Google Scholar

Rządzka M., 2020, Odruchy oralne u noworodków i niemowląt. Diagnoza i stymulacja, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Styczek I., 1982, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

Szeląg E., Szymaszek A., 2006, Test do badania słuchu fonematycznego dzieci i dorosłych, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar